Νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης του ηλεκτρικού συστήματος για την ένταξη ΑΠΕ και αποθήκευσης
Όπως διαβάζουμε στο νέο 10ετες Προγράμματος 2023-2032, οι εκτιμήσεις του ΑΔΜΗΕ για την δυνατότητα ένταξης συστημάτων ΑΠΕ έχουν γίνει χωρίς να ληφθεί υπόψη η προοπτική εγκατάστασης μονάδων αποθήκευσης. «Στην περίπτωση εγκατάστασης σταθμών αποθήκευσης σε συνάρτηση με την παροχή υπηρεσιών αποσυμφόρησης από αυτούς, το περιθώριο ανάπτυξης νέων Σταθμών ΑΠΕ διευρύνεται και θα γίνει νεότερη εκτίμηση λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των Αποθηκευτικών Σταθμών», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο κύριο τεύχος του 10ετούς Προγράμματος.
Η δε πρόσφατη υπουργική απόφαση ΥΠΕΝ/ΓΔΕ/84014/7123 της 12ης Αυγούστου 2022 που αφορά τις προτεραιότητες στη χορήγηση όρων σύνδεσης από ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ σε σταθμούς ΑΠΕ, ΣΗΘΥΑ και αποθήκευσης, θεωρώ ότι μοίρασε με μπακάλικο τρόπο και εις βάρος της κοινωνίας την ικανότητα απορρόφησης ισχύος των δικτύων, ισχυριζόμενοι ότι έλαβαν υπόψιν τους, μεταξύ άλλων, τη μείωση του ενεργειακού κόστους των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, οικονομικά και τεχνικά κριτήρια, την τεχνολογία των έργων, κλπ.
‘Όσον αφορά τους μεμονωμένους σταθμούς αποθήκευσης, άρθρο 12, δεν υπάρχει κάποια ουσιαστική αναφορά, ως αναμενόταν εκ του 10ετούς Προγράμματος 2023-2032, αλλά ότι εξετάζονται παράλληλα με την Ομάδα Γ του άρθρου 2 του Μέρους Β’ και με προτεραιότητα έναντι των ομάδων Δ, Ε και ΣΤ. Δηλαδή τα συστήματα μεμονωμένης αποθήκευσης έπονται των ομάδων Α, Β και Γ, έργα κυρίως ΑΠΕ, συνολικoύ μέγιστου ορίου ισχύος προσφορών σύνδεσης 9490 MW. Η αποθήκευση είναι το εργαλείο που με κατάλληλη χωροθέτηση θα αποσυμφορήσει τα δίκτυα και συνεπώς υποτίθεται ότι θα διευκολύνει την ένταξή των έργων ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα αποφεύγοντας δαπανηρές ενισχύσεις του ηλεκτρικού συστήματος. Από την άλλη πλευρά το 10ετές Πρόγραμμα 2023-2032 του ΑΔΜΗΕ μας ενημερώνει ότι ακόμη δεν έχουν γίνει οι μελέτες για την ένταξης της αποθήκευσης που θα μπορούσαν να μειώσουν το κόστος ανάπτυξης του ηλεκτρικού συστήματος και συνεπώς δεν έγινε αυτό που έπρεπε να έχει προηγηθεί της υπουργικής απόφασης για το κοινό συμφέρον.
Σε ένα ηλεκτρικό σύστημα σε μετάβαση από την κεντρική παραγωγή μονάδων ορυκτών καυσίμων σε παραγωγή κυρίως από διεσπαρμένες μονάδες ΑΠΕ με μη σταθερή (στοχαστική) παραγωγή, η αποθήκευση μαζί με τις «μονάδες» ευελιξίας στην παραγωγή και την κατανάλωση έχουν σαν στόχο την εξισορρόπηση της κατανάλωσης με την παραγωγή για κάθε χρονική στιγμή. Η κατανάλωση και παραγωγή δεν έχουν πλέον το νόημα που είχαν παλιότερα στο ηλεκτρικό σύστημα, καθώς πλέον εμπεριέχουν την αποθήκευση και την μετατόπιση της ενέργειας στις ώρες που υπάρχει ζήτηση και την ευελιξία στην κατανάλωση, όπου είναι δυνατόν. Συνεπώς, ποιο κατάλληλες θα ήταν η χρήση των λέξεων φορτίο και ζήτηση, όπως αυτά διαμορφώνονται μέσα στο χρόνο στο νέο ηλεκτρικό σύστημα με ΑΠΕ, αποθήκευση και ευελιξία στην κατανάλωση.
Σε συνθήκες μεγάλης διείσδυσης μεταβλητών ΑΠΕ, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για την βιωσιμότητα των επενδύσεων, καθώς η τεχνική λειτουργία αλλά και η λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού στον σημείο διασύνδεσης, θα είναι σαφώς διαφοροποιημένες από τη μέση κατάσταση του εθνικού ηλεκτρικού συστήματος. Συνεπώς σε κατάσταση μεγάλης διείσδυσης, εκτός από θεωρήσεις γενικών αρχών για τις θέσεις ένταξης των ΑΠΕ, οι επενδυτές δεν έχουν τις πληροφορίες για να επιλέξουν τις βέλτιστες θέσεις εγκατάστασης των μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης, και οι αποφάσεις παίρνονται με τους μέσους όρους της χώρας.
Στην δεδομένη στιγμή που βρισκόμαστε στην μεταβατική διαδικασία, θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις στο σχεδιασμό του ηλεκτρικού συστήματος και των διεσπαρμένων μονάδων παραγωγής ΑΠΕ. Ξεκινώντας από τις ηλεκτρικές περιοχές (που αποτελούνται από μια ομάδα υποσταθμών του συστήματος με τις γραμμές μεταφοράς, κλπ.) που παρουσιάζουν κορεσμό από ΑΠΕ και εφόσον υπάρχει επιπλέον τοπικό τεχνικά και περιβαλλοντικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό ΑΠΕ να εξετασθεί με ποιες οικονομικά βιώσιμες επενδύσεις σε αποθήκευση ή/και ηλεκτρικό σύστημα απαιτούνται, ώστε να αξιοποιηθεί. Αυτό θα πρέπει να επαναληφθεί για όλες τις ηλεκτρικές περιοχές με τις γύρω τους φυσικές περιοχές που θα οριστούν εξ ’αρχής. Οι αρμόδιες αρχές (ΥΠΕΝ, ΡΑΕ, ΑΔΜΗΕ, τοπικοί φορείς) θα επιλέξουν και θα εξασφαλίσουν για μεγάλη χρονική διάρκεια (πάνω από 50 χρόνια) κατάλληλες δημόσιες, δημοτικές και ιδιωτικές εκτάσεις για την εγκατάσταση ΑΠΕ και αποθήκευσης. Οι ηλεκτρικές/φυσικές περιοχές με δυναμικό ΑΠΕ, περιβαλλοντικά κατάλληλες με το χαμηλότερο συνολικό κόστος επένδυσης ηλεκτρικού συστήματος, μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης θα επιλεγούν για περαιτέρω ανάπτυξη.
Οι φυσικές περιοχές μαζί το ηλεκτρικό σύστημα θα αποτελούν την ραχοκοκαλιά του ενεργειακού συστήματος της χώρας και θα πρέπει να επιλεγούν με προοπτική να χρησιμοποιούνται για πολλές δεκαετίες, όπου τα συστήματα στο τέλος της οικονομικής τους ζωής θα αντικαθίστανται με νέα.
Η τεχνική, οικονομική και περιβαλλοντική εκτίμηση της ηλεκτρικής/φυσικής περιοχής θα εξασφαλίζει τον προσδιορισμό της αναβάθμισης ή μη των δικτύων, των τεχνολογιών και μεγεθών των συστημάτων για ένα βάθος χρόνου 5 με 10 έτη. Συνεπώς, το μοντέλο του ηλεκτρικού συστήματος θα ανατροφοδοτείται με τις νέες εγκαταστάσεις ώστε κάθε χρονιά να γίνεται επανεκτίμηση των αναγκών του συστήματος.
Την εύρεση και προσδιορισμό των φυσικών περιοχών γύρω από τις ηλεκτρικές περιοχές, την μελέτη αξιολόγησης, συμπεράσματα και προετοιμασία της κάθε ηλεκτρικής/φυσικής περιοχής από τις αρμόδιες αρχές (ΡΑΕ, ΥΠΕΝ, ΑΔΜΗΕ), θα ακολουθεί με διαφανείς διαδικασίες δημοπράτηση τεμαχίων του φυσικού χώρου για ισχύ και ενέργεια για την ένταξη των μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης ανά ηλεκτρική περιοχή που έχει αξιολογηθεί και προετοιμαστεί. ΟΙ φυσικές περιοχές θα διαθέτουν, την κατάλληλη θέση ανά τεχνολογία την περιβαλλοντική αδειοδότηση και την οριστική προσφορά σύνδεσης εξασφαλισμένες. Οι αρμόδιες αρχές θα είναι υπεύθυνες για τα προηγούμενα και κάθε επενδυτής θα πληρώνει ένα εφάπαξ ποσό με την αίτηση για συμμετοχή στην δημοπράτηση τεμαχίων και ένα ετήσιο «ενοίκιο» για την παροχή εξασφαλισμένης θέσης σύμφωνα με την επιφάνεια και ισχύ του συστήματος. Τα χρήματα που θα συλλέγονται θα χρηματοδοτούν την περαιτέρω ανάπτυξη των φυσικών περιοχών κοντά στο ηλεκτρικό σύστημα. Συνεπώς, οι εγκαταστάσεις θα γίνονται γρήγορα σε κατάλληλες περιοχές ανά τεχνολογία, αποδεκτές περιβαλλοντικά και από την τοπική κοινωνία και θα συνεισφέρουν έγκαιρα στις απαιτήσεις ενέργειας, οικονομικής ανάπτυξης, αποσυμφόρησης του ηλεκτρικού συστήματος και απανθρακοποίησης του ενεργειακού μίγματος.
Οι επενδυτές μετά την εξασφάλιση των τεμαχίων γης, θα αποφασίζουν αν θα συμμετέχουν σε διαγωνισμό για την εξασφάλιση Λειτουργικής Ενίσχυσης ή θα συνάπτουν συμβάσεις πώλησης ενέργειας ή θα συμμετάσχουν στην ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών για μέρος της εγκατεστημένης ή μέγιστης ισχύος παραγωγής ως αναφέρεται στην άδεια παραγωγής και να λαμβάνουν Λειτουργική Ενίσχυση για αυτό το μέρος της ισχύος. Για το υπολειπόμενο μέρος της ισχύος, θα δύναται να πραγματοποιούν συναλλαγές ως Συμμετέχοντες στις Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας του ν. 4425/2016 ως ισχύει και στους σχετικούς Κανονισμούς (Άρθρο 12α, Νόμος 4414/2016 σύμφωνα με τροποποίηση του Άρθρου 20 του Νόμου 4643/2019).
Με την έναρξη της εφαρμογής των παραπάνω, προτείνεται, να σταματήσει η ΡΑΕ να δέχεται άλλες αιτήσεις για έργα. Καθώς σπαταλούνται χρήματα και χρόνος από τους επενδυτές για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και αποθήκευσης που σε μεγάλο βαθμό δεν θα γίνουν, δεδομένης της μεγάλης ισχύος των αιτημάτων σύνδεσης που δεν θα υλοποιηθούν λόγω του μεγάλου κόστος διασύνδεσης, ή και δεν είναι τοποθετημένα με συντονισμένο τρόπο στο ηλεκτρικό σύστημα μειώνοντας το συνολικό κόστος ανάπτυξης του ηλεκτρικού συστήματος για το κοινό όφελος.
Ενώ οι διαδικασίες για τα ήδη ώριμα έργα θα προχωράνε να ετοιμαστεί από τους αρμόδιες αρχές (ΡΑΕ, ΥΠΕΝ, ΑΔΜΗΕ, …) νέα διαδικασία συμμετοχής των επενδυτών για μεγάλα έργα, π.χ. πάνω από 5 MW, η οποία σύμφωνα με τις εθνικές ανάγκες και υποδομές θα επιλέξει και θα προετοιμάσει φυσικές και ηλεκτρικές περιοχές για δημοπράτηση γηπέδων ενεργειακών μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης προσφέροντας περιβαλλοντική, κοινωνική νομιμοποίηση και διασύνδεση. Σημαντικό επίσης είναι να μην υπάρξει κενό στην διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα.
Στο κανονιστικό πλαίσιο των συστημάτων ΑΠΕ και αποθήκευσης για μεγάλες εφαρμογές, εκτός της αντλησιοταμίευσης, έχουν οριστεί τα εξής συστήματα:
- ΑΠΕ με αποθήκευση πριν τον μετρητή χωρίς δικαίωμα φόρτισης από το δίκτυο,
- ΑΠΕ με αποθήκευση πριν τον μετρητή με δικαίωμα φόρτισης από το δίκτυο και
- Μεμονωμένα συστήματα αποθήκευσης.
Στο νέο μοντέλο ανάπτυξης του ηλεκτρικού συστήματος θα πρέπει να επαναξιολογηθούν οι κατηγορίες συστημάτων ΑΠΕ και αποθήκευσης που θα εξυπηρετούν την οικονομικότερη και τεχνικά αρτιότερη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος.
Μια άλλη σημαντική παράμετρος είναι η οργάνωση ενός διαφανούς και δίκαιου περιβάλλοντος για την συμμετοχή των επενδυτών στη νέα διαδικασία με κανόνες που απαγορεύουν την μονοπώληση των δημοπρατούμενων τεμαχίων γης.
Ευστάθιος Τσελεπής - α[Σύμβουλος Ενεργειακής Μετάβασης,
τ. υπεύθυνος του τμήματος Φ/Β και Διεσπαρμένης Παραγωγής, ΚΑΠΕ
