«Στο χείλος της κλιματικής καταστροφής» ο κόσμος και μετά την COP27

Ο κόσμος εξακολουθεί να βρίσκεται «στο χείλος της κλιματικής καταστροφής» μετά τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα Cop27 την Κυριακή και οι μεγαλύτερες οικονομίες πρέπει να αναλάβουν νέες δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, προειδοποιούν ειδικοί για το κλίμα και ακτιβιστές.

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Σαρμ ελ Σέιχ νωρίς το πρωί της Κυριακής, μετά από μια μαραθώνια τελική διαπραγματευτική συνεδρίαση που διήρκεσε 40 ώρες μετά τη λήξη της προθεσμίας, χαιρετίστηκε για την παροχή οικονομικής βοήθειας, για πρώτη φορά, με τη δημιουργία ταμείου ειδικού σκοπού για να καλύπτονται οι «απώλειες και οι ζημίες» των χωρών που είναι πιο «ευάλωτες» στην κλιματική αλλαγή,  βασικό αίτημα των αναπτυσσόμενων χωρών για τα τελευταία 30 χρόνια συνομιλιών για το κλίμα.

Ωστόσο, το αποτέλεσμα κρίθηκε ευρέως ως αποτυχία στο πλαίσιο των προσπαθειών μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα, αφού οι χώρες παραγωγής πετρελαίου και υψηλών εκπομπών ρύπων αποδυνάμωσαν και αφαίρεσαν βασικές δεσμεύσεις για τα αέρια του θερμοκηπίου και τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.

Η Mary Robinson, πρόεδρος της Ομάδας Elders, των πρώην ηγετών του κόσμου, πρώην πρόεδρος της Ιρλανδίας και δύο φορές απεσταλμένη του ΟΗΕ για το κλίμα, δήλωσε: «Ο κόσμος παραμένει στο χείλος της κλιματικής καταστροφής. Η πρόοδος που σημειώθηκε στη [μείωση των εκπομπών] ήταν πολύ αργή. Βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός κόσμου καθαρής ενέργειας, αλλά μόνο εάν οι ηγέτες της G20 τηρήσουν τις ευθύνες και τον λόγο τους και ενισχύσουν τη βούλησή τους. Αυτούς βαρύνει η ευθύνη».

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, προειδοποίησε: «Ο πλανήτης μας βρίσκεται ακόμα σε επείγουσα κατάσταση. Πρέπει να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές τώρα – και αυτό είναι ένα ζήτημα που δεν αντιμετώπισε αυτός η σύνοδος (COP27). Ο κόσμος χρειάζεται ακόμα ένα τεράστιο άλμα στiς φιλοδοξίες για το κλίμα».

Οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες είχαν αποτρέψει τις προσπάθειες ενίσχυσης της συμφωνίας, δήλωσε ο Laurence Tubiana, ένας από τους αρχιτέκτονες της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα του 2015, τώρα διευθύνων σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για το Κλίμα. «Η επιρροή της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων είναι παντού», είπε. «Αυτή η σύνοδος αποδυνάμωσε τις απαιτήσεις γύρω από χώρες που αναλαμβάνουν νέες και πιο φιλόδοξες δεσμεύσεις [για τη μείωση των εκπομπών]. Το κείμενο [της συμφωνίας] δεν κάνει καμία αναφορά στη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και ελάχιστη αναφορά στον στόχο για μείωση της θερμοκρασίας κατά 1,5C.

Ο ρόλος της οικοδέσποινας της COP27 και η Κίνα

Ο Tubiana κατηγόρησε εξάλλου τη χώρα υποδοχής, την Αίγυπτο, ότι επέτρεψε στις περιφερειακές της συμμαχίες να επηρεάσουν την τελική απόφαση, ισχυρισμός τον οποίο διέψευσαν κατηγορηματικά οι  οικοδεσπότες. Η COP28, το επόμενο έτος, θα πραγματοποιηθεί στο Ντουμπάι, με οικοδεσπότη τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έναν από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς πετρελαίου στον κόσμο.

Ο Tubiana προειδοποίησε: «Η αιγυπτιακή προεδρία συνέταξε ένα κείμενο που προστατεύει ξεκάθαρα τα πετρελαιοπαραγωγά κράτη και τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων. Αυτή η τάση δεν μπορεί να συνεχιστεί στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα του χρόνου».

Στις συνομιλίες, σχεδόν 200 χώρες συμφώνησαν ότι ένα ταμείο αποζημιώσεων, το οποίο θα πληρώσει για τη διάσωση και την ανοικοδόμηση της φυσικής και κοινωνικής υποδομής χωρών που πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα, θα πρέπει να συσταθεί εντός του επόμενου έτους.

Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία για το πόσα χρήματα θα πρέπει να καταβληθούν, από ποιον και σε ποια βάση. Βασικός στόχος της Ε.Ε. στις συνομιλίες ήταν να διασφαλίσει ότι οι χώρες που χαρακτηρίστηκαν ως αναπτυσσόμενες το 1992 όταν υπογράφηκε η Σύμβαση Πλαίσιο των ΗΕ για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) – και επομένως δεν υποχρεούνταν να ενεργούν για τις εκπομπές αερίων ή να παρέχουν πόρους για να βοηθήσουν άλλους – θεωρούνται πιθανοί δωρητές. Μεταξύ αυτών θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται οι Κίνα, Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Κόλπου, καθώς και η Ρωσία.

Σύμφωνα με την τελική συμφωνία, οι χώρες αυτές μπορούν να συνεισφέρουν σε εθελοντική βάση.

Ο Τζον Κέρι, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Κλίμα, ο οποίος βρέθηκε θετικός σε Covid-19 το βράδυ της Παρασκευής και πέρασε το υπόλοιπο της Συνόδου Κορυφής απομονωμένος στο ξενοδοχείο του, έβαλε στο στόχαστρο την Κίνα, μετά την ολοκλήρωση της διάσκεψης. «Η μείωση των εκπομπών στο χρόνο έχει να κάνει με τα μαθηματικά, όχι με την ιδεολογία. Γι' αυτό όλα τα έθνη έχουν μερίδιο στις επιλογές που κάνει η Κίνα σε αυτήν την κρίσιμη δεκαετία», είπε. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη πηγή εκπομπής αερίων θερμοκηπίου στον κόσμο, καθώς και η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, και έρχεται δεύτερη μόνο μετά τις ΗΠΑ σε σωρευτικές ιστορικές εκπομπές από τη βιομηχανική επανάσταση. Οι ΗΠΑ και η Κίνα θα πρέπει να είναι σε θέση να επιταχύνουν την πρόοδο μαζί, όχι μόνο για χάρη μας, αλλά και για τις μελλοντικές γενιές. Και είμαστε όλοι αισιόδοξοι ότι η Κίνα θα ανταποκριθεί στην παγκόσμια ευθύνη της».

Ο Paul Bledsoe, πρώην σύμβουλος του Κλίντον στον Λευκό Οίκο για το κλίμα, τώρα στο Ινστιτούτο Progressive Policy στην Ουάσιγκτον, δήλωσε: «Είναι καιρός οι ΗΠΑ να συνεργαστούν με τις αναπτυσσόμενες χώρες για να ασκήσουν πίεση στην Κίνα, διαφορετικά η προστασία του κλίματος θα καταστεί αδύνατη. Η Κίνα πρέπει να είναι μια κλιματική παρίας, μαζί με τη Ρωσία».

Αρκετές βασικές δεσμεύσεις που υποστήριξε το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο φιλοξένησε την περσινή διάσκεψη για το κλίμα (Cop26) στη Γλασκώβη, αποσύρθηκαν από την τελική συμφωνία, κατόπιν απαίτησης κυρίως της Σαουδικής Αραβίας και άλλων πετρελαιοπαραγωγών χωρών, αν και ο Guardian εκτιμά ότι Κίνα, Ρωσία και Βραζιλία έπαιξαν επίσης ρόλο στην αποδυνάμωση ορισμένων πτυχών, που περιελάμβαναν στόχους για κορύφωση των παγκόσμιων εκπομπών έως το 2025, σύμφωνα με τον στόχο περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, το όριο ασφάλειας που ήταν το επίκεντρο του Συμφώνου της Γλασκώβης για το κλίμα που υπογράφηκε πέρυσι.

Αν και το τελικό κείμενο περιελάμβανε τη δέσμευση για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 C, η γλώσσα θεωρήθηκε αδύναμη και δε σημείωσε καμία πρόοδο στην έκβαση τhw Cop26.

Ο Alok Sharma, πρόεδρος της Cop26 του Ηνωμένου Βασιλείου, τον οποίο καρατόμησε από υπουργό ο  Ρίσι Σουνάκ, ήταν εμφανώς θυμωμένος στο κλείσιμο του συνεδρίου. «Όσοι από εμάς ήρθαμε στην Αίγυπτο για να διατηρήσουμε τον 1,5 βαθμό Κελσίου ζωντανό και για να σεβαστούμε αυτό που ο καθένας μας συμφώνησε στη Γλασκώβη, έπρεπε να αγωνιστούμε ανελέητα για να κρατήσουμε τη γραμμή. Χρειάστηκε να παλέψουμε για να αξιοποιήσουμε ένα από τα βασικά επιτεύγματα της Γλασκώβης, την έκκληση, τα μέρη να επανεξετάσουν και να ενισχύσουν [τα εθνικά τους σχέδια για τις εκπομπές]».

Η «κληρονομιά» της Γλασκώβης

Στη Γλασκώβη, στις τελευταίες στιγμές, η δέσμευση για κατάργηση των ορυκτών καυσίμων υποβαθμίστηκε από την Κίνα και την Ινδία σε μια σταδιακή κατάργησή του, μια δοκιμασία της τελευταίας στιγμής που οδήγησε τον Sharma στα όρια των δακρύων. Στην Cop27, συμμετείχε στις προσπάθειες να συμπεριληφθεί σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων στο κείμενο, αλλά στην τελική ευθεία περιορίστηκε σε μια απλή επανάληψη της δέσμευσης της Γλασκώβης για σταδιακή κατάργηση του άνθρακα.

Ο Sharma απαρίθμησε τις δεσμεύσεις που αποδυναμώθηκαν ή χάθηκαν, δηλώνοντας εμφατικά: «Επικοινωνήσαμε με πολλά μέρη για να προτείνουμε μια σειρά μέτρων που θα μπορούσαν να συμβάλουν σε μια λύση. Οι εκπομπές αερίων να κορυφωθούν πριν από το 2025, καθώς, όπως μας λέει η επιστήμη, είναι απαραίτητο. Όχι σε αυτό το κείμενο. Καθαρή συνέχεια στη σταδιακή πτώση του άνθρακα. Όχι σε αυτό το κείμενο. Μια δέσμευση για σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων. Όχι σε αυτό το κείμενο. Και το ενεργειακό κείμενο, αποδυναμώθηκε στα τελευταία λεπτά [για να υποστηρίξει την «ενέργεια χαμηλών εκπομπών», η οποία μπορεί να ερμηνευτεί ως αναφορά στο αέριο]».

Στο τέλος η ευθύνη θα βαρύνει τους πάντες, επισημαίνει η Meena Raman του Third World Network, σύμβουλος αναπτυσσόμενων χωρών. «Δεδομένου ότι η Ε.Ε. και ο Alok Sharma είναι απογοητευμένοι που η σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων δεν περιλαμβάνεται στο κείμενο, θα θέλαμε να αναλάβουν ηγετικό ρόλο και να αναθεωρήσουν τις NDC τους [συνεισφορές που καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο], να θέσουν με σχέδιο τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και να σταματήσουν την επέκταση τους, συμπεριλαμβανομένων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. [Δεν αρκεί] να παίρνουν μέρος στη συζήτηση, αλλά να ενεργούν πιο δραστικά, αν θέλουν πραγματικά να σώσουν τον πλανήτη και να μην κρύβονται πίσω από τους καθαρούς μηδενικούς στόχους του 2050, που θα εξαντλήσουν τον προϋπολογισμό άνθρακα που απομένει για τον 1,5 βαθμό Κελσίου».

Ο Sharma κατέληξε: «Είπα στη Γλασκώβη ότι ο παλμός του 1,5 C ήταν ασθενής. Δυστυχώς, ο στόχος παραμένει σε υποστήριξη για να επιβιώσει».

Πηγή: The Guardian