Χάρης Δούκας: Τι προκύπτει από τις προτάσεις της Κομισιόν για την ενεργειακή κρίση – Οι συμβολισμοί, οι ουσιαστικές αποφάσεις και οι νέες προτεραιότητες

Μια πρώτη ανάλυση των προτάσεων της Κομισιόν κάνει ο αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ Χάρης Δούκας απαντώντας στις ερωτήσεις του energypress.

Ένα συνολικό σχόλιο για το πακέτο με τις προτάσεις της Επιτροπής;

 Είναι προϊόν συμβιβασμού, διατυπωμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να αμβλύνει τις αντιθέσεις. Αφενός η ομάδα των 15 κρατών μελών που υποστήριζε το πλαφόν αισθάνεται εν μέρη ικανοποιημένη, καθώς ενσωματώθηκε (ως «μέγιστη δυναμική τιμή») στις προτάσεις της Επιτροπής. Αφετέρου, οι Γερμανοί που αντιδρούσαν, είναι επίσης ικανοποιημένοι, γιατί όπως προδιαγράφηκε το πλαφόν, καθιστά την όποια εφαρμογή του δύσκολη. Και για τα υπόλοιπα κράτη μέλη δεν προκύπτει θέμα, καθώς οι προτάσεις δεν παρεμβαίνουν στα μέτρα και στις πολιτικές που ήδη εφαρμόζονται.

Σημειώνω επίσης πως δεν έχουμε αποφάσεις. Οι προτάσεις αυτές θα αποτελέσουν τη βάση της συζήτησης μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, αυτή την Πέμπτη και την Παρασκευή, με στόχο την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας. Αν αυτό συμβεί, τότε θα διαμορφωθεί ο αντίστοιχος κανονισμός προς υιοθέτηση στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας στο Λουξεμβούργο στις 25 του μηνός (στο αισιόδοξο σενάριο).

Γιατί λέτε ότι το πλαφόν, όπως προτείνεται, είναι δύσκολο να εφαρμοστεί;

Καταρχήν, το πλαφόν στο TTF δεν θα ξεκινήσει αυτόματα, με την θέση σε ισχύ του νέου Κανονισμού. Για να ενεργοποιηθεί το πλαφόν θα πρέπει να γίνει πρόταση από την Επιτροπή και με βάση αυτή την πρόταση να λάβει τη σχετική απόφαση το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας (ομόφωνη απόφαση των «27»). Εμφανίζεται δηλαδή σαν λύση έσχατης ανάγκης. Επιπλέον, μπορεί να έχει μέγιστη διάρκεια μόλις τριών μηνών, εάν τεθεί σε ισχύ, και έτσι όπως διατυπώνεται θα έχει μάλιστα αρκετά υψηλή τιμή. Και αυτό μέχρι τη δημιουργία ενός νέου συμβολαίου αναφοράς, που θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς το TTF, και θα είναι έτοιμο το Μάρτιο του 2023.  

Στις προτάσεις εισάγεται και ένας νέος προσωρινός μηχανισμός διαχείρισης αστάθειας εντός της ημέρας, για τον περιορισμό των μεγάλων διακυμάνσεων των τιμών στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και παραγώγων φυσικού αερίου εντός της ίδιας ημέρας διαπραγμάτευσης. Νομίζω πως η προσπάθεια της Επιτροπής είναι να κατευνάσει τις αγορές όσο γίνεται με τον πιο «ήπιο τρόπο» θα μπορούσε αυτό να συμβεί. Τέτοιοι «κόφτες» όμως λειτουργούν και σε κανονικές συνθήκες. Σε έναν ενεργειακό πόλεμο, θα περίμενε κανείς μετά από τόσες διαπραγματεύσεις, τα μέτρα να ήταν περισσότερο δραστικά.                                                                                    

Ήσασταν ο μόνος που στις αναλύσεις σας υποστηρίζατε πως η συζήτηση «ναι ή όχι» στο πλαφόν θα ξεπεραστεί με μία τρίτη λύση, αυτή της άμεσης χρηματοδότησης. Και πέσατε μέσα. Μάλιστα είχατε προσεγγίσει και την τάξη μεγέθους της χρηματοδότησης. Μαντικές ικανότητες;

Έγραφα σε πρόσφατο άρθρο, πως οι συνθήκες που διαμορφώνονταν αυτό τον χειμώνα καθιστούν πολύ δύσκολη τη συμφωνία για εφαρμογή του πλαφόν. Υπήρχαν όμως οι προϋποθέσεις για μία τρίτη, συνδυαστική λύση. Κατέθεσα λοιπόν στο δημόσιο διάλογο την πρότασή μου, που αφορούσε στην χρηματοδότηση των οικονομικά ασθενέστερων χωρών (μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας), με την υποστήριξη του Βορρά (της Γερμανία κυρίως).

Η Κομισιόν έχει στις προτάσεις της αυτή τη λογική της χρηματοδότησης, αξιοποιώντας το 10% του Ταμείου Συνοχής, αξίας περίπου 40 δις ευρώ, για την άμεση αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Νομίζω πως στη συζήτηση που θα ακολουθήσει, πρέπει να υπάρξει πίεση ώστε το ποσόν αυτό να μην αφαιρείται από τα διαρθρωτικά ταμεία, δηλαδή από τα εγκεκριμένα ΕΣΠΑ των είκοσι επτά χωρών. Αλλιώς θα στερεί τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της ΕΕ από πόρους που είχαν προϋπολογισθεί για κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών τους. Είναι κρίσιμο το σημείο αυτό. Να αποτελέσουν δηλαδή τα χρήματα αυτά, επιπλέον πόσο, που θα ενισχύει τις περισσότερο αδύναμες οικονομικά χώρες.

Η απόφαση για τις κοινές αγορές φυσικού αερίου που επίσης προτάθηκε, δεν είναι σημαντική;

Ναι είναι σημαντική. Στο συμβολισμό της κυρίως. Διότι, στην πράξη, όπως προδιαγράφεται αφορά σε μικρές ποσότητες και θα ξεκινήσει από τον Μάρτιο του 2023. Ο στόχος που βάζει ως ελάχιστο η Επιτροπή (στα 13.5 bcm) αντιστοιχεί μόλις στο 4% της ετήσιας κατανάλωσης αερίου στην ΕΕ. Ακόμα όμως και για αυτές τις ποσότητες, δεν είναι σαφές πώς ακριβώς θα προχωρήσει η διαδικασία, έστω από τον Μάρτιο του 2023. Διάφορα θέματα ανταγωνισμού πρέπει να υπερκεραστούν, για να σχηματιστεί ένας ενιαίος φορέας αγοραστών. Ερώτημα παραμένει και τί θα γίνει με τα υπάρχοντα συμβόλαια προμήθειας που έχουν οι εταιρείες, όταν θα υπάρχει η ενιαία Ευρωπαϊκή πλατφόρμα. Νομίζω πως απέχουμε από την υλοποίηση. Πολλές είναι οι τεχνικές πτυχές που πρέπει να επιλυθούν.

Τί θεωρείτε πως πρέπει να προτεραιοποιηθεί, πέραν των παραπάνω, το αμέσως επόμενο διάστημα να γίνει, ώστε να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή κρίση;

Πρέπει να υπάρξουν άμεσα διαπραγματεύσεις με όλους τους προμηθευτές φυσικού αερίου. Γνωρίζω πόσο δύσκολο είναι αυτό, καθώς για παράδειγμα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, που είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής LNG της ΕΕ, δεν μπορεί να επιβάλει στις αμερικανικές εταιρείες σε ποια τιμή θα πωλούν το αέριο στους Ευρωπαίους πελάτες τους. Μπορεί όμως να τις πιέσει. Σε άλλες περιπτώσεις όμως, όπως είναι η Νορβηγική κυβέρνηση, μπορεί να το επιβάλει στην κρατικά ελεγχόμενη Equinor. Και μέχρι τώρα δεν δείχνει διατεθειμένη να το κάνει. Αυτό πρέπει να αλλάξει.