Κλιματική αλλαγή: Μονόδρομος η μετάβαση από τον λιγνίτη
Η δημοσίευση της νέας έκθεσης του IPCC για την ανάγκη συγκράτησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου δεν αφήνει πλέον κανένα περιθώριο αμφιβολίας και αδράνειας. Αν δεν θέλουμε ο πλανήτης μας να ξεπεράσει το όριο της μη επιστροφής,πρέπει να μειώσουμε στο μισό όλες τις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέσα στα επόμενα 12 χρόνια και να τις μηδενίσουμε ως το 2050. Για να επιτευχθεί αυτό είναι μονόδρομος η πλήρης απανθρακοποίηση και η μετάβαση σε ένα μοντέλο καθαρής ενέργειας, τόσο για τον πλανήτη όσο και για την Ελλάδα. Ακόμα και η προσπάθεια συγκράτησης τη μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5οC θα φέρει καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.
Σύμφωνα με έγκυρες επιστημονικές δημοσιεύσειςαν αυξηθεί η θερμοκρασία στους 1,5 βαθμούς στην περιοχή της Μεσογείου οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως θα αυξηθούν κατά 41% και στους 2 βαθμούς Κελσίου κατά 62%, οι ακραίοι καύσωνες που κανονικά εμφανίζονται μια φορά στα είκοσι χρόνια στον 1,5 βαθμό θα αυξηθούν κατά 173% και στους 2 βαθμούς κατά 478% και τέλος οι ραγδαίες βροχοπτώσεις στον 1,5 βαθμό κατά 10% και στους 2 βαθμούς κατά 21%. Η αλλαγή του ενεργειακού μας μοντέλου και της παραγωγικής βάσης της οικονομίας είναι λοιπόν επιτακτική. Η μετάβαση ωστόσο αυτή οφείλουμε να είναιδίκαιη για τους άμεσα ή έμμεσα εξαρτώμενους από τις δραστηριότητες που θα πληγούν. Διαφορετικά θα είναι βίαιη και δεν θα ωφελήσει ούτε τις πληττόμενες περιοχές ούτε το περιβάλλον.
Άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, τα έχουν ήδη καταφέρει εδώ και χρόνια. Το παράδειγμα τους μπορεί να αποτελέσει οδηγό και για την Ελλάδα. Τα μέτρα που έλαβαν αφορούσαν:
- τη σταδιακή μείωση του αριθμού των εργαζομένων μέσω συνταξιοδοτήσεων,
- προγράμματα εθελουσίας εξόδου και επανεκπαίδευση,
- περιβαλλοντική αποκατάσταση των εδαφών και των ορυχείων και αξιοποίηση τους στην συνέχεια ως χώρους βιομηχανικής κληρονομιάς, κέντρων καινοτομίας και έρευνας, αθλητικών δραστηριοτήτων αλλά και πολυχώρων πολιτιστικών δράσεων.
Στην Ελλάδα η διαδικασία μετάβασης σε ένα ενεργειακό μοντέλο χωρίς λιγνίτη ξεκίνησε πολύ αργά. Πρώτο το WWF Ελλάς έθεσε το ζήτημα της χρηματοδότησης της μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο με τα έσοδα από τα δικαιώματα διοξειδίου του άνθρακα (CO2), στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής τον Νοέμβριο του 2015. Δυστυχώς η διεκδίκηση 20% των εσόδων δημοπράτησης CO2των δημάρχων των 5 ενεργειακών δήμων της χώρας που συνέχισε αυτή την προσπάθεια για δεν εισακούστηκε από τον τότε Υπουργό Ενέργειας κ. Σκουρλέτη.
Η καταδίκη των λιγνιτικών περιοχών στη μονοκαλλιέργεια του λιγνίτη δεν είναι αναγκαστική. Μελέτη που καταθέσαμε το 2016 («Οδικός Χάρτης Μετάβασης στη Μεταλιγνιτική Περίοδο για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας»), αποτελεί μέχρι σήμερα τη μοναδική ποσοτικοποιημένη και κοστολογημένη έκθεση,η οποία αναδεικνύειτις εναλλακτικές οικονομικές δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν. Ειδικότερα, η επένδυση ενός ποσού της τάξης των €2,35 δις , όσων περίπου απαιτούνται για την κατασκευή των νέων λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ της ΠτολεμαΐδαςV και Μελίτης II, σε 12 εναλλακτικές δραστηριότητες μπορεί να αποφέρει έσοδα στην τοπική κοινωνία άνω των € 2,48 δις και να δημιουργήσει 11.595 νέες θέσεις εργασίας.
Ο πλανήτης βρίσκεται στο σημείο μηδέν. Η Ελλάδα πρέπει σήμερα να θέσει σοβαρές βάσης πολιτικής στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, ώστε κανείς να μη βγει χαμένος και οι λιγνιτικές περιοχές όπως η Δυτική Μακεδονία να μην γίνουν το θύμα μιας βίαιης μετάβασηςΗ πρόταση για ίδρυση Εθνικού Ταμείου για τη Δίκαιη Μετάβαση από την ηγεσία του υπουργείου περιβάλλοντος είναι σίγουρα ένα θετικό βήμα.
Ευκαιρίες υπάρχουν. Στις διαπραγματεύσεις για τον νέο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα οφείλει να ζητήσει την ένταξη της δίκαιης μετάβασης ως χρηματοδοτικού άξονα στο νέο ΕΣΠΑ. Οφείλει επίσης να διεκδικήσει περισσότερα κονδύλια από την Πολιτική Συνοχής και από τα διαρθρωτικά ταμεία. Λύσεις υπάρχουν αρκεί να υπάρξει και η ανάλογη πολιτική βούληση. Θα εκμεταλλευτεί η ελληνική κυβέρνηση αυτό το παράθυρο ευκαιρίας που της ανοίγεται για να υλοποιήσει την υποχρέωσητης για μείωση των εκπομπών και κοινωνική προστασία των εργαζομένων ή θα εγκλωβιστεί στον αδιέξοδο δρόμο της λιγνιτικής εξάρτησης; Για πόσο ακόμα θα πατάει η Ελλάδα σε δύο βάρκες με αντίθετες κατευθύνσεις;
Του Σταύρου Μαυρογένη,
συνεργάτη ενεργειακής πολιτικής, WWF Ελλάς
23 Οκτωβρίου 2018
