Η Γερμανία εκτινάσσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη - Τι κρύβει η διαμάχη με Σουηδία και Νορβηγία

Παραδοσιακά ο χειμώνας έχει σημαντικό αντίκτυπο στην παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κατ΄επέκταση στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας γενικότερα. 

Δεδομένου ότι οι εταιρείες δεν μπορούν ακόμη να αποθηκεύσουν τεράστιες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας, η ισχύς πρέπει να χρησιμοποιείται όταν παράγεται. Στο παρελθόν, το κενό αυτό στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας μπορούσε να αντισταθμιστεί από την ενέργεια που παραγόταν από ορυκτά καύσιμα ή πυρηνικούς σταθμούς.

Η εισαγωγή περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα φέρνει μεγαλύτερη αστάθεια. Καθώς αυξάνεται το ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αυξάνεται και η εξάρτηση από τον ασταθή ήλιο και τον ασυνεπή άνεμο.

Χωρίς ήλιο τα ηλιακά πάνελ μένουν στο σκοτάδι. Η έλλειψη ανέμου εμποδίζει τις ανεμογεννήτριες να περιστρέφονται. Στην Ευρώπη, είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει συνήθως το χειμώνα, μια εποχή που χρειάζεται περισσότερη ενέργεια για να μείνεις ζεστός.

Το «Dunkelflaute» 

Οι Γερμανοί έχουν μια λέξη για μια περίοδο όπου λίγη ή καθόλου ενέργεια μπορεί να παραχθεί επειδή υπάρχει περιορισμένος άνεμος και περιορισμένη ηλιοφάνεια: «Dunkelflaute».

Η τεχνική ονομασία είναι "αντικυκλωνική κατήφεια" ( (anticyclonic gloom).), μια κατάσταση, η οποία μπορεί να μην είναι τόσο απειλητική όσο ακούγεται.

Και όταν η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι χαμηλότερη από αυτή που χρειάζεται, πρέπει να αξιοποιηθούν και άλλες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμες αυξήσεις των τιμών. Μερικές φορές αυτό σημαίνει την εισαγωγή από άλλες χώρες.

Οι επιπτώσεις στις τιμές

Αυτήν τη στιγμή, το φαινόμενο του «Dunkelflaute» είναι πολύ σημαντικό για τις τιμές, «αλλά για τους ετήσιους μέσους όρους δεν έχει μεγάλη σημασία», αναφέρει στη Deutsche Welle ο Mathias Mier, οικονομολόγος στο ifo Center for Energy, Climate and Resources με έδρα το Μόναχο.

«Στο μέλλον, μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο, αλλά είναι ο ρόλος των κυβερνήσεων και των αγορών να κατευθύνουν το σύστημα σε μία πορεία η οποία ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις του «Dunkelflaute»», υπογράμμισε.

Οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις προστατεύουν τους περισσότερους καταναλωτές

Αν και οι περισσότεροι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας στη Γερμανία έχουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις με εγγύηση τιμών, άλλοι είναι πιο ευαίσθητοι στις τιμές, ιδιαίτερα οι βιομηχανικοί κατασκευαστές που πληρώνουν κυμαινόμενες ημερήσιες τιμές για την ηλεκτρική τους ενέργεια.

Σε γενικές γραμμές, οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος καθορίζονται από τον τύπο της προμήθειας, το κόστος συντήρησης και επένδυσης στο δίκτυο, τους φόρους και το κόστος των καθαρών και εφεδρικών τεχνολογιών, λέει ο Conall Heussaff, ερευνητής αναλυτής στο think tank Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες.

Ο Heussaff, ο οποίος έχει ερευνήσει τις τιμές της ενέργειας και τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, είπε στην DW ότι η προσφορά και η ζήτηση είναι επίσης παράγοντες, αλλά περισσότερο βραχυπρόθεσμα. Ένα σύστημα καθαρής ενέργειας όπως έχει η ΕΕ θα οδηγήσει σε χαμηλότερες μέσες τιμές στις περισσότερες περιόδους, με σύντομες περιόδους πολύ υψηλών αποκαλούμενων spot τιμών στην ελεύθερη αγορά.

Νορβηγία και Σουηδία στα όπλα

Φέτος, η Γερμανία γνώρισε μερικές σύντομες περιόδους «Dunkelflaute» , με σημαντικές επιπτώσεις, καθώς οδήγησε σε υψηλότερες τιμές τόσοι στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Τα ξημερώματα της 12ης Δεκεμβρίου, μια μεγαβατώρα ηλεκτρικής ενέργειας κόστιζε 107 ευρώ (112 δολάρια), αλλά γρήγορα έφτασε στα 936 ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε η Agora Energiewende. Την επόμενη μέρα υποχώρησε ξανά, αγγίζοντας το χαμηλό των 115 ευρώ.

Αν και οι τιμές ομαλοποιήθηκαν γρήγορα, οι αντιδράσεις από τη Σκανδιναβία ήταν άμεσες. Ο υπουργός Ενέργειας της Νορβηγίας Terje Aasland δήλωσε ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να κόψει τις συνδέσεις κοινής ενέργειας με τη Δανία, ενώ άλλοι στη Νορβηγία θέλουν να επαναδιαπραγματευτούν τις υπάρχουσες συνδέσεις με τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως ανέφεραν οι Financial Times.

Η υπουργός Ενέργειας της Σουηδίας Ebba Busch δήλωσε ότι είναι ανοιχτή σε μια νέα υποβρύχια καλωδιακή σύνδεση με τη Γερμανία μόνο εάν η Γερμανία ανανεώσει την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για να προστατεύσει τους Σουηδούς καταναλωτές και την πρόσβασή τους σε φθηνή εγχώρια ενέργεια.

«Κανόνες φυσικής»

Ωστόσο, ενώ οι διασυνοριακές συνδέσεις δικτύου διευκολύνουν την εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την ήπειρο, σημαίνουν επίσης ότι η ζήτηση σε μια χώρα μπορεί να επηρεάσει τις τιμές σε μια άλλη.

Η Σουηδία έχει ένα σύστημα με τέσσερις ζώνες ηλεκτρικής ενέργειας που κατά καιρούς έχει οδηγήσει σε τεράστιες διαφορές τιμών μεταξύ του βορρά της χώρας -- που διαθέτει τεράστιες εγκαταστάσεις υδροηλεκτρικής ενέργειας -- και του νότου.

Την περασμένη εβδομάδα, η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στις νότιες περιοχές -- οι οποίες επηρεάζονται περισσότερο από τις γερμανικές τιμές -- ήταν ορισμένες ώρες κατά τις οποίες υπήρχε έλλειψη ανέμου στην ήπειρο περίπου 190 φορές μεγαλύτερη από την τιμή στο βορρά.

Η Μπους δήλωσε ότι «καμία δύναμη θέλησης στον κόσμο δεν μπορεί να παρακάμψει τους βασικούς κανόνες της φυσικής, ούτε καν ο Δρ Ρόμπερτ Χάμπεκ», στοχεύοντας τον υπουργό Οικονομίας και αντικαγκελάριο της Γερμανίας.

«Η Γερμανία μπορεί να πάρει όποια απόφαση θέλει, αλλά πρέπει να δει ότι επηρεάζει πολύ τους γείτονές της και δεν είναι δίκαιο οι Σουηδοί να πληρώνουν γερμανικές τιμές για τις γερμανικές αποφάσεις», είπε στο περιθώριο συνάντησης στις Βρυξέλλες.

H Μπους και οι Σουηδοί αναλυτές παραδέχονται, ωστόσο, ότι η Γερμανία δεν ευθύνεται εξ ολοκλήρου.

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη νότια Σουηδία μειώθηκε σημαντικά με το κλείσιμο αρκετών πυρηνικών αντιδραστήρων τα τελευταία χρόνια.

"Η Νότια Σουηδία έχει μεγάλη ανάγκη να αυξήσει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας", δήλωσε στο σουηδικό ραδιόφωνο αυτή την εβδομάδα η Lotta Medelius-Bredhe, διευθύντρια της σουηδικής αρχής που διαχειρίζεται τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας Svenska Kraftnat.

Σε αντίθεση με το Βερολίνο, η Στοκχόλμη έχει αντιστρέψει την πορεία της και αποφάσισε να κατασκευάσει νέες εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας.

Η εικόνα στην ευρωπαική αγορά  ενέργειας

«Συνολικά, η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης είναι βαθιά, φυσικά διασυνδεδεμένη και θεσμικά εναρμονισμένη, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι είναι μια συλλογή πολλών διαφορετικών εθνικών κρατών», υποστηρίζει ο Heussaff, υπογραμμίζοντας ότι είναι το δεύτερο μεγαλύτερο συγχρονισμένο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας στον πλανήτη μετά την Κίνα.

Ο Mathias Mier συμφωνεί ότι η ευρωπαϊκή αγορά είναι καλά συνδεδεμένη, επισημαίνοντας ότι «σχεδόν κάθε έβδομη μονάδα ηλεκτρικής ενέργειας διακινείται διασυνοριακά».

Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οικοδόμηση αυτής της διασυνοριακής ενεργειακής υποδομής αποτελεί προτεραιότητα καθώς θα μειώσει την εξάρτηση από τις εισαγωγές. Θα εξασφαλίσει επίσης καλύτερη πρόσβαση στην ενέργεια και θα βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για εκπομπή 55% λιγότερων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 – καθιστώντας την Ευρώπη την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050.

Το 2023, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα είναι η κύρια πηγή ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Αποτελούσαν το 44,7% του μείγματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σημειώνοντας αύξηση 12% σε σύγκριση με το 2022, σύμφωνα με την Eurostat, την επίσημη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ.

Η πυρηνική ενέργεια αντιπροσώπευε σχεδόν το 23% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ τα ορυκτά καύσιμα αντιπροσώπευαν ένα άλλο 32%.

Ταυτόχρονα, η Επιτροπή της ΕΕ προειδοποιεί ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 60% έως το 2030. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το 40% των δικτύων διανομής είναι άνω των 40 ετών, γεγονός που καθιστά δυσκολότερο τον χειρισμό της αυξημένης ζήτησης και την προσθήκη περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως ηλιακά πάνελ ταράτσας.

Η διαμάχη με τη Νορβηγία

Παραμερίζοντας τους διπλωματικούς τρόπους, η υπουργός Ενέργειας της Σουηδίας Έμπα Μπους δεν μάσησε τα λόγια της σχετικά με τη γνώμη της για την «ανεύθυνη» ενεργειακή πολιτική του Βερολίνου.

«Είμαι έξαλλη με τους Γερμανούς», είπε η Μπους σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα.

Η Γερμανία, που τότε κυβερνούσε η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, αποφάσισε να κλείσει τους τελευταίους πυρηνικούς σταθμούς της μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011 -- μια κίνηση που ολοκληρώθηκε την άνοιξη του 2023.

Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης εξαρτάται πλέον από τα στοιχεία και την εισαγωγή ενέργειας από το εξωτερικό.

Αυτό περιλαμβάνει εισαγωγές από τη Σουηδία, η οποία ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος καθαρός εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης πέρυσι -- πίσω από τη Γαλλία -- σύμφωνα με τον ιστότοπο της ενεργειακής αγοράς Montel