Άρδευση: 9+1 προτάσεις για την αποφυγή της λειψυδρίας

Το 80% των υπόγειων υδάτων απορροφά η γεωργία

Η ΧΩΡΑ μας τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει προβλήματα επάρκειας υδατικών πόρων, τα οποία έχουν οξυνθεί περαιτέρω λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας που δοκιμάζει ιδιαίτερα τις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Το πρόβλημα της μείωσης των διαθέσιμων υδατικών πόρων για την Ελλάδα επιδεινώνεται συνεχώς λόγω των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, της αυξημένης ζήτησης νερού και της μη ορθολογικής διαχείρισης και προστασίας των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων.

ΣΗΜΕΡΑ, η λειψυδρία είναι προφανώς αποτέλεσμα της παρατεταμένης ανομβρίας των τελευταίων ετών, αλλά και της θεαματικής αύξησης των αναγκών σε νερό στις δύο κατεξοχήν κύριες χρήσεις ύδατος, που είναι η αρδευτική και η αστική. Ιδιαιτερότητα σε ό,τι αφορά τις ανάγκες για αστική χρήση την καλοκαιρινή περίοδο αποτελούν οι παράκτιες τουριστικές περιοχές με έμφαση στις νησιωτικές, όπου οι ανάγκες σε νερό τις τελευταίες δεκαετίες βαίνουν αυξανόμενες με έντονους ρυθμούς στη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Τα μέχρι σήμερα έργα αλλά και οι παρεμβάσεις σε υφιστάμενες υποδομές αδυνατούν να επιλύσουν το πρόβλημα της επάρκειας.

Η ΕΛΛΑΔΑ, στο σύνολο της επικράτειάς της, δεν στερείται υδατικών πόρων για να καλύψει με επάρκεια τις ανάγκες της σε νερό. Εκτός από τον παράγοντα κακοδιαχείριση (σπατάλη, απώλειες δικτύων, παλιές υποδομές, απουσία κατάλληλων έργων, μη αξιοποίηση νέων τεχνολογιών), χαρακτηρίζεται από μια άνιση κατανομή του υδατικού της δυναμικού. Η μεν δυτική Ελλάδα είναι άκρως πλεονασματική αλλά και με περιορισμένες ανάγκες σε νερό, η δε ανατολική έχει περιορισμένο υδατικό δυναμικό συγκριτικά με τον όγκο των αναγκών της.

ΜΕ ΔΕΔΟΜΕΝΗ την κρισιμότητα της κατάστασης, ο Σύλλογος Ελλήνων Γεωλόγων (ΣΕΓ), με την επιτροπή Υδατικών Πόρων, ετοίμασε προτάσεις άμεσων αλλά και μακροπρόθεσμων δράσεων στρατηγικού χαρακτήρα με στόχο την εξασφάλιση των απαραίτητων υδατικών πόρων σε συνδυασμό με την ορθή διαχείριση και προστασία των υδάτων, καθώς και τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ του ΣΕΓ συντάσσονται στο πλαίσιο της Οδηγίας για τα ύδατα της Ε.Ε. (2000/60/ΕΕ) και την εφαρμογή των βασικών μέτρων που προκύπτουν και από την τελευταία αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) με κύριο στόχο την ανάδειξη της στρατηγικής σημασίας των υπόγειων υδατικών συστημάτων της χώρας για την πρόληψη, την προώθηση της βιώσιμης χρήσης του νερού και τον μετριασμό των επιπτώσεων από την ξηρασία.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ, οι βασικοί άξονες των προτάσεων είναι οι ακόλουθοι:

Εξοικονόμηση και ορθή διαχείριση του νερού άρδευσης, όπου θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα, καθώς η γεωργία απορροφά το 80% των υπόγειων υδάτων και ειδικότερα:

• Έλεγχος και βελτίωση των δικτύων μεταφοράς που παρουσιάζουν μεγάλες απώλειες και κατασκευή κλειστών δικτύων μεταφοράς νερού για τον περιορισμό των απωλειών, σε περιπτώσεις συλλογικών αρδευτικών έργων.
• Έλεγχος των υπεραντλήσεων – απολήψεων αρδευτικού νερού από τους υπόγειους υδροφόρους και συμμόρφωση των έργων υδροληψίας με τους όρους της αδειοδότησης και τις οριζόμενες ετήσιες απολήψεις.
• Σταδιακή εφαρμογή συστημάτων ευφυούς γεωργίας για την επίτευξη βέλτιστων αποτελεσμάτων παραγωγής με παράλληλη εξοικονόμηση αρδευτικού νερού.
• Επαναχρησιμοποίηση των βιολογικά επεξεργασμένων νερών από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων για άρδευση και άλλες χρήσεις εκτός της ύδρευσης. Η εφαρμογή συστημάτων που επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένου νερού για άρδευση και άλλες χρήσεις θα συμβάλει στη μείωση της συνολικής ζήτησης.
• Εφαρμογή και αξιοποίηση των μέτρων που έχουν θεσπισθεί από τα ΣΔΛΑΠ για τη διαχείριση και προστασία των υπογείων υδάτων από τους αρμόδιους φορείς, με προτεραιότητα στην οριοθέτηση των ζωνών προστασίας των υδροληψιών νερού ύδρευσης και των ζωνών υφαλμύρινσης των παράκτιων υδροφόρων.
• Έργα αφαλάτωσης για τη διασφάλιση της ύδρευσης σε περιοχές όπου οι απαιτήσεις σε νερό αυξάνονται την τουριστική περίοδο με χρήση θαλασσινού ή υφάλμυρου νερού και ειδικότερα σε νησιωτικές περιοχές και ηπειρωτικές πεδινές περιοχές με υφαλμύρινση.
• Έργα ορεινής υδρονομίας με φράγματα ανάσχεσης πλημμυρικών απορροών ως μέτρο αντιπλημμυρικής προστασίας αλλά και εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφόρων.
• Εφαρμογή προγραμμάτων τεχνητού εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφόρων με αξιοποίηση του νερού των χειμερινών επιφανειακών απορροών.

ΕΠΙΠΛΕΟΝ, η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για τη σημασία της ορθολογικής χρήσης του νερού είναι ιδιαίτερα σημαντική και αυτό απαιτεί συντονισμένες ενέργειες σε επίπεδο κεντρικής και τοπικής διοίκησης. Βασικό στόχο θα πρέπει να αποτελεί η ενημέρωση του κοινού και η επιλογή βέλτιστων πρακτικών κυρίως του τρόπου άρδευσης, που σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο ποσοστό της κύριας εκμετάλλευσης των υδάτων.

ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ μέτρα θα λειτουργούν συνδυαστικά με τα υφιστάμενα υδροληπτικά έργα, ενώ σε κάθε περιοχή, αναλόγως των χαρακτηριστικών αυτής (μορφολογικά, υδρογεωλογικά, καλλιέργειες, κοινωνικά, υποδομές κ.λπ.), θα εφαρμόζονται κατά περίπτωση οι κατάλληλες λύσεις.

Η ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ στην Ελλάδα αποτελεί ένα διαρκώς επιδεινούμενο πρόβλημα, με την κλιματική κρίση να ενισχύει τις προκλήσεις. Η ανάγκη για βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων και η προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες είναι πιο επιτακτικές από ποτέ.

Της Μαρίας Τζίμα, προέδρου του Συλλόγου Ελλήνων Γεωλόγων, MSc υδρογεωλόγου – EurGeol Qualified Expert (CNG)