Η παράδοση στα COP συνεχίστηκε: Τα ορυκτά καύσιμα κέρδισαν, όλοι οι άλλοι χάσαμε

Κατ αρχήν να ξεκινήσουμε θετικά: το COP28 πιστώνεται μια προφανώς ιστορική συμφωνία, αφού για πρώτη φορά αναγνωρίζεται εγγράφως σε επίσημο κείμενο του COP, ότι πρέπει να μειωθεί η χρήση των ορυκτών καυσίμων για να μην ανέβει η θερμοκρασία πάνω από 1,5 βαθμούς Κελσίου.

Είναι πραγματικά ιστορικό και να πούμε για την ιστορία ότι μόλις στο COP26 έγινε σύνδεση των ορυκτών καυσίμων με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αλλά μόνο το κάρβουνο αναφέρθηκε «ονομαστικά».

Ας κάνουμε ένα διάλλειμα εδώ να αναλογιστούμε την απίστευτη δύναμη και επιρροή του λόμπυ των ορυκτών καυσίμων. Αντιλαμβάνεστε το μέγεθος της επιρροής;

Είναι σαν να οργανώνεις ένα ετήσιο ιατρικό συνέδριο για το καρκίνο του πνεύμονα και τα πρώτα 25 χρόνια να μην λες καν τη λέξη «τσιγάρο».

Δηλαδή είναι ένα μεγάλο ιστορικό γεγονός, αλλά καθόλου κολακευτικό για όλους τους εμπλεκόμενους.

Αυτή η ιστορική όπως και να ‘χει απόφαση δυστυχώς έμεινε στην αοριστία και δεν συνοδεύτηκε από σαφείς χρονικούς και ποσοτικούς προσδιορισμούς.

Το «Transition away from fossil fuels», δηλαδή η σταδιακή απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα παραμένει ένα ευχολόγιο αν δεν προσδιοριστεί χρονικά και ποσοτικά.

Και δυστυχώς το άφησαν «γυμνό».

Και όχι μόνο.

Ο Πρόεδρος της διάσκεψης για το κλίμα, COP28, δεν άντεξε και παρά το δασκάλεμα των συμβούλων επικοινωνίας έχασε τον έλεγχο και ομολόγησε δημόσια στο BBC ότι δεν πιστεύει ότι υπάρχει επιστήμη που να συνδέει την άνοδο της θερμοκρασίας με τη χρήση ορυκτών καυσίμων, κι πως αν περιορίσουμε τα ορυκτά καύσιμα θα επιτρέψουμε στις σπηλιές.[i]

Φυσικά το πήρε πίσω με μια μεγαλειώδη κολοτούμπα και την υποστήριξη όλου του οικοδομήματος και στο τέλος της διάσκεψης χαιρέτισε τη μεγαλειώδη ιστορική συμφωνία που πέτυχε, το UAE Consensus[ii].

Πριν όμως, αλέκτωρ λαλήσει, επέστρεψε στις γνώριμες πρακτικές της χώρας του και δικές του: νέα πεδία εξορύξεων ορυκτών καυσίμων.[iii]

Ευτυχώς υπήρξαν και μερικές επί μέρους πρωτοβουλίες στη διάσκεψη που αφορούν τα ορυκτά καύσιμα, που δείχνουν ότι υπάρχει σημαντική κινητικότητα και προς την αντίθετη κατεύθυνση, της εγκατάλειψης δηλαδή των ορυκτών καυσίμων και επιτρέπουν ένα δειλό χαμόγελο στο πρόσωπο. Ας δούμε κάποιες από αυτές.

Εννέα νέες χώρες προσυπέγραψαν την Powering Past Coal Alliance,

Πρόκειται για μια μεγάλη ομάδα η οποία πριν από την COP28, αριθμούσε 170 μέλη εκ των οποίων τα 60 είναι κράτη και ιδρύθηκε στο COP26 στη Γλασκώβη πριν από δύο χρόνια.

Τα μέλη δεσμεύονται να καταργήσουν σταδιακά τον “unabated”[iv] άνθρακα. Τώρα τι ακριβώς είναι αυτό το «unabated» είναι ασαφές και όχι τυχαία. Υπονοεί τη χρήση άνθρακα (αλλά και των άλλων ορυκτών καυσίμων) χωρίς παράλληλη απορρόφηση/ισοσκέλιση του παραγόμενου διοξειδίου του άνθρακα. Είναι μια ορολογία που ενισχύει τη χρήση των μεθόδων συλλογής και αποθήκευσης άνθρακα (carbon capture and storage)[v], που αμφισβητούνται έντονα από την επιστημονική κοινότητα ως προς την αποτελεσματικότητα τους και δεν θεωρούνται κλιματικά συμβατές. Παρ’ όλα αυτά παραμένει μια κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι νέες χώρες είναι οι ΗΠΑ, η Δημοκρατία της Τσεχίας, το Κοσσυφοπέδιο, η Κύπρος, η Νορβηγία, η Δομινικανή Δημοκρατία, η Ισλανδία, και η Μάλτα..

Η Γαλλία, μαζί με τον Καναδά, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ινδονησία, τη Μαλαισία, τη Σενεγάλη, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, πρωτοστάτησαν σε μια άλλη πρωτοβουλία που ονομάζεται coal transition accelerator.

Επίσης η Ισπανία, η Κένυα και η Σαμόα εντάχθηκαν σε μια μικρή ομάδα εθνών που δεσμεύτηκαν να καταργήσουν σταδιακά όλα τα ορυκτά καύσιμα, γνωστή ως Beyond Oil and Gas Alliance. Η συμμαχία αυτή ιδρύθηκε για πρώτη φορά στο COP26 στη Γλασκώβη πριν από δύο χρόνια και τώρα έχει τουλάχιστον 14 κράτη μέλη.

Η Κολομβία έκανε πάταγο καθώς έγινε ο πρώτος μεγάλος εξαγωγέας πετρελαίου που υπέγραψε τη συνθήκη για τη μη διάδοση των ορυκτών καυσίμων Fossil Fuel Non Proliferation Treaty . Αυτό ανέβασε τον αριθμό των χωρών που ενδιαφέρονται για μια νομική συμφωνία για τον τερματισμό νέων έργων ορυκτών καυσίμων σε 11 και τελικά 12 πριν τελειώσει η COP28, με την προσθήκη της Σαμόα.

Η Αυστραλία και η Νορβηγία προσχώρησαν στην clean energy transition partnership (CETP),  μια πρωτοβουλία με στόχο τον τερματισμό της διεθνούς δημόσιας χρηματοδότησης για τα ορυκτά καύσιμα. Τώρα αριθμεί 41 μέλη.

Η Ολλανδία ηγήθηκε μιας ομάδας 12 χωρών στην έκδοση κοινής δήλωσης σχετικά με την ανάγκη σταδιακής κατάργησης των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων. Οι χώρες που υπογράφουν τη δήλωση περιλαμβάνουν την Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, την Αυστρία, το Βέλγιο, τον Καναδά, την Κόστα Ρίκα, τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και την Ισπανία.

Επιπλέον, η προεδρία της COP28 παρουσίασε το δικό της «πακέτο ενέργειας», από κοινού με τη Σαουδική Αραβία, με στόχο την επιτάχυνση της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα.

Η ναυαρχίδα αυτού του πακέτου ήταν το “Oil and Gas Decarbonisation Charter”, που υπογράφηκε από 50 εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Σύμφωνα με τη πρωτοβουλία αυτή τα μέλη δεσμεύονται να τερματίσουν την καύση αερίου στις εγκαταστάσεις εξορύξεις, το γνωστό “flaring” έως το 2030, να «μηδενίσουν» τις εκπομπές μεθανίου και να «ευθυγραμμιστούν» με το στόχο του net zero έως το 2050.

Μεταξύ των εταιρειών που προσυπέγραψαν περιλαμβάνονται οι εταιρείες BP, Exxonmobil, Shell, Adnoc, Equinor και Saudi Aramco, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 40% της παραγωγής πετρελαίου παγκοσμίως. Ο πρόεδρος της COP28 Al-Jaber περιέγραψε τη δέσμευση αυτή ως ένα «μεγάλο πρώτο βήμα», προσθέτοντας ότι οι εταιρείες «μπορούν και πρέπει να κάνουν περισσότερα».

Ωστόσο, η πρωτοβουλία δέχτηκε επικρίσεις για την εστίαση της στις εκπομπές που σχετίζονται με τις λειτουργίες και όχι στην καύση από χρήση ορυκτών καυσίμων, που αποτελούν και τη συντριπτική πλειοψηφία των εκπομπών, ανέφεραν οι Financial Times.

Μεταξύ των επικριτών και ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος είπε στους δημοσιογράφους ότι ο χάρτης «δεν λέει τίποτα για την εξάλειψη των εκπομπών από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων», ανέφεραν οι FT.

Αξιολογώντας τις δεσμεύσεις του COP28, η ερευνητική ομάδα Climate Action Tracker χαρακτήρισε τον οδικό αυτό χάρτη «ένα κλασσικό παράδειγμα πρωτοβουλίας greenwashing από εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου».

Συμπερασματικά:

• Ναι, ελήφθησαν ιστορικές αποφάσεις που λένε για πρώτη φορά τα πράγματα με το όνομα τους
• Όχι, δεν θα επηρεάσουν άμεσα την κλιματική κρίση γιατί οι αποφάσεις στερούνται ουσίας
• Ναι, ανοίγουν το δρόμο για πιο στοχευμένες αποφάσεις στο μέλλον,
• Όχι δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου να καθυστερήσουμε άλλο.

Εκεί είμαστε λοιπόν. Είναι δεδομένο ότι υπάρχει μια ισχυρή δυναμική για την εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων. Όπως, όμως, υπάρχει και για τη διατήρηση τους και κατά τη γνώμη πιο ισχυρή. Το πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει χρόνος.

Δεν μπορεί εδώ να εφαρμοστεί η θεωρία του ώριμου φρούτου, γιατί απλά δεν μπορούμε να περιμένουμε..

Η κλιματική κρίση χειροτερεύει ταχύτατα και επιταχύνεται. Σε κάποιο χρονικό διάστημα μπορεί να γίνει και μη αναστρέψιμη, εύκολα τουλάχιστον.  Είμαστε σε αχαρτογράφητα νερά και βαδίζουμε τυφλά με μόνο οδηγό τον δείκτη του χρηματιστηρίου.

Ε, δεν είναι και ότι πιο έξυπνο αυτό.

Το 1,8C είναι το νέο 1,5C?

Να κλείσω για το 2023 με αναφορά σε αυτό, που συζητιέται μεταξύ επιστημόνων, χωρίς να επιβεβαιώνεται ακόμη[vi].

Ο περίφημος 1,5^οC βαθμός, που δεν είναι στόχος, αλλά απαγορευτικό όριο, για πολλούς έχει χαθεί[vii]. Άλλωστε είμαστε ήδη στον 1,3^οC[viii] 

Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός επιστημόνων που πιστεύει ότι το καλύτερο που μπορούμε να πετύχουμε είναι να πάμε μέχρι το 1,8C[ix]  βαθμούς Κελσίου και μετά να αρχίσει η μείωση. Αυτό είναι το καλύτερο. Προφανώς είμαστε ικανοί και για πολύ χειρότερα. Για πάρα πολύ χειρότερα.

Ας δούμε τι θα μας φέρει το 2024

Καλές γιορτές.

Δρ. Ιωάννης Τσιπουρίδης 

Σύμβουλος Μηχανικός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας

Τεχνικός Σύμβουλος Έρευνας και Διεθνοποίησης και επισκέπτης καθηγητής @Meru University of Science and Technology (MUST)

Δ/της Κέντρου Έρευνας RECCReC κι επισκέπτης καθηγητής @Technical University of Mombasa (TUM)

Μέλος του Fossil Fuel Non Proliferation Treaty και του Loss and Damage Collaboration Group

Εκδότης e-mc2  (Energy Matters to Climate Change)