Μπορούμε να παράξουμε την «πράσινη» ενέργεια της Ευρώπης;

Είναι στοίχημα για τις ελληνικές κυβερνήσεις από την εποχή των μνημονίων. Να γίνουμε εξαγωγείς πράσινης ενέργειας στον ευρωπαϊκό Βορρά. Να αξιοποιήσουμε τον εθνικό μας πλούτο, για να πουλάμε στην Γερμανία και άλλους ενδιαφερόμενους καθαρή ενέργεια από φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες. Το σχέδιο είχε πέσει για πρώτη φορά στο τραπέζι το 2011 από τη κυβέρνηση Παπανδρέου, η οποία μάλιστα το είχε συνδέσει με την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, αλλά εγκαταλείφθηκε χωρίς να βρει χρηματοδότηση και πολιτική στήριξη μέσα στην δίνη των μνημονίων.

Τότε το ενεργειακό παιχνίδι καθορίζονταν από τη Μόσχα, και η ενέργεια έρεε με κατεύθυνση από Ανατολάς προς Δυσμάς. Σήμερα, οι αγωγοί βγαίνουν σταδιακά από το παιχνίδι και οι νέες πηγές ενέργειας βρίσκονται στο Νότο και πέραν της Μεσογείου, στην Β. Αφρική και την Μ.Ανατολή. Σε μια εποχή που η Ευρώπη ποντάρει τόσα πολλά στον ήλιο και τον άνεμο της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Αιγύπτου για να απεξαρτηθεί από το μόνιμα ακριβό φυσικό αέριο, η ελληνική πρόταση για εξαγωγή πράσινης ενέργειας προς την Ευρώπη, αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία αλλά και πρόκληση μαζί. 

Το σχέδιο που παρουσίασε στην Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης ο Πρωθυπουργός έχει ισχυρές πιθανότητες επιτυχίας, υπό τέσσερις προϋποθέσεις. Την συγκέντρωση πόρων από διάσπαρτα ευρωπαϊκά προγράμματα και τη δημιουργία ενός «European Grid Facility», που θα χρηματοδοτήσει καινούργια δίκτυα, αξίας πολλών δισεκατομμυρίων, τα οποία θα μπορέσουν να αντέξουν όλη αυτή την επιπλέον πράσινη ενέργεια. Δεύτερον, την ενίσχυση των πεπαλαιωμένων υποδομών ειδικά στα Δυτικά Βαλκάνια, τα οποία βρίσκονται στα μισά της διαδρομής μεταξύ Νότου και Βορρά, και θα κληθούν να σηκώσουν τεράστιες ποσότητες πράσινου ρεύματος από την Ανατολική Μεσόγειο, την Αίγυπτο και ευρύτερα τη Βόρεια Αφρική με κατεύθυνση τη Νότια Ευρώπη και από εκεί στην Κεντρική. Τρίτον, την αδειοδότηση των παραπάνω επενδύσεων με διαδικασίες fast track και μέγιστο χρόνο τα 2 χρόνια, όπως προβλέπει ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός για τις ανανεώσιμες πηγές, αντί για 10 και 15 έτη, τα οποία χρειάζονται σήμερα οι μεγάλες γραμμές υψηλής τάσης.

Η διαχρονική παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας στην ΕΕ (σε TWh), σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας

Όταν λίγες μοναχές μπλόκαραν έργο 110 εκατ.

Η τέταρτη προϋπόθεση αφορά αμιγώς την Ελλάδα. Όταν το 2018 πέντε μοναχές προσέφυγαν στην δικαιοσύνη επειδή τις ενοχλούσαν οπτικά οι πυλώνες του λεγόμενου «Δυτικού Διαδρόμου», μιας εναέριας γραμμής του ΑΔΜΗΕ η οποία θα συνέβαλε στην αποσυμφόρηση του κορεσμένου δικτύου της Πελοποννήσου, λίγοι φαντάζονταν ότι θα χρειαζόταν μια 6ετία για να ξεπαγώσει ένα έργο 110 εκατ. ευρώ. Ακόμη και σήμερα εκκρεμεί η ολοκλήρωσή του. Ακόμη όμως και χωρίς τη δικαστική προσφυγή από τις καλόγριες, από τότε που σχεδιάστηκε μέχρι να ξεκινήσει η κατασκευή του, πέρασαν… 12 ολόκληρα χρόνια. Σχεδιάστηκε το 2006, πήρε έγκριση περιβαλλοντικών όρων το 2014, ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 2018, το φρέναραν οι αγωγές της Μονής Αγίων Θεοδώρων και παρ’ ότι έχει ολοκληρωθεί κατά 98%, δεν αναμένεται να παραδοθεί πριν το β’ εξάμηνο του 2023.

Κι αν κανείς πιστεύει ότι η υπόθεση με τη Μονή είναι η πιο κραυγαλέα περίπτωση καθυστερήσεων στην κατασκευή κρίσιμων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, κάνει λάθος. Αρκεί να δει τι συμβαίνει με την αναβάθμιση του Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) στην Αργυρούπολη. Ένα έργο που συνδέθηκε με τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, παρ' ότι είναι απαραίτητο για την ασφαλή ηλεκτροδότηση της Αττικής. Το υφιστάμενο είναι τόσο παλαιό, ώστε το 2021, βλάβη σε εξοπλισμό ηλικίας 50 ετών οδήγησε σε πυρκαγιά, η οποία προκάλεσε πολύωρο μπλακ άουτ σε πολλές περιοχές του Λεκανοπεδίου. Το νέο αναβαθμισμένο έργο ωστόσο δεν αναμένεται να είναι έτοιμο πριν το 2028. Τι έχει άραγε μεσολαβήσει, προκειμένου να αλλάξει αυτή η εικόνα και να στηθούν τάχιστα τα δίκτυα που θα σηκώσουν έως το 2030 τριπλάσια πράσινη ισχύ από τη σημερινή, από τα 10 GW στα 28 GW, σύμφωνα με το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια;

«Μαύρη τρύπα» στα Δ. Βαλκάνια

Καθώς τα νέα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας απαιτούν ένα συνεχή αγώνα μετ' εμποδίων, αναρωτιέται κανείς πως θα στηθούν ταχύτατα υποδομές, ικανές να μεταφέρουν επιπλέον πράσινη ενέργεια και να την εξάγουν, μέσω διεθνών διασυνδέσεων στο εξωτερικό, αρχής γενομένης στα Δυτικά Βαλκάνια.

Είναι η μεγαλύτερη «μαύρη τρύπα» στον ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη, συνεχίζεται να βασίζεται στον άνθρακα για την ενεργειακή της τροφοδοσία και η ηλιακή και αιολική ισχύς ήταν μόλις 1 GW το 2021. Απαιτούνται πολύς δρόμος, χρόνος και πολλά δισεκατομμύρια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ανάπτυξη νέων γραμμών, μεγάλης χωρητικότητας, ικανών να μεταφέρουν πράσινο ρεύμα από Ελλάδα, Βουλγαρία και Ρουμανία, αλλά και από την Αν.Μεσόγειο και τη Β.Αφρική, προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη.

Αν δεν λυθούν όλα τα παραπάνω, δεν έχει καμία τύχη, η ελληνική πρόταση για εξαγωγές πράσινης ενέργειας προς Αυστρία και Γερμανία. Διότι ο νέος αυτός κάθετος ηλεκτρικός διάδρομος, αρχικής ισχύος 3 GW με προοπτική να φτάσει τα 9 GW, θα περνά από την καρδιά των Δυτικών Βαλκανίων: Ακολουθώντας τη διαδρομή Ελλάδα - Αλβανία θα μπορεί να επιλέξει δύο διαφορετικές οδεύσεις. Μια που θα διασχίζει το Μαυροβούνιο, την Κροατία και την Σλοβενία, καταλήγοντας στην Αυστρία. Και μια δεύτερη, υποθαλάσσια, από τα παράλια της Αλβανίας μέχρι τη Σλοβενία και από εκεί με χερσαία όδευση προς Αυστρία και Νότια Γερμανία.

Οι κουκίδες δείχνουν γεωγραφικά σε ποιες χώρες και περιοχές της ΕΕ εντοπίζονται τα μεγαλύτερα κενά ανάμεσα στις προγραμματισμένες επεκτάσεις δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2030 και των πραγματικών αναγκών, όπως αυτές προκύπτουν από την ραγδαία αυξανόμενη διείσδυση αιολικών και φωτοβολταϊκών. Τα στοιχεία προέρχονται από το σχέδιο του φορέα που εκπροσωπεί όλους τους Ευρωπαίους Διαχειριστές Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSOE)

Με τι δίκτυα;

Η υπόθεση της μεταφοράς ρεύματος από τον Νότο στον Βορρά και αντίστροφα, είναι επί της ουσίας μια ακόμη απόδειξη του πόσο πρόχειρα σχεδιάστηκε από την Κομισιόν η πράσινη μετάβαση. Ακόμη και σήμερα, το πρόβλημα με τις επενδύσεις σε νέα δίκτυα μεγάλης χωρητικότητας, τα οποία είναι απαραίτητα για να μεταφέρουν την πράσινη ενέργεια από τα σημεία παραγωγής στα σημεία κατανάλωσης, παραμένει ζητούμενο.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό. Τo Bloomberg NEF εκτιμά ότι αυτή την στιγμή, έτοιμα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, ισχύος 600 GW σε Βρετανία, Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία τελούν εν αναμονή και δεν μπορούν να συνδεθούν στα εθνικά δίκτυα, καθώς απουσιάζει η ανάλογη χωρητικότητα. Το αντίστοιχο μέγεθος στις ΗΠΑ εκτιμάται στα 900 GW.

Τι δυνατότητες υπάρχουν εφόσον η Ευρώπη αποφασίσει να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη; Σύμφωνα με τον φορέα που εκπροσωπεί τους Ευρωπαίους Διαχειριστές Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSOE), πέραν των διασυνοριακών διασυνδέσεων 23 GW που προγραμματίζονται έως το 2025, η Ευρώπη έχει ανάγκη για επιπλέον διασυνδέσεις 64 GW σε συνολικά πενήντα ευρωπαϊκά σύνορα. Εφόσον γίνουν αυτές οι επενδύσεις, τότε η χωρητικότητα των ευρωπαϊκών δικτύων θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 55% και να σηκώσει την υπερπληθώρα της πράσινης ενέργειας, η οποία σχεδιάζεται να παραχθεί στην Αίγυπτο, την Τυνησία και την Μ.Ανατολή. Διαφορετικά, η υπερβάλλουσα ποσότητα αιολικής και ηλιακής ισχύος που αναμένεται να συγκεντρωθεί τα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα, μεγάλο μέρος της οποίας προορίζεται για εξαγωγές, δεν θα έχει έξοδο. 

Το πρόγραμμα «Ήλιος» και το σήμερα

Η μετατροπή της Ελλάδας σε εξαγωγέα πράσινης ενέργειας προς την Ευρώπη έπεσε για πρώτη φορά στο τραπέζι επί θητείας στο υπ. Οικονομικών το 2011 του Γιώργου Παπακωσταντίνου. Ο ίδιος έχει υποστηρίξει ότι το πρόγραμμα «Ήλιος» εγκαταλείφθηκε από τους διαδόχους του, παρ' ότι Γερμανία και Κομισιόν το είχαν αποδεχτεί, άποψη που δεν έχει καταστεί εφικτό να επιβεβαιωθεί με δεδομένο και το τοξικό κλίμα της εποχής. 

Το 2023 δεν είναι 2011. Ζούμε μια τεκτονική αλλαγή γεωπολιτικού χαρακτήρα, έχοντας φτάσει για πρώτη φορά στην ιστορία, ο Βορράς να «κοιτάζει» προς το Νότο για την τροφοδοσία του, τόσο σε φυσικό αέριο, όσο και σε πράσινη ενέργεια. Ο Νότος βρίσκεται απέναντι σε μια μεγάλη πρόκληση. Οι ηλεκτρικές «λεωφόροι» που μπορούν να πάρουν τη θέση των αγωγών που διασχίζουν την Ευρώπη είναι τα δρομολογούμενα καλώδια από Αίγυπτο και Ισραήλ προς Ελλάδα, όσο και από Λιβύη προς Ιταλία.

Η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί εξαιτίας των όποιων ευρωπαϊκών αναστολών και εσφαλμένων υπολογισμών, πολλώ δε μάλλον εξαιτίας της δικής μας παθογένειας, αυτής της διοικητικής μηχανής, ανεξέλεγκτων καταστάσεων, όπως εμπόδια από αρχαιολογία και απαλλοτριώσεις ή τοπικών αντιδράσεων που μπλοκάρουν διαχρονικά τα έργα υποδομών. 

(αναδημοσίευση από liberal.gr)