Παντελής Μπίσκας: Οι Θετικές και οι αρνητικές επιπτώσεις του target model σε Παραγωγούς, Προμηθευτές και ΑΠΕ – Τα «κλειδιά» της εφαρμογής.

Αναλυτική παρουσίαση των κυριότερων μεταβολών που φέρνει το target model, κυρίως όμως των θετικών και των αρνητικών συνεπειών που θα έχει η εφαρμογή του για τους βασικούς «παίκτες», δηλαδή τους θερμικούς παραγωγούς, τους προμηθευτές και τους σταθμούς ΑΠΕ, κάνει ο αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ Παντελής Μπίσκας, απαντώντας σε 8 ερωτήματα του energypress.

Ο καθηγητής αναφέρεται επίσης στις πιθανές συνέπειες για τους καταναλωτές, αλλά και στα «κλειδιά» που θα κρίνουν την επιτυχία του εγχειρήματος.

1. Ερώτηση: Ποιες είναι οι κύριες μεταβολές που εισάγει η νέα οργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας υπό τις διατάξεις του Μοντέλου Στόχου;

Απάντηση: Οι κυριότερες μεταβολές είναι:

α)     η δυνατότητα των συμμετεχόντων να συνάπτουν διμερή εξωχρηματιστηριακά συμβόλαια (over-the-counter ή OTC) για αγορά / πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας, για να πετύχουν την αντιστάθμιση του κινδύνου της μεταβλητότητας της τιμής εκκαθάρισης της Αγοράς Επόμενης Ημέρας,

β)    η ύπαρξη Ενδοημερήσιας Αγοράς, στην οποία μπορούν οι συμμετέχοντες να διορθώσουν τις θέσεις τους και να ελαχιστοποιήσουν την έκθεσή τους σε αποκλίσεις άρα και στα κόστη των αποκλίσεων,

γ)    η ύπαρξη Αγοράς Εξισορρόπησης (όχι μηχανισμού εξισορρόπησης, όπως είχαμε μέχρι και σήμερα), στην οποία μπορούν οι Πάροχοι Υπηρεσιών Εξισορρόπησης να προσφέρουν εφεδρείες και Ενέργεια Εξισορρόπησης στο Διαχειριστή του Συστήματος,

δ)    η αλλαγή της περιόδου παράδοσης σε ώρες Κεντρικής Ευρώπης (CET),

ε)     η εισαγωγή νέων ρόλων και οντοτήτων, όπως π.χ. ο Φορέας Σωρευτικής Εκπροσώπησης Απόκρισης Ζήτησης (Demand Response Aggregator) και τα Χαρτοφυλάκια Απόκρισης Ζήτησης (Dispatchable Load Portfolios),

στ)    η μείωση της Περιόδου Εκκαθάρισης Αποκλίσεων σε 15 λεπτά, άρα η σημαντική αύξηση του μεγέθους των αποκλίσεων που θα λογίζονται στα Συμβαλλόμενα Μέρη με Ευθύνη Εξισορρόπησης,

ζ)     οι ημερήσιες εκκαθαρίσεις και οι αντίστοιχες ημερήσιες πιστώσεις / χρεώσεις των Συμμετεχόντων από το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας για την πώληση / αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στις διάφορες αγορές,

η)    οι εβδομαδιαίες εκκαθαρίσεις και οι αντίστοιχες εβδομαδιαίες πιστώσεις / χρεώσεις των Συμμετεχόντων από τον ΑΔΜΗΕ για την εκκαθάριση αποκλίσεων και την πληρωμή κάποιων Λογαριασμών Προσαυξήσεων.

2. Ερώτηση: Πώς επηρεάζονται οι συμβατικοί παραγωγοί από την αλλαγή στην οργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας;

Απάντηση: Οι παραγωγοί επηρεάζονται αρνητικά από την αλλαγή αυτή στα ακόλουθα σημεία:

α)    χάνουν ένα σημαντικό τμήμα των εσόδων τους από την αποζημίωση του Μηχανισμού Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους,

β)    χάνουν ένα εξίσου σημαντικό τμήμα των εσόδων τους από την αποζημίωση του κόστους συγχρονισμού (που πληρώνεται κατά τον αποσυγχρονισμό) των μονάδων τους, και

γ)    ενδεχομένως να έχουν απώλειες από την τιμή πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας στην Αγορά Επόμενης Ημέρας, λόγω κατάργησης του κατωφλίου για την υποβολή προσφορών έγχυσης (στο Ελάχιστο Μεταβλητό Κόστος των μονάδων παραγωγής).

Ωστόσο, οι θετικές επιπτώσεις είναι ότι:

α)    μπορούν πλέον να συμμετέχουν στην Ενδοημερήσια Αγορά και να διορθώσουν τις θέσεις τους (σε περίπτωση αλλαγής της διαθεσιμότητας των μονάδων τους),

β)    μπορούν πλέον να συμμετέχουν στην Αγορά Εξισορρόπησης με προσφορές ανά περίοδο κατανομής και να επωφεληθούν από περιπτώσεις έλλειψης / περίσσειας ισχύος σε πραγματικό χρόνο,

γ)    άρχεται η αποζημίωση της τριτεύουσας εφεδρείας (υπό τη μορφή της αυτόματης εφεδρείας αποκατάστασης συχνότητας), και

δ)    έχουν δυνατότητα αντιστάθμισης κινδύνου της μεταβλητότητας των τιμών της Αγοράς Επόμενης Ημέρας μέσω συμβολαιοποίησης σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο στην οργανωμένη Προθεσμιακή Αγορά ή μέσω διμερών συμβολαίων.

3. Ερώτηση: Πώς επηρεάζονται οι προμηθευτές από την αλλαγή στην οργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας;

Απάντηση: Οι προμηθευτές επηρεάζονται αρνητικά από την αλλαγή αυτή στα ακόλουθα σημεία:

α)    είναι πολύ πιο δύσκολο για τους προμηθευτές να εκτελέσουν στοχευμένες υπερδηλώσεις ή υποδηλώσεις προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν το συνολικό κόστος αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθότι είναι πλέον πολύ αβέβαιο αν το σύστημα θα είναι σε έλλειψη ή περίσσεια κάθε 15λεπτο της ημέρας κατανομής,

β)    οι εγγυήσεις που ζητούν οι φορείς (κυρίως ο ΑΔΜΗΕ) είναι πλέον σαφώς υψηλότερες, άρα απαιτείται αυξημένη εγγυοδοτική ικανότητα για να καλύψουν τις απαιτήσεις των φορέων, και

γ)    οι χρεώσεις μη-συμμόρφωσης λόγω συστηματικών σημαντικών αποκλίσεων είναι πολύ πιο αυστηρές από τις εφαρμοζόμενες μέχρι σήμερα.

Ωστόσο, στις θετικές επιπτώσεις περιλαμβάνονται:

α)    η μείωση των χρεώσεων στους Λογαριασμούς Προσαυξήσεων  του ΑΔΜΗΕ,

β)    η δυνατότητα συμμετοχής στην Ενδοημερήσια Αγορά για διόρθωση της θέσης τους,

γ)    η δυνατότητα σύναψης διμερών προθεσμιακών συμβολαίων με άλλους συμμετέχοντες (με φυσική παράδοση ή όχι).

4. Ερώτηση: Πώς επηρεάζονται οι ΦοΣΕ ΑΠΕ από την αλλαγή στην οργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας;

Απάντηση: Οι ΦοΣΕ ΑΠΕ επηρεάζονται αρνητικά από την αλλαγή αυτή στα ακόλουθα σημεία:

α)    μετά από κάποιους μήνες προβλέπεται η λήξη των ευεργετικών διατάξεων του κανονιστικού πλαισίου, και η έναρξη επιβολής της εκκαθάρισης αποκλίσεων με την Τιμή Αποκλίσεων στους ΦοΣΕ ΑΠΕ, οπότε σε περίπτωση αποκλίσεων ενδέχεται να υπόκεινται σε σημαντικές χρεώσεις,

β)    στη φάση αυτή, αναμένεται να είναι πολύ πιο δύσκολο να εκτελέσουν στοχευμένες υπερδηλώσεις ή υποδηλώσεις προκειμένου να μεγιστοποιήσουν το συνολικό όφελος πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας, καθότι είναι πλέον πολύ αβέβαιο αν το σύστημα θα είναι σε έλλειψη ή περίσσεια κάθε 15λεπτο της ημέρας κατανομής,

γ)    εφαρμόζονται διαχειριστικά κόστη των φορέων στους ΦοΣΕ ΑΠΕ, που σήμερα δεν υφίστανται.

Ωστόσο, στις θετικές επιπτώσεις περιλαμβάνονται:

α)    η δυνατότητα συμμετοχής στην Ενδοημερήσια Αγορά για διόρθωση της θέσης τους,

β)    η δυνατότητα δημιουργίας Χαρτοφυλακίων Κατανεμόμενων ΑΠΕ για την παροχή εφεδρειών και Ενέργειας Εξισορρόπησης σε πραγματικό χρόνο,

γ)    η σύναψη διμερών συμβολαίων με παραγωγούς ΑΠΕ χωρίς μηχανισμούς οικονομικής στήριξης, προκειμένου να διαχειρίζονται αποδοτικά το χαρτοφυλάκιό τους στη χονδρική αγορά.

5. Ερώτηση: Θα επηρεάσει η νέα οργάνωση της χονδρικής αγοράς τις τιμές εκκαθάρισης της Αγοράς Επόμενης Ημέρας;

Απάντηση: Είναι παρακινδυνευμένο να κατατεθεί οποιαδήποτε τέτοια άποψη. Υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες που ωθούν τις τιμές προς τη ανοδική ή την καθοδική κατεύθυνση,  αλλά δεν μπορούμε ακόμη να εκφράσουμε τεκμηριωμένη πρόταση για το ποια κατεύθυνση θα είναι πιο ισχυρή. Μέσα στους επόμενους 3-6 μήνες θα φανεί καθαρά.

6. Ερώτηση: Θα επηρεάσει η νέα οργάνωση της χονδρικής αγοράς τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας της λιανικής αγοράς (τιμές αγοράς από τελικούς καταναλωτές); 

Απάντηση: Δε διαφαίνεται να αλλάζει σημαντικά το κόστος εκπροσώπησης παροχών τελικών καταναλωτών από τους προμηθευτές. Μειώνεται μεν το κόστος των λογαριασμών προσαυξήσεων, αλλά παράλληλα εισάγεται η χρέωση του μηχανισμού αποζημίωσης ευελιξίας (μεταβατικός μηχανισμός) ή ισχύος (μόνιμος μηχανισμός που αναμένεται να ενεργοποιηθεί εντός του έτους 2021) και απορροφά το όποιο όφελος. Επίσης, πιθανή επανεισαγωγή χρεώσεων για στήριξη του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ θα αυξήσει σημαντικά το κόστος εκπροσώπησης παροχών από τους προμηθευτές, άρα και το κόστος που θα πληρώσουν οι τελικοί καταναλωτές.

7. Ερώτηση: Θα αυξηθεί ή όχι η απασχόληση με την εφαρμογή της νέας οργάνωσης της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας;

Απάντηση: Αναμένεται να υπάρξει σημαντική αύξηση της απασχόλησης, καθότι θα χρειαστεί να προσληφθούν νέα εξειδικευμένα στελέχη από τις ενεργειακές εταιρείες, προκειμένου να μπορέσουν να διαχειριστούν αποδοτικά το χαρτοφυλάκιο των μονάδων / φορτίου που εκπροσωπούν σε όλες τις νέες αγορές που ανοίγουν. 

Ωστόσο, ενδεχόμενη δημιουργία ολιγοπωλιακών συνθηκών σε οποιαδήποτε δραστηριότητα (π.χ. στην πώληση ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ ή στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας από τους προμηθευτές) ενδεχομένως να αναχαιτίσει την ανωτέρω αύξηση της απασχόλησης.

8. Ερώτηση: Ποια είναι τα κλειδιά που θα κρίνουν την επιτυχία του εγχειρήματος;

Απάντηση: Θεωρώ ότι τα σημεία κλειδιά είναι τα ακόλουθα:

α)     η ρευστότητα των αγορών που θα δημιουργηθούν,

β)    η επιτυχής λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων των φορέων (ΕΧΕ, ΑΔΜΗΕ), ώστε να αποφευχθούν τα τεχνικά προβλήματα,

γ)    η σωστή κινητροδότηση των συμμετεχόντων μέσω ορθών τιμών των προϊόντων της αγοράς (ενέργεια, εφεδρείες, ενέργεια εξισορρόπησης), που θα εκφράζουν την οριακή τιμή εξυπηρέτησης του κάθε προσφερόμενου προϊόντος,

δ)    η δημιουργία διαδικασιών market monitoring που θα αποτρέψουν την εξάσκηση δύναμης αγοράς (market power) από οποιονδήποτε συμμετέχοντα, είτε προς την ανοδική κατεύθυνση των τιμών είτε προς την αρνητική.

 

*Ο κ. Παντελής Μπίσκας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο ΑΠΘ

Το άρθρο εντάσσεται στο πλαίσιο αφιερώματος του energypress για την επερχόμενη μεγάλη τομή του target model

 

 

 

 

11 Σεπτεμβρίου 2020

energypress