Οι επιπτώσεις της σύγκρουσης του Ισραήλ με το Ιράν δεν αφορούν μόνον το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο

Τo ξημέρωμα της Παρασκευής 13 Ιουνίου 2025 η ανθρωπότητα είδε τους φόβους της για μια γενικότερη ανάφλεξη στην ευρύτερη περιοχή της πολύπαθης Μέσης Ανατολής να γίνονται πραγματικότητα: Το Ισραήλ εξαπέλυσε μια σφοδρή αεροπορική επίθεση χτυπώντας κρίσιμους στρατηγικούς στόχους και υποδομές στην επικράτεια του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων πετρελαϊκών, πυρηνικών και στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Η αντίδραση από την πλευρά του Ιράν ήταν άμεση εξαπολύοντας επιθέσεις με drones και βαλλιστικούς πυραύλους εναντίον πόλεων και υποδομών του Ισραήλ. Έκτοτε, κάθε ημέρα και κυρίως τις νυχτερινές ώρες υπάρχουν εκατέρωθεν αεροπορικά και πυραυλικά πλήγματα, με ορατό πλέον τον κίνδυνο να οδηγηθούμε σε ακόμη πιο επικίνδυνες καταστάσεις, με απρόβλεπτες συνέπειες και άμεση εμπλοκή τρίτων χωρών (έμμεση ήδη υπάρχει).   

Είναι φανερό ότι το Ισραήλ επιδιώκει την με κάθε μέσο παρεμπόδιση της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων εκ μέρους του Ιράν αλλά και την καταστροφή συγκεκριμένων πλουτοπαραγωγικών πόρων και εγκαταστάσεων αυτής της χώρας, ενώ το Ιράν απειλεί δια στόματος του ανώτατου θρησκευτικού του ηγέτη Χαμενεΐ ότι το Ισραήλ «υπέγραψε για τον εαυτό του μια πικρή και οδυνηρή μοίρα, που σύντομα θα τη βιώσει». Ταυτόχρονα απείλησε ότι τυχόν εμπλοκή των ΗΠΑ και άλλων δυτικών χωρών προς υποστήριξη του Ισραήλ, θα επιφέρει μεταξύ άλλων και το κλείσιμο των στενών του Ορμούζ, που είναι ένα από τα βασικά θαλάσσια περάσματα για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου και όχι μόνον.  

Οι επιπτώσεις στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο 

Με την κλιμάκωση των πολεμικών επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής πέραν της Γάζας, όπου το Ισραήλ συνεχίζει το σφυροκόπημα των Παλαιστινίων για σχεδόν ένα χρόνο τώρα, υπήρξε άμεσα όπως ήταν φυσικό άνοδος των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Οι τιμές του πετρελαίου ανέβηκαν κατά 10 περίπου δολάρια το βαρέλι, ενώ οι τιμές του TTF για τον επόμενο μήνα αυξήθηκαν από τα 35 Ευρώ/MMBTU που ήταν πριν την έναρξη των συγκρούσεων στα 40 Ευρώ/MMBTU τις επόμενες ημέρες. 

Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι από την περιοχή του Κόλπου διακινείται πάνω από το 20% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου και  LNG και κατά συνέπεια η κατακόρυφη αύξηση της γεωπολιτικής αστάθειας στην εν λόγω (κρίσιμη ενεργειακά) περιοχή, πυροδοτεί και την έντονη μεταβλητότητα στις τιμές των ενεργειακών προϊόντων, ανεβάζοντας τα risk premiums στις αγορές.

Ήδη δημοσιογραφικές και στρατιωτικές  πληροφορίες αναφέρουν ότι η παραγωγή πετρελαίου στο Ιράν έχει μειωθεί μετά τα αεροπορικά  ισραηλινά πλήγματα σε ορισμένες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του. Επιπρόσθετα, λόγω της γεωπολιτικής αστάθειας και του ορατού κινδύνου μιας περεταίρω κλιμάκωσης των πολεμικών συγκρούσεων στην περιοχή, επηρεάζεται και η διακίνηση όχι μόνον του ιρανικής προέλευσης πετρελαίου προς χώρες εκτός της δύσης, αλλά και η διακίνηση πετρελαίου από το Ιράκ και το Κουβέιτ. Επιπρόσθετα, ο κίνδυνος υλοποίησης της απειλής του Ιράν για κλείσιμο των στενών του Ορμούζ, έχει ήδη αρχίσει να επιφέρει αύξηση στα ναύλα και τα ασφάλιστρα των δεξαμενόπλοιων, αλλά και αλλαγή διαδρομών των  πλοίων με περίπλου της Αφρικής.        

Σε ότι αφορά στο φυσικό αέριο και το LNG θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ σταμάτησε για προληπτικούς λόγους την εξόρυξη αερίου από τα κοιτάσματα του Leviathan και του Karish (όπου παράγεται το 60% περίπου του φυσικού αερίου του Ισραήλ), ενώ διέκοψε και την μεταφορά φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο και την Ιορδανία. 

Στο Ιράν, η παραγωγή αερίου από το γιγαντιαίο και κοινό με το Κατάρ κοίτασμα South Pars μειώθηκε κατά περίπου 12 εκ κμ ημερησίως, μετά τα αεροπορικά χτυπήματα του Ισραήλ στις εν λόγω  εγκαταστάσεις.

Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι το Κατάρ, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς LNG παγκοσμίως, ζήτησε από τα πλοία LNG να περιμένουν έξω από τα στενά του Ορμούζ, μέχρι να τους δοθεί ειδοποίηση φορτώματος, κάτι που αντανακλά πλήρως τους φόβους για πιθανή κλιμάκωση των πολεμικών συγκρούσεων και κλεισίματος των Στενών. 

Οι επιπτώσεις όμως δεν αφορούν μόνον το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο

Η άνοδος των διεθνών τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου (συνακόλουθα και της ηλεκτρικής ενέργειας) θα επιφέρει όπως είναι φυσικό και αύξηση στο κόστος παραγωγής όλων σχεδόν των καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών, όπως τα τρόφιμα, τα χημικά, τα είδη ένδυσης, τις χερσαίες, θαλάσσιες  και αεροπορικές μεταφορές, τις μετακινήσεις, τον τουρισμό κλπ., Κατ’ επέκταση πρόκειται να αυξηθούν και οι τιμές του καταναλωτή και γενικότερα το κόστος σε όλες τις πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

Οι πληθωριστικές πιέσεις με τη σειρά τους θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε σμίκρυνση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και ενδεχομένως σε ύφεση.       

Θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε λίγο περισσότερο έναν τομέα για τον οποίο δεν έχουν γραφεί πολλά, αλλά που όμως είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την παγκόσμια οικονομία  (κατ’ επέκταση και για τη χώρα μας).    

Είναι ο τομέας των λιπασμάτων.

Οι χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν, Ομάν, Ιράκ, Αίγυπτος, Ιράν, Συρία και Ισραήλ)  αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες παραγωγικές δυνάμεις στο κόσμο, καλύπτοντας το 50% σχεδόν της παγκόσμιας ζήτησης λιπασμάτων . 

Μόνον οι εξαγωγές ουρίας (χρησιμοποιείται για την παραγωγή αζωτούχων λιπασμάτων) από τις χώρες αυτές τα τελευταία χρόνια ξεπερνούν τα 23 εκ. τόνους ετησίως. 

Το Ιράν ειδικότερα είναι η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός χώρα ουρίας στο κόσμο με παραγωγή που φτάνει τους 9 εκ. τόνους και εξαγωγές που ξεπερνούν τους 4,5 εκ. τόνους ετησίως, κυρίως προς Τουρκία, Βραζιλία, Αργεντινή κλπ.   Επίσης, η χώρα αυτή παράγει και εξάγει σημαντικές ποσότητες αμμωνίας, που επίσης χρησιμοποιείται για παραγωγή λιπασμάτων. 

Παρότι δεν αναφέρθηκαν Ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα σ’ αυτού του είδους τις εγκαταστάσεις, το Ιράν έκλεισε προληπτικά και τα 7 εργοστάσια παραγωγής ουρίας, με αποτέλεσμα (σε συνδυασμό και με το κλείσιμο των αντίστοιχων εγκαταστάσεων στην Αίγυπτο λόγω διακοπής της τροφοδοσίας του Ισραηλινού φυσικού αερίου) να εκτιναχθούν στα ύψη οι τιμές ουρίας και αμμωνίας. Αναφέρθηκαν απότομες αυξήσεις στις τιμές της ουρίας από τα περίπου 350 στα 450 δολάρια τον τόνο. 

Εάν οι πολεμικές εχθροπραξίες μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν συνεχιστούν και αν επιπρόσθετα ληφθούν υπόψη οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι για τις αντίστοιχες εγκαταστάσεις ουρίας και νιτρικών λιπασμάτων στην εμπόλεμη περιοχή της Ουκρανίας και της Ρωσίας (ήδη η Ουκρανία κατάφερε να πλήξει μια μεγάλη ρωσική εγκατάσταση παραγωγής νιτρικών λιπασμάτων πριν 15 ημέρες), τότε η μείωση της παραγωγής ουρίας και αμμωνίας θα αρχίσει να γίνεται πιο αισθητή, οι τιμές των λιπασμάτων θα ανέβουν ακόμη περισσότερο, με δραματικές  επιπτώσεις για το κόστος των γεωργικών καλλιεργειών και την παραγωγή τροφίμων.

Ας ελπίσουμε ότι θα πρυτανεύσει η λογική και θα αποδώσουν οι ειρηνευτικές προσπάθειες για να μην επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο η ακρίβεια και οι αυξήσεις στο κόστος διαβίωσης που επικρατούν τα τελευταία χρόνια.

* Ο κ. Σπύρος Παλαιογιάννης, είναι Χημικός, ΜΒΑ,

Managing Partner της MEDGAS & MORE SERVICES LTD και 

πρώην Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΠΑ