Η κατάρρευση της κυβέρνησης στη Νορβηγία φέρνει στο προσκήνιο τα εκατοντάδες καλώδια που μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια στην Ευρώπη - Πώς μετατρέπονται σε πολιτικά όπλα

Η διαμάχη τόσο στο εσωτερικό της Νορβηγίας, όσο και στις σχέσεις του Όσλο με τις Βρυξέλλες τον προηγούμενο διάστημα, επιβεβαίωσαν τις ανησυχίες και οδήγησαν τελικά σε κατάρρευση της κυβέρνησης συνασπισμού.

Οι πιέσεις που άσκησε ο πρωθυπουργός, Γιόνας Γκαρ Στέρε για την εφαρμογή τριών οδηγιών της ΕΕ για την ενεργειακή πολιτική οδήγησε τελικά σε αποχώρηση από την κυβέρνηση του ευρωσκεπτιστικού «Κόμμα Κέντρου». Έτσι, οι Εργατικοί βρέθηκαν με κυβέρνηση μειοψηφίας και πρέπει να συντηρηθούν με δεμένα χέρια μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών, που είχαν ήδη καθοριστεί για τις 8 Σεπτεμβρίου.

Οι τρεις επίμαχες ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες αφορούσαν θέματα καθαρής ενέργειας, δηλαδή την ενεργειακή αποτελεσματικότητα, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων.

Aπό την ανακάλυψη του πετρελαίου της Βόρειας Θάλασσας το 1969, οι άφθονες ενεργειακές πηγές της Νορβηγίας ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της μετατροπής της χώρας σε ένα από τα πλουσιότερα έθνη της Ευρώπης.

Η νορβηγική κυβέρνηση έχει παίξει κεντρικό ρόλο στη διαχείριση αυτού του πλούτου. 

Κατέχει το 67% της πλειοψηφίας της Equinor, της εθνικής εταιρείας πετρελαίου, η οποία παράγει σημαντικά κέρδη σε περιόδους υψηλών τιμών, ενισχύοντας τα κρατικά μερίσματα.

Εκτός από την πολιτική κρίση που έχει ξεσπάσει, σε μια δύσκολη συγκυρία για ολόκληρη την  Ευρώπη, η κατάρρευση της κυβέρνησης της Νορβηγίας φέρνει στο επίκεντρο τα εκατοντάδες καλώδια που μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια πέρα ​​από τα σύνορα στην Ευρώπη. Και πώς αυτά μπορούν να μετατραπούν σε... «πολιτικά όπλα».

Η διαφωνία για τις εξαγωγές

Κι αυτό γιατί πίσω από την κατάρρευση της κυβέρνησης, κρύβεται εν μέρει μια διαφωνία σχετικά με τις εξαγωγές της φθηνής ενέργειας της Νορβηγίας. 

Υπενθυμίζεται, ότι τον Δεκέμβριο, η υπουργός Ενέργειας της Σουηδίας Έμπα Μπους δήλωσε ότι ήταν «έξαλλη» με τη Γερμανία τον Δεκέμβριο καθώς οι εξαγωγές στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης προκάλεσαν υψηλότερες τιμές για το σκανδιναβικό έθνος. Και στη Γαλλία, το ακροδεξιό κόμμα θέλει να σταματήσει εντελώς τις ελεύθερες διασυνοριακές συναλλαγές. 

Το δίκτυο των 600 εκατ. πολιτών

Σύμφωνα με το ενεργειακό think tank Ember, το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης είναι το μεγαλύτερο διασυνδεδεμένο δίκτυο στον κόσμο που συνδέει σχεδόν 600 εκατομμύρια πολίτες. «Ενσαρκώνει το πνεύμα της αλληλεγγύης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της κοινής χρήσης πόρων με τους γείτονές σας. Η άνοδος των δεξιών κομμάτων με έμφαση στις εσωστρεφείς πολιτικές διαταράσσει την αρμονία». 

«Θα έχουμε εθνικό έλεγχο», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας σε συνέντευξη Τύπου την Παρασκευή. «Η νορβηγική δημοκρατία είναι αυτή που θα αποφασίσει για τους πόρους ισχύος της Νορβηγίας».

Πολιτική vs τμή

Όπως γράφει το Bloomberg, οι διασυνδέσεις υποτίθεται ότι λειτουργούν με βάση την τιμή και όχι την πολιτική. Η ιδέα είναι ότι η ηλεκτρική ενέργεια ρέει στην ακριβότερη αγορά, παρέχοντας περισσότερη προσφορά και μειώνοντας το κόστος σε αυτή τη χώρα. Οι δεσμοί λειτουργούν καλύτερα μεταξύ χωρών με διαφορετικά ενεργειακά μείγματα, για παράδειγμα η Γαλλία με τον τεράστιο πυρηνικό στόλο της και το Ηνωμένο Βασίλειο με την παροχή αιολικής παραγωγής. 

Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας -όπου δεν υπάρχει σταθερή ροή- έχει αποκαλύψει το μειονέκτημα αυτών των δεσμών – μια έλλειψη σε μια χώρα συχνά οδηγεί σε ραγδαία αύξηση του κόστους και της διπλανής πόρτας. 

Η δυσαρέσκεια στη Νορβηγία

Η συζήτηση στη Νορβηγία έχει ξεκινήσει εδώ και μερικά χρόνια, με τις αυξανόμενες τιμές στη βορειοδυτική Ευρώπη να πυροδοτούν τη δυσαρέσκεια. Το έθνος ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης πέρυσι και οι πωλήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες αγορές έχουν προκαλέσει εκρήξεις τιμών, ιδιαίτερα στο νότιο τμήμα της χώρας. Οι υψηλότεροι λογαριασμοί για τους Νορβηγούς, το καθιστούν πολιτικό ζήτημα.

Αν και η Νορβηγία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι μέρος της ενιαίας αγοράς ενέργειας. Σύμφωνα με τους κανόνες, οι χώρες δεν επιτρέπεται να περιορίζουν τις ροές προς τους γείτονες για παρατεταμένες περιόδους.

Σε δοκιμασία η ενότητα

Η ενότητα της ενεργειακής αγοράς της Ευρώπης δοκιμάστηκε κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης. Θα ήταν πρόθυμες οι χώρες να εξάγουν ηλεκτρική ενέργεια και θα κινδύνευαν να αυξήσουν ακόμη περισσότερο τους λογαριασμούς στο εσωτερικό; Το πλαίσιο σε μεγάλο βαθμό άντεξε, αλλά οι ρωγμές άρχισαν να εμφανίζονται και ώθησαν τη νορβηγική κυβέρνηση να εξετάσει έναν μηχανισμό ελέγχου για τον περιορισμό των εξαγωγών. 

Το αν θα αντικατασταθούν ή όχι τα παλιά καλώδια στη Νορβηγία που πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους «έχει γίνει μια τεράστια πολιτική συζήτηση και μια πολύ λαϊκιστική συζήτηση», σχολιάζει στο Bloomberg, ο Lars Ove Skorpen, διευθυντής Power and Renewables Energy στην Pareto Bank ASA στο Όσλο.

Η Norwegian Premier Store λέει ότι θέλει να συνεργαστεί με άλλες σκανδιναβικές χώρες για να αντιμετωπίσει τις διακυμάνσεις και την αστάθεια στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

«Αν σηκώσουμε το βλέμμα μας και ανυπομονούμε για το τι συμβαίνει γύρω από τη Βόρεια Θάλασσα, δίνεται μεγάλη έμφαση στην ανανεώσιμη ενέργεια από όλες τις χώρες», είπε. «Αλλά τότε κάθε χώρα πρέπει να καθίσει και να εξετάσει ποιο είναι το μερίδιό της σε μια τέτοια πιθανότητα και δεν υπάρχει κανένας που θα κάνει κάτι που δεν είναι προς το συμφέρον της».

Στη Γαλλία

Στη Γαλλία, το κόμμα της Μαρίν Λεπέν θέλει να ανακτήσει τον έλεγχο και να αντικαταστήσει το ελεύθερο εμπόριο με διμερείς ή πολυμερείς συμβάσεις με γειτονικές χώρες.

Η Γαλλία και οι 57 αντιδραστήρες της αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του ευρωπαϊκού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Εάν οι πολιτικοί μπορέσουν να βρουν έναν τρόπο να διατηρήσουν περισσότερο από αυτό το φθηνό απόθεμα στο σπίτι, θα μπορούσε ακόμη και να προσελκύσει περισσότερη μεταποίηση και βιομηχανία, παρέχοντας οικονομική ώθηση.

Το ΗΒ είναι ένας από τους κύριους δικαιούχους του πλεονάσματος της Γαλλίας. Από το κλείσιμο του τελευταίου εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα πέρυσι, η χώρα καλύπτει όλο και περισσότερο το κενό με εισαγωγές και τώρα βασίζεται σε εννέα διασυνδέσεις. Μέχρι το 2030, ελπίζει να ανταποδώσει την εύνοια και στοχεύει να γίνει καθαρός εξαγωγέας μετά την ενίσχυση της αιολικής και ηλιακής παραγωγής. 

Η ευρωπαϊκή στρατηγική

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμμένει στη στρατηγική της και πιέζει για ακόμη μεγαλύτερη ολοκλήρωση. Το μπλοκ θα διαθέσει σχεδόν 1,25 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις από τη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» σε 41 διασυνοριακά έργα ενεργειακής υποδομής. 

Σε εθνικό επίπεδο, υπάρχουν κάποια σημάδια διάσπασης. Η Σουηδία το περασμένο καλοκαίρι απέρριψε σχέδια για ένα άλλο καλώδιο με τη Γερμανία. Ο υπουργός Ενέργειας Busch εκείνη την εποχή κατηγόρησε την «αναποτελεσματική» αγορά της γείτονος λέγοντας ότι θα διακινδύνευε ακόμη υψηλότερες τιμές εάν συνδέονταν περαιτέρω. 

Η Γερμανία έκλεισε τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της και δεν έχει δημιουργήσει αρκετή νέα ικανότητα για να τους αντικαταστήσει, επομένως βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εισαγωγές. Η βιομηχανία στην Ευρώπη λυγίζει υπό το βάρος των υψηλών τιμών της ενέργειας με ορισμένες εταιρείες να επιλέγουν να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στις ΗΠΑ ή την Κίνα.

«Υπάρχουν σαφή ευρωπαϊκά οφέλη από τις διασυνδέσεις, αλλά οι κυβερνήσεις το σκέφτονται διαφορετικά και θέλουν να προστατεύσουν τις αγορές τους», δήλωσε ο Alexander Esser, επικεφαλής της σκανδιναβικής περιοχής στην Aurora Energy Research. 

Οι σχέσεις του Όσλο με τις Βρυξέλλες

Θυμίζουμε πως η Νορβηγία, που είναι από τις πλουσιότερες οικονομικά και ενεργειακά χώρες της Ευρώπης, μπορεί να μην ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως τείνει να υιοθετεί μεγάλο μέρος των κανόνων και νομοθεσιών της μετέχοντας στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο.

Στο μέτωπο της ενεργειακής πολιτικής οι δύο πλευρές ήρθαν ακόμη πιο κοντά με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με τη Νορβηγία να αυξάνει την παραγωγή της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο βοηθώντας στην κάλυψη των αναγκών της ΕΕ.

Τελευταία το Όσλο βρέθηκε εν μέσω συμπληγάδων: από τη μία η ΕΕ του ζητούσε να μοιραστεί και την υδροηλεκτρική ενέργεια που παράγει και από την άλλη πλευρά η  νορβηγική κοινωνία άρχισε να δυσφορεί έντονα για τις μεγάλες αυξήσεις στις εγχώριες τιμές του ρεύματος.

Ειδικά δε, τους τελευταίους δύο μήνες είχε ξεσπάσει τεράστιο πολιτικό ζήτημα για το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Νορβηγίας με τη Δανία, όπως επίσης με τη Γερμανία και τη Βρετανία.

Η λαϊκή κατακραυγή για την εκτίναξη των τιμών ρεύματος για τα νορβηγικά νοικοκυριά σε επίπεδα ρεκόρ οδήγησε τα περισσότερα κόμματα να συμφωνήσουν με την πρόταση για τη διακοπή της διασύνδεσης με τη Δανία, όταν το τρέχον συμβόλαιο τεθεί υπό νέα διαπραγμάτευση το 2026, καθώς και την επαναδιαπραγμάτευση των συμβολαίων με τη Γερμανία και τη Βρετανία.

Συναγερμός στις Βρυξέλλες

Η προοπτική διακοπής των διασυνδέσεων αυτών που συνεισφέρουν στην ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ προφανώς έχει προκαλέσει συναγερμό στις Βρυξέλλες, πόσο δε μάλλον, μετά και τις ραγδαίες εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό του Όσλο, που πιθανότατα θα απομακρύνουν ακόμη περισσότερο τη Νορβηγία από την ενωμένη Ευρώπη.

Το timing, σαφώς κρίσιμης σημασίας, καθώς οι πιέσεις που φαίνεται αποφασισμένος να ασκήσει ο Ντόναλντ Τραμπ σε όλα τα επίπεδα απαιτούν την όσο το δυνατόν ισχυρότερη συσπείρωση της Γηραιάς Ηπείρου.