«Πυρηνικός πόλεμος» στην Ευρώπη: Τα δύο στρατόπεδα της πυρηνικής ενέργειας, οι επιστολές και η θέση της Ελλάδας

Λόγω της καταστροφικής ιστορίας της, η λέξη «πυρηνική» συχνά προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις, ανησυχίες και φόβους. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι, σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα, είναι μια από τις πιο καθαρές πηγές ενέργειας καθώς δεν έχει ως αποτέλεσμα την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου. 

Από την άλλη πλευρά, τα πυρηνικά απόβλητα παραμένουν επικίνδυνα για χιλιάδες χρόνια και έχουν μακροχρόνιες περιβαλλοντικές ανησυχίες.

Ωστόσο, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες θεωρούν την πυρηνική ενέργεια απαραίτητη για την οικονομική τους επιβίωση και τη βλέπουν ως μία από τις καλύτερες επιλογές όσον αφορά την πρόκληση της κλιματικής αλλαγής.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μοιρασμένη σε δύο στρατόπεδα (κατά πολλούς τρία).

Και αυτή η διχόνοια φάνηκε για μία ακόμα φορά στη συνεδρίαση των υπουργών Ενέργειας την περασμένη Δευτέρα, με το ένα στρατόπεδο με επικεφαλής τη Γαλλία να προωθεί την τεχνολογία πυρηνικής ενέργειας και ένα άλλο, με επικεφαλής την Αυστρία και τη Γερμανία, να πιέζει να δοθεί προτεραιότητα στις ανανεώσιμες πηγές.

Καθυστερήσεις

Οι διαφωνίες μεταξύ των «27» σχετικά με την πυρηνική ενέργεια έχουν παίξει καταλυτικό ρόλο, και κατ΄ επέκταση ανασταλτικό ρόλο στην ΕΕ τον τελευταίο χρόνο, καθυστερώντας τη χάραξη πολιτικής, με τις χώρες να ερίζουν για το αν πρέπει να προωθήσουν την ατομική ενέργεια για να επιτύχουν τους στόχους εκπομπών CO2.

Στο περιθώριο της συνάντησης των υπουργών Ενέργειας, οι δύο αντίπαλες ομάδες υπουργών συναντήθηκαν για να σχεδιάσουν πώς να υποστηρίξουν την ενεργειακή τεχνολογία που προτιμούν.

Η ομάδα των 13 με επικεφαλής τη Γαλλία, ζήτησε ισχυρότερες πολιτικές της ΕΕ για την πυρηνική ενέργεια και είπε ότι η πρόσφατη απόφαση των Βρυξελλών να αναγνωρίσουν τη σημασία της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα πρέπει τώρα να μετατραπούν σε συγκεκριμένα έργα και χρηματοδότηση.

«Αυτή η δυναμική πρέπει τώρα να μετατραπεί σε ένα ολοκληρωμένο και ευνοϊκό ευρωπαϊκό πλαίσιο για την πυρηνική ανάπτυξη, διερευνώντας βασικές διαστάσεις πολιτικών συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης», ανέφερε η ομάδα σε κοινή δήλωση.

Τη δήλωση υπέγραψαν η Βουλγαρία, η Κροατία, η Τσεχία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ουγγαρία, οι Κάτω Χώρες, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία ​​και η Σουηδία. Η Ιταλία συμμετείχε στη συνάντηση υπέρ των πυρηνικών αλλά δεν υπέγραψε τη δήλωση.

Το «άλλο» κάλεσμα και η Ελλάδα

Εν τω μεταξύ, η Αυστρία και η Γερμανία ηγούνται του καλέσματος μιας άλλης ομάδας επίσης, 13 χωρών, απαιτώντας από τις Βρυξέλλες να προωθήσουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η δήλωση δεν ανέφερε άμεσα την πυρηνική ενέργεια, αλλά διπλωμάτες της ΕΕ είπαν ότι στόχος ήταν να δοθεί έμφαση στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας έναντι της ατομικής ενέργειας.

«Η χρηματοδότηση θα πρέπει να επικεντρωθεί σε οικονομικά αποδοτικές τεχνολογίες όπου υπάρχουν κοινοί στόχοι», ανέφερε η δήλωση.

Η ΕΕ έχει κοινούς στόχους για την επέκταση της ανανεώσιμης ενέργειας, αλλά όχι κοινούς στόχους για την πυρηνική ενέργεια.

Τη δήλωση υπέγραψαν η Δανία, η Εσθονία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Λετονία, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα, η Ολλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία.

Η Κύπρος, η Λιθουανία και το Βέλγιο - το οποίο κατέχει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, ρόλος που συνήθως επιβάλλει ουδετερότητα- δεν υπέγραψαν καμία δήλωση. Η Ολλανδία υπέγραψε και τα δύο.

Διαφωνίες

Οι διαφωνίες σχετικά με την πυρηνική ενέργεια αντανακλά ευρύτερες διαιρέσεις στην ΕΕ.

Η Γαλλία, η οποία λαμβάνει περίπου το 70% της ισχύος της από την πυρηνική ενέργεια, είναι ο κύριος πρωταθλητής της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη.  Από τους 163 πυρηνικούς αντιδραστήρες στην Ευρώπη τον Αύγουστο του 2023, οι 56 μονάδες βρίσκονταν μόνο στη Γαλλία.

Η πυρηνική ενέργεια έχει εδραιωθεί καλά στην Ευρώπη, καθώς υπάρχουν λειτουργικοί πυρηνικοί σταθμοί σε 13 από τα 27 κράτη μέλη και παρέχει περίπου το ένα τέταρτο της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.

Οι σύμμαχοι της Γαλλίας περιλαμβάνουν ορισμένες φτωχότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που διαθέτουν πυρηνικούς αντιδραστήρες ή σχεδιάζουν να κατασκευάσουν για να απογαλακτίσουν τις οικονομίες τους από τον εξαιρετικά ρυπογόνο άνθρακα.

Σε μια κομβική συνάντηση στο περιθώριο του Συμβουλίου Ενέργειας, η Πυρηνική Συμμαχία και οι Φίλοι των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας περιέγραψαν τα αντίστοιχα οράματά τους για την ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενόψει των κομβικών ευρωπαϊκών εκλογών και της επικείμενης ανανέωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Επενδύσεις

Έχοντας κατά νου την αβεβαιότητα για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε ένα σχέδιο ύψους 52 δισεκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή έξι πυρηνικών αντιδραστήρων επόμενης γενιάς στη χώρα, ξεκινώντας από το 2028.

Από την άλλη το Βέλγιο και η Γερμανία, μαζί με την Ελβετία και την Ισπανία, είναι οι χώρες που σχεδιάζουν να καταργήσουν σταδιακά τις πυρηνικές τους βιομηχανίες, λαμβάνοντας υπόψη τις επικίνδυνες επιπτώσεις και τις προκλήσεις της. Αυτές οι χώρες έχουν σχεδιάσει να εγκαταλείψουν εντελώς τα σχέδιά τους για την πυρηνική ενέργεια, αλλά εξακολουθούν να απέχουν από την πλήρη σταδιακή κατάργησή τους, δεδομένης της μεταβαλλόμενης γεωπολιτικής ενέργειας.

Είναι ενδιαφέρον ότι σε μια από τις πρόσφατες έρευνες που δημοσιεύθηκαν από το Ουγγρικό Ίδρυμα, διαπιστώνεται η αυξανόμενη θετική αντίληψη για την πυρηνική ενέργεια σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. 

Σύμφωνα με το αποτέλεσμά της, το ποσοστό αντίθεσης στην πυρηνική ενέργεια έχει μειωθεί από 26% σε 15%.

Στρατηγικές ευθυγραμμίσεις και πιθανές επιπτώσεις

Οι αντικρουόμενες θέσεις της Πυρηνικής Συμμαχίας και των Φίλων των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αντανακλούν ευρύτερους γεωπολιτικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς που διαμορφώνουν το ενεργειακό τοπίο της ΕΕ. Η Πυρηνική Συμμαχία θεωρεί την πυρηνική ενέργεια ως μια αξιόπιστη πηγή ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα κρίσιμης σημασίας για τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα και την επίτευξη των κλιματικών στόχων. Αντίθετα, οι Φίλοι των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας υποστηρίζουν ότι οι εξελίξεις στις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προσφέρουν μια βιώσιμη πορεία προς την απεξάρτηση από τον άνθρακα και την ενεργειακή ανεξαρτησία, προτρέποντας για αυξημένες επενδύσεις και υποστήριξη πολιτικής. Το αποτέλεσμα αυτής της συζήτησης θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ, επηρεάζοντας τα πάντα, από νομοθετικά πλαίσια έως διεθνείς ενεργειακές εταιρικές σχέσεις.

Επιπτώσεις για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Καθώς πλησιάζουν οι ευρωπαϊκές εκλογές, οι ανταγωνιστικές προτεραιότητες της Πυρηνικής Συμμαχίας και των Φίλων των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θα διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της ατζέντας της επόμενης Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η στάση της Επιτροπής σχετικά με την ενεργειακή πολιτική θα είναι καθοριστική για την πλοήγηση της μετάβασης της ΕΕ προς ένα πιο βιώσιμο και ασφαλές ενεργειακό μέλλον.