Το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησαν την Τρίτη (6 Φεβρουαρίου) να χαρακτηρίσουν την πυρηνική ενέργεια ως στρατηγική τεχνολογία για την απεξάρτηση της ΕΕ από τον άνθρακα, μετά από μήνες εντατικών διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες για την Πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών (NZIA).
Η NZIA, η οποία παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2023, στοχεύει στην επιτάχυνση της ανάπτυξης τεχνολογιών που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του κλιματικού στόχου της ΕΕ για καθαρές μηδενικές εκπομπές.
Ήρθε ως απάντηση στο τεράστιο πρόγραμμα πράσινων επιδοτήσεων των ΗΠΑ, το Inflation Reduction Act, καθώς και στις μακροχρόνιες κινεζικές προσπάθειες να γίνουν παγκόσμιοι ηγέτες στην κατασκευή καθαρών τεχνολογιών όπως οι μπαταρίες, οι αντλίες θερμότητας και οι ηλιακοί συλλέκτες.
Για τον σκοπό αυτό, η NZIA στοχεύει μεταξύ άλλων και στην επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις παραγωγής και κατασκευής εξαρτημάτων που απαιτούνται για τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και για την πυρηνική ενέργεια.
Οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που συνεδρίασαν στο πλαίσιο του τριμερούς διαλόγου, επιβεβαίωσαν την Τρίτη τον «στρατηγικό» χαρακτήρα των έργων με πυρηνική ενέργεια, τα οποία και θα επωφεληθούν από την NZIA.
Το κείμενο είναι «ένας συνδυασμός των δύο εντολών [που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο], με έναν πιο ολοκληρωμένο κατάλογο [τεχνολογιών με μηδενικές εκπομπές] από αυτόν που πρότειναν τα κράτη μέλη», εξήγησε ο Γάλλος ευρωβουλευτής Christophe Grudler, που εκπροσωπούσε το Renew στις συνομιλίες.
Η συμφωνία περιλαμβάνει τις δοκιμασμένες τεχνολογίες πυρηνικής ενέργειας καθώς και τις μελλοντικές τεχνολογίες τρίτης και τέταρτης γενιάς, δηλαδή τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMR) και τους προηγμένους πυρηνικούς αντιδραστήρες (AMR). Οι κύκλοι καυσίμου τους περιλαμβάνονται επίσης στο κείμενο.
«Το μήνυμα είναι σαφές: η ΕΕ αναγνωρίζει ότι χρειαζόμαστε την πυρηνική ενέργεια για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας», δήλωσε ο Γάλλος ευρωβουλευτής στο Euractiv.
Απλοποιημένες διαδικασίες
Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι τα εργοστάσια που παράγουν εξαρτήματα για αυτές τις τεχνολογίες θα επωφεληθούν από απλουστευμένες διαδικασίες αδειοδότησης, με προθεσμίες που θα κυμαίνονται από 18 έως 12 μήνες για τα μεγαλύτερα έργα και 12 έως 9 μήνες για τα μικρότερα.
Η ανάπτυξη των υποδομών που απαιτούνται για την επέκταση της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη θα διευκολυνθεί επίσης με κριτήρια για την ιεράρχηση των έργων αυτών στις δημόσιες συμβάσεις.
Κάθε χώρα της ΕΕ θα καθορίζει η ίδια τα έργα που θα θεωρούνται στρατηγικά στην επικράτειά της και θα επωφελούνται από την ταχύτερη αδειοδότηση και τους απλουστευμένους διοικητικούς κανόνες.
Ως αποτέλεσμα, «οι δύο τύποι ενέργειας [ανανεώσιμη και πυρηνική] αντιμετωπίζονται επιτέλους ισότιμα ως μέρος της διαδικασίας επαναβιομηχανοποίησης», χαίρεται ο Grudler.
Αυτό δεν ήταν ένα δεδομένο προηγουμένως. Στην πρότασή της του Μαρτίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε δύο καταλόγους «πράσινων» τεχνολογιών – έναν που ονομάζεται «στρατηγικός» και έναν «καθαρών μηδενικών εκπομπών» με λιγότερα πλεονεκτήματα.
Αλλά οι τεχνολογίες πυρηνικής ενέργειας εμφανίζονταν μόνο στον κατάλογο «καθαρών μηδενικών εκπομπών», στερώντας τους το σημαντικό καθεστώς της «στρατηγικής» τεχνολογίας. Επιπλέον, συμπεριλήφθηκαν μόνο οι πυρηνικοί αντιδραστήρες τρίτης και τέταρτης γενιάς, αλλά όχι οι υφιστάμενοι.
Η κατάσταση τότε είχε προκαλέσει αναστάτωση στους υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας, αφού η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen επέμεινε δημοσίως ότι η πυρηνική ενέργεια δεν είναι στρατηγική. Στο Παρίσι, αυτά απορρίφθηκαν ως «ατυχή» σχόλια.
«Το κυριότερο είναι η πυρηνική ενέργεια να βρίσκεται στο κείμενο. Και είναι», δήλωσε τότε ο Grudler στο Euractiv, λέγοντας ότι είναι «σίγουρος» για τις μελλοντικές εξελίξεις στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις.
Δεν είναι εύκολη υπόθεση
Η ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο Κοινοβούλιο δεν ήταν επίσης τελειωμένη υπόθεση.
Μετά από πολλά μπρος-πίσω, η πυρηνική ενέργεια συμπεριλήφθηκε τελικά στον ενιαίο κατάλογο των 17 τεχνολογιών που πρότεινε τον Νοέμβριο ο εισηγητής του κειμένου, ο Γερμανός ευρωβουλευτής Christian Ehler (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – ΕΛΚ).
Επιπλέον, καλύφθηκαν όλες οι πυρηνικές τεχνολογίες: οι υφιστάμενες και οι μελλοντικές, η σχάση, η σύντηξη καθώς και ο κύκλος καυσίμων.
Το Συμβούλιο, από την πλευρά του, επέμεινε στην προσέγγιση των δύο καταλόγων, τοποθετώντας τη σχάση και τον κύκλο καυσίμου στον «στρατηγικό» κατάλογο, ενώ οι άλλες πυρηνικές τεχνολογίες τοποθετήθηκαν στον κατάλογο «καθαρών μηδενικών εκπομπών».
Η Γαλλία χαιρέτισε την προσέγγιση αυτή, σε αντίθεση με τη Γερμανία, την Αυστρία και το Λουξεμβούργο.
Τελικά, μετά τις τελικές διοργανικές διαπραγματεύσεις, επικράτησε η λογική του ενιαίου καταλόγου.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι περιβαλλοντικές ομάδες δεν ήταν ευχαριστημένες με το αποτέλεσμα. Η γερμανική ΜΚΟ Deutsche Umwelthilfe δήλωσε για τη συμφωνία πως πρόκειται για έναν «αμφίβολο συμβιβασμό υπέρ ακριβών τεχνολογιών υψηλού κινδύνου».
Με τη συμπερίληψη της πυρηνικής ενέργειας και της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCS), τεχνολογίες όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια «απειλούνται», είπε.
