Το τελευταίο κομμάτι στο παζλ της πολιτικής υδρογόνου της ΕΕ: Το παζάρι στις Βρυξέλλες, το Unbundling και η πολιτική του «de minimis»

Με μεγάλη ικανοποίηση έγινε δεκτή την περασμένη εβδομάδα η είδηση ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκινά την πρώτη δημοπρασία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου για τη στήριξη της παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου στην Ευρώπη.

Τα αρχικά έσοδα από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών εκτιμώνται σε 800 εκατ. ευρώ, τα οποία θα διοχετευθούν μέσω του Ταμείου Καινοτομίας.

Παράλληλα, στις Βρυξέλλες διεξάγεται ένα σκληρό παζάρι για τη διαμόρφωση του νέου οδικού χάρτη για τους κανόνες υδρογόνου στην ΕΕ. Και παρά το γεγονός ότι έχει επιτευχθεί ευρεία συναίνεση σε αρκετά θέματα, υπάρχει ακόμα ένα σημαντικό κομμάτι του παζλ που μένει να συμπληρωθεί: πώς θα ρυθμιστεί η ιδιοκτησία των υποδομών αγωγών και αποθήκευσης.

Υπενθυμίζεται ότι τον Δεκέμβριο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη «δέσμη μέτρων για το υδρογόνο και το απανθρακοποιημένο αέριο» , ανοίγοντας τον δρόμο τόσο για το πράσινο υδρογόνο όσο και για άλλα ανανεώσιμα αέρια όπως το βιομεθάνιο.

Δύο χρόνια μετά οι νομοθέτες της ΕΕ καλούνται να ολοκληρώσουν τη διαδικασία.

Σκληρό παζάρι

Από χθες,  διαπραγματευτές από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τις χώρες της ΕΕ – εκπροσωπούμενες από την ισπανική προεδρία της ΕΕ – επιδιώκουν να απαντήσουν στο ερώτημα για το πώς θα ρυθμίσουν την ιδιοκτησία της μελλοντικής υποδομής υδρογόνου της Ευρώπης.

Και μάλιστα, σήμερα το μεσημέρι αναμένεται σχετική ενημέρωση με θέμα την «Οδηγία για τις αγορές αερίου και υδρογόνου» από τον εισηγητή, Γερμανό σοσιαλδημοκράτη ευρωβουλευτή, Jens Geier.

Η συμφωνία προσκρούει στον όρο «Unbundling» (διαχωρισμός) και αφορά στον νομικό διαχωρισμό της ιδιοκτησίας της υποδομής από την παραγωγή ενέργειας. Κάτι που σημαίνει ότι η ίδια εταιρεία δεν μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια ή φυσικό αέριο και παράλληλα να ελέγχει τα δίκτυα που την παραδίδουν στους ευρωπαίους καταναλωτές.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε αρχικά αυστηρούς κανόνες «Unbundling» για τα δίκτυα υδρογόνου, οι οποίοι θα απέτρεπαν τις εταιρείες φυσικού αερίου από το να αλλάξουν την υπάρχουσα υποδομή αγωγών τους σε υδρογόνο.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εκπροσωπούμενο από τον επικεφαλής διαπραγματευτή του, Jens Geier, αποφάσισε να καταργήσει αυτόν τον κανόνα για να ενθαρρύνει τις εταιρείες φυσικού αερίου να μετατρέψουν τις υποδομές τους. Η προσέγγιση του Κοινοβουλίου «επιτρέπει τη μετατροπή των δικτύων αερίου σε υδρογόνο», εξήγησε ο Γερμανός σοσιαλδημοκράτης ευρωβουλευτής.

Διαφωνίες

Στο μεταξύ, όπως αναφέρει το Euractiv, οι χώρες της ΕΕ, αποφάσισαν να υποστηρίξουν την πρόταση της Επιτροπής όσον αφορά τον διαχωρισμό. Η αναντιστοιχία μεταξύ του Κοινοβουλίου και των χωρών της ΕΕ έχει γίνει το τελευταίο μεγάλο εμπόδιο ως προς την έγκριση της οδηγίας.

Γιατί έχει σημασία ο διαχωρισμός;

Σύμφωνα με το  Euractiv υπάρχουν δύο τύποι διαχωρισμού. Ο λεγόμενος «κάθετος» διαχωρισμός διασφαλίζει ότι οι παραγωγοί υδρογόνου δεν εμπλέκονται άμεσα στη μεταφορά αερίου. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή , αυτό αποτρέπει τη δημιουργία κινήτρων για διακρίσεις σε βάρος ανταγωνιστών παραγωγών.

Ο «οριζόντιος» διαχωρισμός, εν τω μεταξύ, διασφαλίζει ότι οι φορείς εκμετάλλευσης του δικτύου φυσικού αερίου δεν εμπλέκονται άμεσα στο δίκτυο υδρογόνου. Αυτό θα αποτρέψει τόσο τη διασταυρούμενη επιδότηση σε βάρος των καταναλωτών φυσικού αερίου όσο και την άσκοπη επαναχρησιμοποίηση των δικτύων αερίου σε υδρογόνο, που πληρώνουν οι φορολογούμενοι.

Η γερμανική πραγματικότητα

Γνωστή για αυτή τη συσσωρευμένη δυσλειτουργία είναι η Γερμανία, «όπου 880 οντότητες λειτουργούν οικιακά δίκτυα αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας με μάλλον αδιαφανή και αναποτελεσματικό τρόπο», εξηγεί ο Andreas Jahn, ανώτερος εμπειρογνώμονας στη δεξαμενή σκέψης Regulatory Assistance Project (RAP).

Οι αυστηροί κανόνες διαχωρισμού «θα ήταν μια τέλεια ευκαιρία για να αποφευχθεί η δημιουργία των ίδιων οργανικών θεμάτων στη ρύθμιση του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας στον εκκολαπτόμενο κανονισμό για το υδρογόνο», λέει ο Jahn.

Η Esther Bollendorf, εμπειρογνώμονας για την πολιτική φυσικού αερίου στην περιβαλλοντική ομάδα CAN Europe, συμφωνεί, λέγοντας ότι οι αυστηροί κανόνες διαχωρισμού θα «αποτρέψουν οποιαδήποτε σύγκρουση συμφερόντων» για τους φορείς εκμετάλλευσης φυσικού αερίου που επιδιώκουν να παρατείνουν το ενοίκιο τους σε υπάρχουσες υποδομές. Θα συμβάλλει επίσης ώστε οι καταναλωτές «να μην πληρώσουν για μελλοντικές αχρησιμοποίητες και υπερεκτεταμένες υποδομές», υποστηρίζει.

Στρατόπεδα

Πηγές αναφέρουν πάντως, ότι διαχωρισμός θα μπορούσε να καταργηθεί σύμφωνα με τη διαπραγματευτική στάση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Αρκετές χώρες της ΕΕ έχουν βγει να το υποστηρίξουν και ειδικότερα η Γερμανία – όπου το δυσλειτουργικό σύστημα αντιπροσωπεύει ένα λειτουργικό status quo σε δημοτικό επίπεδο – και η Αυστρία, μαζί με χώρες όπως η Ουγγαρία, η Βουλγαρία και η Σλοβακία.

Η Γαλλία και η Ολλανδία, εν τω μεταξύ, έχουν υποστηρίξει την τήρηση της κοινής θέσης του Συμβουλίου της ΕΕ που συμφωνήθηκε τον Μάρτιο , η οποία διατηρεί τις απαιτήσεις διαχωρισμού.

Όταν οι πρεσβευτές της ΕΕ συναντήθηκαν την Παρασκευή (24 Νοεμβρίου), αρκετές χώρες της ΕΕ δεν διευκρίνισαν τη στάση τους για τις διαπραγματεύσεις αυτής της εβδομάδας με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Τα τρία σενάρια

Πηγές τις οποίες επικαλείται το Euractiv αναφέρουν τρία πιθανά αποτελέσματα στις διαπραγματεύσεις.

Το πρώτο θα ήταν η πλήρης κατάργηση των οριζόντιων απαιτήσεων διαχωρισμού, επιτρέποντας στους φορείς εκμετάλλευσης δικτύων φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας να αγκαλιάσουν άμεσα το υδρογόνο χωρίς νομική διάκριση.

Το δεύτερο θα περιόριζε τις απαιτήσεις διαχωρισμού μόνο για διαπεριφερειακές υποδομές μεταφοράς και θα επέτρεπε στις χώρες της ΕΕ να καθυστερήσουν τον κανόνα κατά πέντε χρόνια.

Το τρίτο θα διατηρούσε τις απαιτήσεις διαχωρισμού όπως προτείνει η Επιτροπή, αλλά θα εξαιρούσε τις μικρές εταιρείες με λιγότερους από 100.000 πελάτες εισάγοντας τον λεγόμενο κανόνα «de minimis».

Νέος ρυθμιστής δικτύου υδρογόνου 

Μια άλλη οδός για την καταπολέμηση πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων θα ήταν η ίδρυση μιας ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής για τη διαχείριση της υποδομής. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία μιας νέας ρυθμιστικής αρχής, του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαχειριστών Δικτύων για το Υδρογόνο (ENNOH).

«Προκειμένου να εξασφαλιστεί η βέλτιστη ανάπτυξη και διαχείριση του δικτύου υδρογόνου της ΕΕ και να διευκολυνθεί η εμπορία και ο εφοδιασμός υδρογόνου σε διασυνοριακό επίπεδο, θα δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό δίκτυο διαχειριστών δικτύων υδρογόνου» αναφέρει χαρακτηριστικά η Κομισιόν.

Αυτή είναι μια επιλογή που προτιμούν οι ενώσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας , οι πράσινες ΜΚΟ, καθώς και η δεξαμενή σκέψης για το κλίμα E3G.