Η εξόρυξη αποτελεί κλειδί για την ενεργειακή μετάβαση, έχει όμως τα απαιτούμενα εχέγγυα δημοφιλίας;
Η εθνική πολιτική, για τις ΟΠΥ, ως ένα σύνολο δημόσιων πολιτικών και επιχειρησιακών δράσεων, δεν έχει αλλάξει επί της ουσίας από την θέσπισή της. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της συνακόλουθης στρατηγικής είναι επίσης τα ίδια που έχουν παγιωθεί με την Εθνική Πολιτική (εκσυγχρονισμός κανονιστικού πλαισίου, βελτίωση των χρόνων αδειοδότησης, ασφάλεια δικαίου, χωροταξικό, επενδύσεις -διαγωνισμοί για δημόσιους μεταλλευτικούς χώρους, ψηφιακή διακυβέρνηση κ.λπ.). Εκείνο το οποίο απαιτείται είναι πράγματι μία αλλαγή στάσης απέναντι σε αυτή την δραστηριότητα κυρίως ως προς τις κρίσιμες ΟΠΥ και επιπλέον μια επιτάχυνση των διαδικασιών και των επιχειρησιακών δράσεων με σκοπό την προώθηση συγκεκριμένων επενδυτικών έργων στον τομέα.
Όμως με το νέο τοπίο και με τις νέες πολιτικές για την πράσινη μετάβαση οι προϋποθέσεις έχουν αλλάξει και προστίθεται βασική προϋπόθεση και κριτήριο που μάλιστα συνεκτιμάται πρώτο και αφορά την κρισιμότητα και την αναγκαιότητα του υλικού αυτού σε Εθνικό αλλά και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Με τον τρόπο αυτό έρχονται στο προσκήνιο υλικά που στο παρελθόν ενδεχομένως να βρίσκονταν στην αφάνεια. Για παράδειγμα, το αντιμόνιο, ο γραφίτης, ο βολφραμίτης, το κοβάλτιο κλπ. αλλά και ορισμένα Battery Metals που έχουν κι αυτά εξαιρετική στρατηγική σημασία για την προώθηση των τεχνολογιών EV’s και των αντίστοιχων πολιτικών της ΕΕ για Ηλεκτροκίνηση και Αποθήκευση της Ενέργειας από ΑΠΕ (πχ. το μαγγάνιο και το νικέλιο) που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχους περαιτέρω έρευνας και εκμετάλλευσης.
Στην Χώρα μας, εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση αυτή, σε συνεργασία με την ΕΑΓΜΕ, ώστε το επόμενο διάστημα να έχουμε τη δυνατότητα να προτείνουμε ορισμένους χώρους του δημοσίου (ΔΜΧ) σε διαγωνιστική διαδικασία. Πάντοτε με βάση τα παραπάνω κριτήρια και προϋποθέσεις, κάτι που θα βοηθήσει την εθνική οικονομία αλλά και θα διαμορφώνει προοπτικές ανάδειξης του ρόλου της Ελλάδος εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το θέμα της κοινωνικής αποδοχής, είναι ένα κρίσιμο στοιχείο για την προώθηση του εξορυκτικού κλάδου καθώς και ένα κριτήριο που ενώ έχει ήδη «παλιώσει», ωστόσο θα έλεγα ότι δεν έχει στεφθεί με επιτυχία (διεθνώς) και συνεχίζει να αποτελεί βασική «Αχίλλειο πτέρνα».
Έτσι έχουμε αντιφατικές πολιτικές σήμερα, από τη μια να θέλουμε να αυξήσουμε την παραγωγή ΟΠΥ τις επόμενες δεκαετίες ενδεχομένως 500% έως και 1000% και παρόλα να μην έχουμε την εξουσιοδότηση να το κάνουμε διότι δεν διαθέτουμε την δημοφιλία στον τομέα αυτό (σύνδρομα ΝΙΜΒΥ, ΝΙΑΒΥ). Η εξόρυξη αποτελεί κλειδί για ενεργειακή μετάβαση, πλην όμως δεν έχει τα απαιτούμενα εχέγγυα της δημοφιλίας.
Η Παιδεία είναι η βάση αλλά και η τελική πολιτεία χωρίς την οποία δεν μπορούμε να προχωρήσουμε, αντιστρόφως εάν υπήρχε η κατάλληλη παιδεία θα είχε επιλυθεί το θέμα της κοινωνικής αποδοχής άπαξ διαπαντός. Άλλωστε, υπάρχουν θέματα που δεν έχουν μια οριζόντια αντιμετώπιση από το θεσμικό πλαίσιο, ούτε επιτρέπονται οριζοντίως ούτε απαγορεύονται οριζοντίως. πχ. η εξόρυξη εντός δικτύου Natura 2000. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται η ad hoc εξέταση σε όσο το δυνατόν ανώτερο διοικητικό επίπεδο, οπότε αν κάθε περίπτωση εξεταζόταν από τους «πεπαιδευμένους και εκπαιδευμένους» είτε υπαλλήλους είτε φορείς, η εξόρυξη θα προχωρούσε αν έπρεπε να προχωρήσει- ή δεν θα προχωρούσε αν δεν έπρεπε να προχωρήσει.
Και κάτι ακόμη για την Παιδεία. Κάποτε και τα βιβλία που δίνονται στους μαθητές/σπουδαστές θα πρέπει να λένε τα πράγματα με το όνομά τους: η εξόρυξη του κάρβουνου δεν είναι μαύρη, όπως και η ανάπτυξη δεν είναι πράσινη. Οι διαχειριστικές μας πρακτικές μπορεί να είναι κακές ή καλές, οι επιθετικοί και χρωματικοί προσδιορισμοί όμως πρέπει να ενσωματώνονται στα βιβλία με φειδώ και ακριβολογία και όχι αυθαιρέτως.
Επειδή φυσικά η Παιδεία είναι κάτι που απαιτεί πίστωση χρόνου, μέχρι τότε το ζητούμενο είναι η ορθή επικοινωνιακή τακτική. Η εξωστρέφεια και η ορθή επικοινωνιακή τακτική που θα πρέπει να στέλνει το σωστό μήνυμα στους σωστούς αποδέκτες και όχι να εξαντλείται σε εσωστρέφεια, ευχολόγια και εσωτερικούς μονολόγους.
Επειδή το θέμα δεν είναι μόνο ελληνικο, σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, η εμπλοκή μεγάλων εταιριών (πχ. Αυτοκινητοβιομηχανιών Ηλεκτροκίνησης) αλλά και προσώπων της οικονομικής ελίτ και των media, στον εξορυκτικό τομέα, πιστεύω ότι θα βοηθήσουν στην άμβλυνση της παγιωμένης αρνητικής εικόνας.
Περαιτέρω, στον δικό μας τομέα ευθύνης, εκείνο που οφείλω να πω είναι ότι προσπαθούμε από τα διδάγματα και τις (όχι και τόσο θετικές) παρακαταθήκες του παρελθόντος και στον τομέα της αδειοδότησης αλλά και στον τομέα των διαγωνιστικών διαδικασιών για την προώθηση αυτής της επενδυτικής δραστηριότητας, ΝΑ προτυποποιήσουμε τη διαδικασία προσέγγισης των τοπικών κοινωνιών με συγκεκριμένο πλέον τρόπο ο οποίος έχει καταγραφεί ως μεθοδολογία σε βήματα και είναι στη διάθεσή όλων. Βασικά κριτήρια: 1) η διαφάνεια, τίποτα δεν πρέπει να μένει κρυφό πρέπει όλα να είναι ορατά και γνωστά στην τοπική κοινωνία και δεύτερον 2) η συμμετοχή και εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό κι αυτό γίνεται μετά από μελέτη των αξιών, των προσδοκιών και του οράματος των τοπικών κοινωνικών. Άλλωστε, ουδεμία επένδυση δεν μπορεί να επιτύχει σε μία κοινωνία που καταρρέει, δεν μπορεί να έχουμε ευημερία και ανάπτυξη σε χώρο που αδυνατεί κοινωνικά και δεν διαθέτει συνοχή.
Μια πρώτη εφαρμογή της Μεθοδολογίας αυτής στον διαγωνισμό που έγινε για το ΔΜΧ των Μολάων (παρά τις δυσκολίες από την επέλαση του κορονοϊού) κρίνεται μάλλον επιτυχημένη, αν σκεφτεί κανείς ότι δεν υπήρξε (παρά τις αρχικές επιφυλάξεις της δημοτικής αρχής) ουδεμία αντίδραση εκ μέρους της τοπικής κοινωνίας για την εκμίσθωση του μεταλλείου, τουλάχιστον μέχρι σήμερα.
* Ο Δρ. Πέτρος Τζεφέρης είναι Γενικός Διευθυντής Ορυκτών Πρώτων Υλών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
