Τεχνική ανάλυση: Γιατί συμφέρει νοικοκυριά και επιχειρήσεις η αυτοπαραγωγή με φωτοβολταϊκά ώστε να αντιμετωπίσουν τη "φωτιά" στα τιμολόγια ρεύματος

Η κατάσταση που βιώνουμε σε ότι αφορά το ενεργειακό κόστος είναι πρωτόγνωρη. Εκτροχιάζει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, απειλεί τη βιωσιμότητα επιχειρήσεων και λειτουργεί ως τροχοπέδη στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Η επιδότηση της ενέργειας μόνο προσωρινή και μερική ανακούφιση μπορεί να προσφέρει, ενώ η προοπτική να παραμείνουν οι τιμές υψηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα φαίνεται πλέον πολύ ρεαλιστική.

Πώς αμύνεται ο καταναλωτής απέναντι σε αυτή την πρωτοφανή επίθεση στην τσέπη του; Ευτυχώς υπάρχει λύση που μπορεί να καλύψει τους περισσότερους καταναλωτές και μάλιστα άμεσα. Είναι η αυτοπαραγωγή ενέργειας με φωτοβολταϊκά. Η αυτοπαραγωγή ενέργειας με ενεργειακό συμψηφισμό (γνωστή και με τον όρο net-metering) μπορεί να μειώσει δραστικά τα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας, προστατεύοντας παράλληλα το περιβάλλον και παρέχοντας την ενεργειακή ασφάλεια που είναι το πρόταγμα των ημερών. Όποιος επιθυμεί να ενημερωθεί λεπτομερώς για το net-metering, μπορεί να ανατρέξει στον επικαιροποιημένο οδηγό του Συνδέσμου Εταιριών Φωτοβολταϊκών (εδώ). 

Ας δούμε όμως κάποια ενδεικτικά παραδείγματα για οικιακούς και εμπορικούς καταναλωτές που δείχνουν στην πράξη την ελκυστικότητα του net-metering. Συγκεκριμένα, εξετάζουμε τέσσερις περιπτώσεις: [α]. οικιακό καταναλωτή με μέση κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, [β]. οικιακό καταναλωτή που θερμαίνεται με κλιματιστικά ή αντλίες θερμότητας, [γ]. μικρό εμπορικό καταναλωτή, και [δ]. μεγάλο εμπορικό καταναλωτή.

Για την ανάλυση χρησιμοποιούμε τα τρέχοντα τιμολόγια της ΔΕΗ (ως δεσπόζοντος παρόχου). Δεδομένης όμως της υψηλής ρήτρας αναπροσαρμογής της χρέωσης προμήθειας που έχει μπει πλέον για τα καλά στη ζωή μας, οι διαφορές μεταξύ παρόχων δεν είναι πλέον τόσο καθοριστικές σε ότι αφορά στο net-metering. Θεωρούμε επίσης ότι η μέση τιμή χονδρεμπορικής για τα επόμενα 25 χρόνια (όσο διαρκεί η σύμβαση συμψηφισμού που υπογράφει κανείς με τον πάροχό του) θα είναι υψηλότερη από την περίοδο προ κρίσης και συγκεκριμένα περί τα 75 €/MWh (κάτι που υποστηρίζεται από σχετικές μελέτες στην Ελλάδα, τη Γερμανία, τη Βρετανία, κ.λπ.).

Ενδεικτικά παραδείγματα

1. Μέσος οικιακός καταναλωτής

Εγκατάσταση οικιακού φωτοβολταϊκού με αυτοπαραγωγή
Ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (κιλοβατώρες - kWh)	4.500
Επιλεγμένη ισχύς φωτοβολταϊκού (κιλοβάτ - kWp)	3,0
Ενδεικτική ασκίαστη επιφάνεια που απαιτείται (σε τετραγωνικά μέτρα)
Για ταράτσα	39
Για κεκλιμένη στέγη (π.χ. κεραμοσκεπή)	20
Ενδεικτικό κόστος επένδυσης φωτοβολταϊκού (€)	5.500
Ίδια κεφάλαια (€)	5.500
Ενδεικτική τιμή στην οποία γίνεται ο συμψηφισμός (€/kWh)	0,146
Παραγωγή ενέργειας στην 25ετία (κιλοβατώρες - kWh)	101.850
Εξοικονόμηση χρημάτων στην 25ετία (€)	18.949
Κέρδος στην 25ετία (€)	13.449
Εσωτερικός βαθμός απόδοσης επένδυσης (IRR on equity)	11,8%
Χρόνος αποπληρωμής (έτη)	8,4

 

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Ιδιοκατανάλωση παραγόμενης ηλιακής ενέργειας	1.438	KWh	✹
Εγχεόμενη στο δίκτυο ενέργεια	2.762	KWh	⮉
Κατανάλωση από το δίκτυο	3.062	KWh	⮋
Ποσοστό ιδιοκατανάλωσης (ταυτοχρονισμού)	34,2%
Βαθμός αυτάρκειας	32,0%

Το IRR είναι ένας δείκτης που δείχνει πόσο συμφέρουσα είναι μια επένδυση. Με απλά λόγια αν μια εναλλακτική επένδυση μπορεί να αποφέρει αποδόσεις μεγαλύτερες του IRR, συμφέρει να επενδύσει κανείς εκεί, αλλιώς συμφέρει η επένδυση στο φωτοβολταϊκό.

Για σύγκριση:

• Το μέσο επιτόκιο των καταθέσεων με συμφωνημένη διάρκεια έως ένα έτος από νοικοκυριά διαμορφώθηκε τον Δεκέμβριο του 2021 στο 0,14%.
• Μέσος πληθωρισμός 20ετίας (2000-2019): 1,9% και 25ετίας (1995-2019): 2,5%.
• Ο χρυσός κατέγραψε τα τελευταία 50 χρόνια κέρδη για τους επενδυτές μόλις 0,7% το χρόνο.
• Από το 1900 τα κέρδη από ακίνητα τοποθετούνται περίπου στο 4,8%. Το μεγαλύτερο μέρος των κερδών προέρχονται από ενοίκια, με την άνοδο της αξίας ακινήτων να περιορίζεται στο 1,3%. Αν μάλιστα αφαιρεθούν οι δαπάνες συντήρησης και ασφαλιστικών συμβολαίων, τότε οι απώλειες υπολογίζονται γύρω στο 2%.
• Περίπου 17,7 χρόνια χρειάζεται ένας αγοραστής διαμερίσματος στην Αθήνα (και 23,4 χρόνια στο Ηράκλειο της Κρήτης) για να κάνει απόσβεση στην επένδυσή του.

2. Μέσος οικιακός καταναλωτής – Θέρμανση με κλιματιστικά

Εγκατάσταση οικιακού φωτοβολταϊκού με αυτοπαραγωγή
Ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (κιλοβατώρες - kWh)	6.000
Επιλεγμένη ισχύς φωτοβολταϊκού (κιλοβάτ - kWp)	4,0
Ενδεικτική ασκίαστη επιφάνεια που απαιτείται (σε τετραγωνικά μέτρα)
Για ταράτσα	52
Για κεκλιμένη στέγη (π.χ. κεραμοσκεπή)	26
Ενδεικτικό κόστος επένδυσης φωτοβολταϊκού (€)	6.700
Ίδια κεφάλαια (€)	6.700
Ενδεικτική τιμή στην οποία γίνεται ο συμψηφισμός (€/kWh)	0,146
Παραγωγή ενέργειας στην 25ετία (κιλοβατώρες - kWh)	135.800
Εξοικονόμηση χρημάτων στην 25ετία (€)	25.266
Κέρδος στην 25ετία (€)	18.566
Εσωτερικός βαθμός απόδοσης επένδυσης (IRR on equity)	13,0%
Χρόνος αποπληρωμής (έτη)	7,7

 

 

3. Μικρός εμπορικός καταναλωτής στη χαμηλή τάση

Εγκατάσταση εμπορικού φωτοβολταϊκού με αυτοπαραγωγή – Χαμηλή τάση
Ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (κιλοβατώρες - kWh)	45.000
Επιλεγμένη ισχύς φωτοβολταϊκού (κιλοβάτ - kWp)	30,0
Ενδεικτική ασκίαστη επιφάνεια που απαιτείται (σε τετραγωνικά μέτρα)
Για ταράτσα ή επί εδάφους	390
Για κεκλιμένη στέγη (π.χ. βιομηχανική)	195
Ενδεικτικό κόστος επένδυσης φωτοβολταϊκού (€)	22.900
Ίδια κεφάλαια (€)	4.580
Δανεισμός (€)	18.320
Διάρκεια δανείου (μήνες)	60
Ενδεικτική τιμή στην οποία γίνεται ο συμψηφισμός (€/kWh)	0,147
Παραγωγή ενέργειας στην 25ετία (κιλοβατώρες - kWh)	1.018.500
Λειτουργικά έξοδα (συντήρηση-ασφάλιση) στην 25ετία (€)	11.002
Ενδεικτική ετήσια δόση δανείου (€)	4.223
Τελική εξοικονόμηση χρημάτων στην 25ετία (€)	124.388
Κέρδος στην 25ετία (€)	119.808
Εσωτερικός βαθμός απόδοσης επένδυσης (IRR on equity)	42,5%
Χρόνος αποπληρωμής (έτη)	3,4

 

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Ιδιοκατανάλωση παραγόμενης ηλιακής ενέργειας	26.065	KWh	✹
Εγχεόμενη στο δίκτυο ενέργεια	15.935	KWh	⮉
Κατανάλωση από το δίκτυο	18.935	KWh	⮋
Ποσοστό ιδιοκατανάλωσης (ταυτοχρονισμού)	62,1%
Βαθμός αυτάρκειας	57,9%

 

4. Μεσαίος εμπορικός καταναλωτής στη μέση τάση

Εγκατάσταση εμπορικού φωτοβολταϊκού με αυτοπαραγωγή – Μέση Τάση
Ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (κιλοβατώρες - kWh)	750.000
Επιλεγμένη ισχύς φωτοβολταϊκού (κιλοβάτ - kWp)	500,0
Ενδεικτική ασκίαστη επιφάνεια που απαιτείται (σε τετραγωνικά μέτρα)
Για ταράτσα ή επί εδάφους	6.500
Για κεκλιμένη στέγη (π.χ. βιομηχανική)	3.250
Ενδεικτικό κόστος επένδυσης φωτοβολταϊκού (€)	270.000
Ίδια κεφάλαια (€)	54.000
Δανεισμός (€)	216.000
Διάρκεια δανείου (μήνες)	60
Ενδεικτική τιμή στην οποία γίνεται ο συμψηφισμός (€/kWh)	0,118
Παραγωγή ενέργειας στην 25ετία (κιλοβατώρες - kWh)	16.975.000
Λειτουργικά έξοδα (συντήρηση-ασφάλιση) στην 25ετία (€)	129.723
Ενδεικτική ετήσια δόση δανείου (€)	49.789
Τελική εξοικονόμηση χρημάτων στην 25ετία (€)	1.703.602
Κέρδος στην 25ετία (€)	1.649.602
Εσωτερικός βαθμός απόδοσης επένδυσης (IRR on equity)	51,9%
Χρόνος αποπληρωμής (έτη)	2,4

 

 

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Ιδιοκατανάλωση παραγόμενης ηλιακής ενέργειας	402.815	KWh	✹
Εγχεόμενη στο δίκτυο ενέργεια	297.185	KWh	⮉
Κατανάλωση από το δίκτυο	347.185	KWh	⮋
Ποσοστό ιδιοκατανάλωσης (ταυτοχρονισμού)	57,5%
Βαθμός αυτάρκειας	53,7%

Οι κρίσιμες λεπτομέρειες

Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο παρέχει ευκαιρίες στους περισσότερους καταναλωτές, οι δε τράπεζες χρηματοδοτούν έργα net-metering για επιχειρήσεις (στα νοικοκυριά καλό είναι να προχωρήσει κανείς με ίδια κεφάλαια). Οι διαδικασίες εγκατάστασης έχουν απλοποιηθεί πρόσφατα, αν και παραμένουν ακόμη κάποια αγκάθια.

Κλείνουμε με τέσσερις προτάσεις του Συνδέσμου Εταιριών Φωτοβολταϊκών που θα βοηθούσαν το net-metering να απογειωθεί.

Πρόταση 1: Απαλλαγή αυτοπαραγωγών από ΥΚΩ

Σήμερα, οι αυτοπαραγωγοί επιβαρύνονται με Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) στο σύνολο της ενέργειας που καταναλώνουν, ακόμη και επί αυτής που παράγουν οι ίδιοι και ιδιοκαταναλώνουν επί τόπου πριν αυτή εγχυθεί στο δίκτυο. Κάτι τέτοιο εκτός από αντιπαραγωγικό, είναι και εξαιρετικά άδικο. Στις υπόλοιπες ρυθμιζόμενες χρεώσεις (τέλη χρήσης δικτύου και συστήματος, ΕΤΜΕΑΡ), ο αυτοπαραγωγός επιβαρύνεται μόνο για την απορροφώμενη από το δίκτυο ενέργεια και όχι για το σύνολο της καταναλισκόμενης ενέργειας.

Αν οι ΥΚΩ υπολογίζονται επί της απορροφώμενης ενέργειας και όχι επί του συνόλου της καταναλισκόμενης ενέργειας, μειώνεται έως και κατά ένα έτος ο χρόνος απόσβεσης για ένα οικιακό σύστημα.

Πρόταση 2: Βελτίωση των ρυθμίσεων για αυτοπαραγωγή σε πολυκατοικίες 

Σήμερα, ο μόνος τρόπος για συλλογική εκμετάλλευση ενός κοινού φωτοβολταϊκού συστήματος σε μια πολυκατοικία είναι η δημιουργία μιας Ενεργειακής Κοινότητας, κάτι που δεν φαίνεται να προχωρά στην πράξη. Πέραν των εγγενών προβλημάτων μιας τέτοιας προσέγγισης, να επισημάνουμε και ένα άλλο πρόβλημα που προέκυψε στην πράξη. Η ισχύουσα ρύθμιση για τις Ενεργειακές Κοινότητες δεν επιτρέπει την ένταξη στο σχήμα του μετρητή κοινοχρήστων της πολυκατοικίας, αφού τα κοινόχρηστα δεν μπορούν να είναι “μέλος” μιας κοινότητας. Επιπλέον, στην περίπτωση της πολυκατοικίας εφαρμόζεται ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός με μειωμένα οφέλη για τους διαβιούντες στην πολυκατοικία, οι οποίοι, βάσει των σημερινών ρυθμίσεων, θα είχαν μεγαλύτερο όφελος αν εφάρμοζαν ο καθένας μόνος του απλό ενεργειακό συμψηφισμό.

Προτείνουμε λοιπόν:

1. Στην περίπτωση συλλογικών σχημάτων αυτοπαραγωγής σε πολυκατοικίες, ο υπολογισμός των “ρυθμιζόμενων χρεώσεων” για συλλογικά σχήματα αυτοπαραγωγής θα πρέπει να είναι ίδιος με την περίπτωση του απλού ενεργειακού συμψηφισμού, αφού μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι όλα τα διαμερίσματα έχουν ένα κοινό σημείο σύνδεσης με το δίκτυο.

2. Ένα συλλογικό σχήμα αυτοπαραγωγής σε μια πολυκατοικία θα έπρεπε να θεωρείται εκ προοιμίου Ενεργειακή Κοινότητα, χωρίς να χρειάζεται το γραφειοκρατικό σκέλος της ίδρυσης ενός επιχειρηματικού σχήματος γι’ αυτό το σκοπό. Και φυσικά θα πρέπει να μπορεί να εισαχθεί στο σχήμα και ο λογαριασμός των κοινοχρήστων. 

3. Όπως προβλέπει το άρθρο 21 της Οδηγίας 2018/2001, η εγκατάσταση των αυτοκαταναλωτών ενέργειας θα πρέπει να μπορεί να τελεί υπό την κυριότητα ή τη διαχείριση ενός τρίτου μέρους όσον αφορά την εγκατάσταση, τη λειτουργία, συμπεριλαμβανομένης της μέτρησης και της συντήρησης, εφόσον το τρίτο μέρος παραμένει υπό τις εντολές των αυτοκαταναλωτών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το ίδιο το τρίτο μέρος δεν θεωρείται αυτοκαταναλωτής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Πρόταση 3: Υποχρεωτική εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε νέα κτίρια 

Στο πλαίσιο του υπό διαμόρφωση Εθνικού Κλιματικού Νόμου, να προβλεφθούν τα παρακάτω:

“Για οικοδομικές άδειες που υποβάλλονται από την 1η.1.2023, όλα τα κτίρια, με συνολική κάλυψη άνω των πενήντα (50) τ.μ., υποχρεούνται να τοποθετούν συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή/και θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% της κάλυψης. Σε περίπτωση εγκατάστασης και συστήματος αποθήκευσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, το ως άνω ελάχιστο ποσοστό για τα φωτοβολταϊκά πέφτει στο 25%.

Ειδικά για κτίρια κατοικιών, η ελάχιστη ισχύς των φωτοβολταϊκών συστημάτων ανέρχεται σε 2 kWp για κτίρια με 2 διαμερίσματα, 3 kWp για κτίρια με 3-5 διαμερίσματα και 6 kWp για κτίρια με 6 και πλέον διαμερίσματα. Σε περίπτωση εγκατάστασης και συστήματος αποθήκευσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, η ελάχιστη χωρητικότητα των συστημάτων αυτών ανέρχεται σε 6 kWh για κτίρια κατοικιών με έως και 2 διαμερίσματα, 12 kWh για κτίρια με 3-5 διαμερίσματα και 18 kWh για κτίρια με 6 και πλέον διαμερίσματα.

Παράλληλα, για οικοδομικές άδειες που υποβάλλονται από την 1η.1.2023, όλα τα κτίρια, με συνολική κάλυψη άνω των πενήντα (50) τ.μ., υποχρεούνται να έχουν προκατασκευασμένες τις υποδομές/υποδοχές για να δεχθούν φωτοβολταϊκά, συσσωρευτές, φορτιστές για ηλεκτρικά οχήματα, και αντλίες θερμότητας που θα αντικαταστήσουν καυστήρες με συμβατικά καύσιμα. Καθίσταται επίσης υποχρεωτική η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε νέους ανοιχτούς χώρους στάθμευσης οι οποίοι έχουν κατ’ ελάχιστον τριανταπέντε (35) θέσεις στάθμευσης. Στην περίπτωση αυτή η ελάχιστη κάλυψη φωτοβολταϊκών θα πρέπει να ανέρχεται στο 60% του οικοπέδου που είναι κατάλληλο για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.

Αδυναμία εφαρμογής των ανωτέρω απαιτεί επαρκή τεχνική τεκμηρίωση σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και τις επικρατούσες συνθήκες. Από την υποχρέωση εξαιρούνται κτίρια που χρησιμοποιούνται ως χώροι λατρείας ή θρησκευτικών δραστηριοτήτων, καθώς και κτίρια και μνημεία που προστατεύονται από το νόμο ως μέρος συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής ή ιστορικής αξίας τους, εφόσον η συμμόρφωση προς τις απαιτήσεις του παρόντος νόμου θα αλλοίωνε, κατά τρόπο μη αποδεκτό, το χαρακτήρα ή την εμφάνισή τους. Η εξαίρεση από την ως άνω υποχρέωση για την τελευταία κατηγορία κτιρίων βεβαιώνεται με απόφαση του οικείου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής του άρθρου 7 του ν.4495/2017 (Α’ 167)”.

Πρόταση 4: Οικονομικά κίνητρα

Προκειμένου να καλυφθεί το επιπλέον αρχικό κόστος που συνεπάγεται η υποχρεωτική εγκατάσταση ενός φωτοβολταϊκού συστήματος (ή και ενός συστήματος αποθήκευσης ενέργειας) και παρόλο που τα συστήματα αυτά οδηγούν σε χαμηλότερους λογαριασμούς ρεύματος και μακροπρόθεσμα αποσβένονται και αποτελούν κερδοφόρες επενδύσεις, προτείνουμε το εξής σχήμα ενίσχυσης που ήδη εφαρμόζεται με επιτυχία στην Ιταλία.

“1. Οι δαπάνες που θα πραγματοποιηθούν από 1.1.2022 μέχρι και 31.12.2030 για την προμήθεια και εγκατάσταση οικιακού φωτοβολταϊκού συστήματος αυτοπαραγωγής με ή χωρίς σύστημα αποθήκευσης μέρους της παραγόμενης ενέργειας, το οποίο δεν έχει ήδη ενταχθεί ή δεν θα ενταχθεί σε πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων, μειώνουν ισόποσα κατανεμημένες σε περίοδο πέντε (5) ετών, σε ποσοστό εκατό τοις εκατό (100%) του ύψους τους, το φόρο εισοδήματος των φυσικών προσώπων, με ανώτατο όριο δαπάνης τις είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ.
2. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μείωση του φόρου από το ποσό των δαπανών, αποτελεί η απόδειξή τους με νόμιμα παραστατικά του Ν. 4308/2014 και η εξόφλησή τους με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής ή μέσω παρόχου υπηρεσιών πληρωμών.

3. Η πίστωση φόρου που αντιστοιχεί στην παραπάνω δαπάνη μπορεί να μεταβιβαστεί σε τρίτους και συγκεκριμένα σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα που προμηθεύουν ή/και εγκαθιστούν τον απαραίτητο εξοπλισμό, καθώς και σε Τράπεζες και Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα που χρηματοδοτούν τις ως άνω παρεμβάσεις.

4. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του Διοικητή της ΑΑΔΕ, καθορίζονται οι προϋποθέσεις, οι όροι, η διαδικασία, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή του παρόντος”.

*Ο Στέλιος Ψωμάς είναι Σύμβουλος σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος