Οι προοπτικές της παγκόσμιας ανάπτυξης των θαλάσσιων αιολικών πάρκων και η Ελλάδα.

Το Μάιο του 2019, συμμετείχα στην πρώτη διεθνή συνάντηση εργασίας που οργάνωσε η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (IEA/OECD), σε συνεργασία με το Υπουργείο Ενέργειας της Δανίας  με θέμα: «τις προοπτικές της παγκόσμιας ανάπτυξης των θαλάσσιων αιολικών πάρκων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας»,(13 Μαΐου 2019, έδρα IEA, στο Παρίσι).  Στην εν λόγω συνεδρία συμμετείχαν εκπρόσωποι των Υπουργείων ενέργειας και των ιδιωτικών επιχειρήσεων των σημαντικότερων χωρών της Διεθνής Κοινότητας, στον τομέα της ανάπτυξης και της κατασκευής  των έργων θαλάσσιων αιολικών πάρκων (ΗΠΑ, Ιαπωνίας, Κίνας,  Δανίας, Νορβηγίας, Γερμανίας, Γαλλίας, Βελγίου, Ολλανδίας). 

Εκείνη την περίοδο στη Διεθνή κοινότητα και στην Ελλάδα, επικρατούσε γενικός σκεπτικισμός σχετικά με την ανταγωνιστικότητα αυτών των έργων συγκριτικά με τα έργα ηλεκτροπαραγωγής των υπολοίπων τεχνολογιών. Tα επιχειρήματα όμως όλων των εκπροσώπων στην εν λόγω συνάντηση εργασίας, ακύρωναν κάθε είδους επιφύλαξη περί της αποδοτικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας των εν λόγω έργων συγκριτικά με τα υπόλοιπα έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.  Χαρακτηριστικό είναι ότι κατά τη διάρκεια της συνάντησης, η Δανία ανακοίνωσε την απελευθέρωση των θαλάσσιων περιοχών της που είχε δεσμεύσει τα προηγούμενα χρόνια για την έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου και, τη μελλοντική δημοπράτηση αυτών των περιοχών για την κατασκευή θαλάσσιων αιολικών πάρκων.

Σήμερα, μετά από δύο χρόνια (2021), οι επιφυλάξεις έχουν αρθεί και όλες οι χώρες που διαθέτουν ακτογραμμές, προωθούν την κατασκευή θαλάσσιων αιολικών πάρκων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αξίζει όμως να καταγραφούν τα οικονομικά στοιχεία, τα επιχειρήματα και οι εκτιμήσεις εκείνης της συνάντησης εργασίας καθώς ακόμη και σήμερα, μετά από δύο χρόνια, τα συγκεκριμένα επιχειρήματα και οι εκτιμήσεις παραμένουν επίκαιρα. Για το λόγο αυτό, καταγράφω τα προσωπικά μου συμπεράσματα από την εν λόγω συνάντηση. Παρακάτω παρουσιάζονται: οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων, o ρόλος των κυβερνήσεων, βασικά οικονομικά στοιχεία, το κόστος ηλεκτροπαραγωγής και τέλος, το όφελος για την Ελλάδα. 

Α.  Οι βασικές προϋποθέσεις που συντελούν στην ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων.

1. Η κατασκευή θαλάσσιων αιολικών πάρκων προϋποθέτει τη διαμόρφωση σταθερής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε μία συγκεκριμένη περιοχή κατανάλωσης για να είναι οικονομικά βιώσιμα τα εν λόγω έργα. Έτσι, το ιδανικό γεωγραφικό σημείο για την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων είναι σε παράκτιες αστικές περιοχές.

2. Οι μέτοχοι των πολυεθνικών εταιριών παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου, πιέζουν τις διοικήσεις των εταιρειών τους για τη μετάβαση της οικονομικής τους  δραστηριότητας από τα ορυκτά καύσιμα, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Τα επιχειρήματα τους για αυτή την επενδυτική στροφή, είναι κυρίως η  ανάγκη διατήρησης της αξίας των εταιριών τους και όχι απλώς η προστασία του περιβάλλοντος.  

3. Οι περίοδοι που ευνοούν την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων είναι οι μεταβατικές περίοδοι στον ενεργειακό κλάδο δηλαδή, όταν  αποσύρονται μονάδες ηλεκτροπαραγωγής ορυκτών καυσίμων ή ακυρώνονται τα σχέδια για την ανάπτυξη πυρηνικών ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων. 

4.  Τα θαλάσσια αιολικά πάρκα, αναπτύχθηκαν αρχικά σε θαλάσσιο  βάθος 10 μέτρων ενώ σήμερα,  κατασκευάζονται σε θαλάσσιο βάθος 35 μέτρων και σε απόσταση έως ένα χιλιόμετρο από τις ακτές. 

5. Τα  πλωτά θαλάσσια αιολικά πάρκα έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης και καινοτομιών από τα απλά θαλάσσια αιολικά πάρκα που απαιτούν κατασκευή «θεμελίων» στον πυθμένα της θάλασσας. Τα πλωτά αιολικά πάρκα ακολουθούν τις κατασκευαστικές μεθοδολογίες που ακολουθούν οι πλωτές εξέδρες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου π.χ. σταθεροποίηση των πλωτών εξεδρών με άγκυρες. 

6. Τα θαλάσσια (και τα πλωτά) αιολικά πάρκα δεν χρησιμοποιούνται μόνο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και ως μέσο για τη διασυνοριακή διασύνδεση εθνικών δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας όμορων χωρών όπως και για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας και την παραγωγή υδρογόνου. Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να επιτευχθεί περαιτέρω μείωση του κόστους κατασκευής των εν λόγω έργων και ως επακόλουθο, η μείωση του κόστους της ηλεκτροπαραγωγής τους.

7. Τα απαραίτητα στοιχεία για την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων είναι : α) η διαθεσιμότητα λιμανιών και εξειδικευμένων μεγάλων πλοίων (γερανοφόρων και μεταφοράς), β) μια ανταγωνιστική αλυσίδα προμήθειας υλικών , καλωδίων, υποσταθμών, τεχνικών δεξιοτήτων και πάνω από όλα γ) οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή που θα μειώνουν το κόστος ηλεκτροπαραγωγής των εν λόγω έργων. 

Β. Ο ρόλος των κυβερνήσεων (των δημόσιων αρχών).

8. Ο ρόλος των κυβερνήσεων είναι: α) να επιλέξουν τις θαλάσσιες περιοχές για την κατασκευή των θαλάσσιων αιολικών πάρκων, β) να εφαρμόσουν τους διεθνείς περιβαλλοντικούς και υγειονομικούς κανόνες, γ) να ολοκληρώσουν το απαραίτητο νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, δ) να εκπαιδεύσουν και να επιμορφώσουν το απαραίτητο προσωπικό δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, ε) να αναπτύξουν ένα ενιαίο σύστημα με μακροχρόνιες συμφωνίες αγοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από τις εν λόγω μονάδες που θα διασκεδάζουν πιθανές επιφυλάξεις και αβεβαιότητες των επενδυτών, στ) να οργανώσουν δημόσιους - διεθνείς διαγωνισμούς πρόσκλησης των διεθνών επιχειρήσεων με τεχνογνωσία για την υποβολή προσφορών για την κατασκευή των έργων, ζ) να συντονίσουν τους κατασκευαστές και τους διαχειριστές θαλάσσιων αιολικών πάρκων με τους παραδοσιακούς οικονομικούς δρώντες στη χρήση της θάλασσας  (τουρισμό, αλιεία, θαλάσσιες μεταφορές) και η), να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις πιθανές δυσκολίες σύνδεσης των θαλάσσιων αιολικών πάρκων με το εθνικό δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

9. Για την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων, πολλές φορές σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι εθνικές κυβερνήσεις χωρών με κοινά θαλάσσια σύνορα, οι οποίες προχωρούν σε διακρατικές συμφωνίες  ή σε διακρατικά μνημόνια συνεργασίας μεταξύ τους με σκοπό, την κοινή ανάπτυξη έργων θαλάσσιων αιολικών πάρκων που θα προωθούν το διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας.

Γ.  Βασικά οικονομικά στοιχεία των θαλάσσιων αιολικών πάρκων.

10. Υπάρχουν μόλις 15 εταιρίες στον κόσμο που παράγουν και προμηθεύουν  ανεμογεννήτριες στις διεθνείς αγορές αιολικής ενέργειας. Από αυτές τις 15, οι 8 είναι εταιρίες της Κίνας. Η αγορά είναι έντονα συγκεντρωτική/ ολιγοπωλιακή. Όσον αφορά τα θαλάσσια αιολικά πάρκα, λόγω της ιδιαίτερης φύσεως των έργων, η συγκεντρωτική /ολιγοπωλιακή  οργάνωση της αγοράς γίνεται ακόμη πιο έντονη στον αριθμό των εταιριών που εξειδικεύονται στην κατασκευή των έργων. 

11. Η εφαρμογή οικονομιών κλίμακας δηλ. μεγάλα σε μέγεθος παραγωγής έργα περιορίζει την αναγκαιότητα για κρατικές ενισχύσεις στην κατασκευή των έργων και  πιθανές χρηματοδοτικές ενισχύσεις επί της τελικής τιμής πώλησης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.  Το μέσο παγκόσμιο μέγεθος των νέων υπεράκτιων αιολικών  πάρκων κυμαίνεται πλέον στα 600MW (2019).  

12. To αξιοσημείωτο δεν είναι μόνο η παραγόμενη ενέργεια από τα θαλάσσια αιολικά πάρκα αλλά και ο αριθμός των μονάδων (ανεμογεννήτριες) που απαιτούνται για την παραγωγή αυτών των «ποσοτήτων».  Μια μονάδα παραγωγής (ανεμογεννήτρια), το έτος 2019 έχει πλέον ισχύ παραγωγής 10,5MW ενώ το 2030 υπολογίζεται να έχει 15MW.

13. Στα θαλάσσια αιολικά πάρκα ο συντελεστής πραγματικής ισχύος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχει φθάσει στο 55% της ονομαστικής τους ισχύς όταν στα χερσαία αιολικά πάρκα ο συντελεστής πραγματικής ισχύς τους κυμαίνεται στα 28% – 32%  της ονομαστικής ισχύς τους.

Δ.  Το κόστος κατασκευής και οι τιμές ηλεκτροπαραγωγής.

14. Τα θαλάσσια αιολικά πάρκα αναμένεται τα επόμενα χρόνια να ανταγωνίζονται τις τιμές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τις ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες των ορυκτών καυσίμων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κίνας, οι τιμές θα προσεγγίζουν τα $50/MWh, το έτος 2025. Η Δανία υπολογίζει ότι και αυτή θα έχει προσεγγίσει τις τιμές της ελεύθερης αγοράς το 2025  καθώς, η κυβέρνηση υποστηρίζει την ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων. Το κόστος πέφτει συνεχώς… Σύμφωνα με την Bloomberg NEF το  κόστος κατασκευής θαλάσσιων αιολικών πάρκων ήταν 167 δολάρια ανά MWh το 2012 και η χαμηλότερη τιμή του κόστους κατασκευής έργου που καταγράφηκε το έτος 2019, ήταν  61 Δολάρια/MWh.

15. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλος αριθμός πρωτοβουλιών σύμπραξης μεταξύ των κρατών, των επιχειρήσεων, των τραπεζών, διεθνών οργανισμών για τη σύζευξη των έργων υπεράκτιων αιολικών πάρκων με έργα παραγωγής υδρογόνου.

16. Οι δημοπρασίες των έργων κρίνονται απαραίτητες καθώς είναι αναγκαία η ύπαρξη της αγοράς για την ενίσχυση της συνεργασίας των επιχειρήσεων, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και για την ενίσχυση της αλυσίδας προμήθειας υλικών, υπηρεσιών κατασκευής, επισκευής και συντήρησης έργων, παραγωγής, αποθήκευσης, μεταφοράς και διαχείρισης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.  

17. Το γεγονός ότι τα προτεινόμενα έργα είναι πλέον μεγάλης κλίμακας ο επενδυτικός κίνδυνος αυξάνεται. Ενδεικτικό των κινδύνων είναι το γεγονός ότι η χρηματοδότηση των έργων αιολικών πάρκων σε χερσαίο έδαφος καλύπτεται 80%  από δανεισμό και  20% από ίδια κεφάλαια  ενώ στα θαλάσσια αιολικά πάρκα, η χρηματοδότηση διαφοροποιείται, σε 90%  δανεισμό και 10% ίδια κεφάλαια. 

Ε. Το όφελος για την Ελλάδα από την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων.

Η ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων, συμπεριλαμβανομένων και των πλωτών:    

θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας , ενισχύοντας τους εγχώριους οικονομικούς κλάδους όπως τη ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία, τη ναυτιλία, τη βιομηχανία ηλεκτρολογικού εξοπλισμού και καλωδίων, τον κλάδο των κατασκευών.

θα συμβάλει στη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών κλάδων της μπλε οικονομίας (αλιεία, ενέργεια, θαλάσσιες μεταφορές, τουρισμός).

Θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη των νησιών και των παράκτιων περιοχών, θα αυξήσει την απασχόληση στις τοπικές κοινωνίες καθώς  το βασικό προσωπικό που θα επιβλέπει και θα συντηρεί και θα επισκευάζει τα αιολικά πάρκα θα είναι από τις τοπικές κοινωνίες συμβάλλοντας έτσι και στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος στις νησιωτικές περιοχές. 

Θα αυξήσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας, 

θα μειώσει το συνολικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής στην Ελληνική επικράτεια. 

θα ενισχύσει τη διασυνοριακή συνεργασία συμβάλλοντας στην ειρήνη και την ευημερία των διασυνοριακών περιοχών. 

θα παρακάμψει ένα από τα βασικότερα προβλήματα για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), στην Ελληνική επικράτεια  που δεν είναι  άλλο από  το χωροταξικό πρόβλημα για την  επιλογή  των περιοχών και τη συναίνεση των τοπικών κοινωνιών για την εγκατάσταση των έργων ΑΠΕ στο ελληνικό ηπειρωτικό έδαφος. 

Επιπλέον, τα ιδιαίτερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας δηλαδή η ύπαρξη μεγάλων ακτογραμμών, χιλιάδων βραχονησίδων και ακατοίκητων νησιών, προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη των αιολικών πάρκων που θα συνδυάζουν το χερσαίο έδαφος, τα αβαθή νερά, και θαλάσσιες περιοχές μικρού και μεγάλου βάθους. Αυτό βοηθά στην ανάπτυξη των αιολικών πάρκων και των κέντρων μεταφοράς (hubs/dispatching centers), με χαμηλό κόστος κατασκευής συγκριτικά με το αντίστοιχο κόστος στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

- Ο Βασίλειος Π. Πανουσόπουλος είναι Οικονομολόγος - Διεθνολόγος (ΕΕΠ), Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό της Δημόσιας Διοίκησης, Βαθμός Α, Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ).

19 Απριλίου 2021

energypress