ΕΣΕΠΗΕ: Οι παθογένειες της ελληνικής αγοράς μετά το target model - Με ισχυρό ρυθμιστή και παρακολούθηση οι λύσεις.

07 04 2021 | 09:33

Τέσσερα βασικά προβλήματα εντοπίζονται στη λειτουργία της αγοράς ενέργειας στη χώρα μας μετά την παρέλευση έξι μηνών από την έναρξη λειτουργίας του target model.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ελληνικού Συνδέσμου Εμπόρων και Προμηθευτών (ΕΣΕΠΗΕ), Αλέξανδρο Χαρίτο, και τα όσα δήλωσε πρόσφατα στο συνέδριο Power and Gas Supply Forum, μετά από πολλά χρόνια συζητήσεων, σχεδιασμού και αναθεωρήσεων, εφαρμόστηκε επιτέλους στην Ελληνική Αγορά το Μοντέλο στόχος. Έτσι η χώρα μας συμμορφώνεται με μια θεμελιώδη υποχρέωσή της απέναντι στην ΕΕ, να λειτουργήσει στα ίδια πλαίσια λειτουργίας των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, με στόχο την δημιουργία μιας ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, όπου η προσδοκούσα αύξηση του ανταγωνισμού θα αποφέρει τελικά όφελος στον τελικό καταναλωτή.

Δημιουργήθηκαν έτσι 4 επιμέρους διαφορετικές αγορές όπως επιτάσσει ο σχεδιασμός της ΕΕ. Η προθεσμιακή αγορά, η αγορά επόμενης Μέρας, Η ενδο -ημερήσια αγορά, και τέλος η αγορά εξισορρόπησης. Η προθεσμιακή αγορά προσφέρει τα απαραίτητα εργαλεία στον συμμετέχοντα να διαχειριστεί τον επιχειρηματικό κίνδυνο κατά την έκθεσή του στην διακύμανση τιμών των άλλων επιμέρους αγορών.

Η ύπαρξη των τριών τελευταίων αγορών (επόμενης μέρας, ενδο-ημερήσια, και εξισορρόπησης) σε σχέση με το προηγούμενο μοντέλο αγοράς, αποτυπώνει πιο ρεαλιστικά τις τιμές της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας καθώς οι συναλλαγές πραγματοποιούνται πιο κοντά στον πραγματικό χρόνο με καθαρά οικονομικά κριτήρια. Η νέα αγορά ενσωματώνει πλέον στο πλαίσιό της πολλά διαρθρωτικά μέτρα και μηχανισμούς εκτός αγοράς που ήταν επιβεβλημένα για τις ανάγκες του παλιού μοντέλου αγοράς.

Όλα τα παραπάνω οφέλη, εάν οι αγορές λειτουργούν σωστά, δημιουργούν κίνητρα για επενδύσεις, διασφαλίζοντας την ύπαρξη των κατάλληλων σημάτων από τις αγορές. Είμαστε όμως στην αρχή, και όπως κάθε καινούριο ξεκίνημα η αγορά θέλει τον απαραίτητο χρόνο για να ωριμάσει.

Σύμφωνα με τον κ. Χαρίτο, τα πρώτα συμπεράσματα, προφανώς λόγω ακόμα του πολύ λίγου χρόνου λειτουργίας των αγορών, είναι παρακινδυνευμένα, αλλά τα πρώτα δείγματα γραφής δείχνουν κάποια προβλήματα. Σε κάθε περίπτωση όμως, η έναρξη λειτουργίας του Target Model έδειξε κάποιες από τις χρόνιες παθογένειες της Ελληνικής Αγοράς.

1. Η προθεσμιακή αγορά ξεκίνησε νωρίτερα, τον Μάρτιο του 2020. Μέχρι ώρας δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου ρευστότητα.

Ειπώθηκε σε σχετική ερώτηση στο παρελθόν ότι με την είσοδο των υπολοίπων αγορών θα ερχόταν και η απαραίτητη ρευστότητα στην προθεσμιακή αγορά. Ακόμη δεν το βλέπουμε, πράγμα που σημαίνει ότι η αγορά έχει ελλείψεις. Ξεκίνησε αρχικά όντας μη ανταγωνιστική από πλευράς κόστους Συμμετοχής σε σχέση με τα άλλα Χρηματιστήρια που ανταγωνίζεται. Το λάθος διορθώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην πορεία.

Η μη δυνατότητα των εμπόρων να δραστηριοποιηθούν με φυσική παράδοση εντός ελληνικής αγοράς, και η μη ΄’ύπαρξη πλαισίου για PPA στις ΑΠΕ επηρεάζουν αρνητικά την ρευστότητα της προθεσμιακής αγοράς.

Επίσης δημιουργούνται αντικίνητρα για την δραστηριοποίηση επιπλέον εταιρειών ως market makers στην αγορά αυτή.

2. Η Αγορά Επόμενης Μέρας είναι πια καθαρά χρηματοοικονομική, χωρίς τους περιορισμούς του παλιού μοντέλου. Στην συγκεκριμένη αγορά εκκαθαρίζεται ο μεγαλύτερος όγκος των συναλλαγών λόγω της υποχρεωτικής δήλωσης όλων των πράξεων στην αγορά αυτή.

Η πρώτη παρατήρηση από την αρχή λειτουργία της αγοράς αυτής, είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις οι τιμές που διαμορφώνονται φαίνονται να είναι κάτω από το πραγματικό κόστος της αγοράς και να μην αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα της. Η αγορά αυτήν τη στιγμή δείχνει σημάδια αποκλίσεων της αρχικής εκτίμησης από τους Συμμετέχοντες και της πραγματικής ζήτησης. Είναι ακόμα αρχή να βγάλουμε ασφαλές συμπέρασμα, μπορεί το αρχικό σήμα που δόθηκε να μην αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Στόχος της δημιουργίας του Χρηματιστηρίου είναι οι διαμορφωθείσες τιμές της Αγοράς να αντανακλούν τις πραγματικές Συνθήκες της.

Σε κάθε περίπτωση ο Ρυθμιστής θα πρέπει να δει τις επιμέρους εμπορικές πρακτικές και στρατηγικές των συμμετεχόντων, καθώς και να εγκρίνει και λειτουργήσει το Σύστημα Ελέγχου των Αγορών (Monitoring System). Το τελευταίο θα έπρεπε να λειτουργεί ήδη από την δοκιμαστική περίοδο λειτουργίας της Αγοράς όπως ο Σύνδεσμός μας έχει επισημάνει πολλές φορές στο παρελθόν.

3. Η ενδο-ημερήσια αγορά δεν παρουσιάζει σχεδόν καθόλου ρευστότητα.

Ξεκάθαρα λόγω της μη συμμετοχής των ΑΠΕ στις αγορές με πλήρη ευθύνη εξισορρόπησης, είτε μόνες, είτε μέσω Φορέων Εκπροσώπησης. Η συμμετοχή τους παράλληλα στις αγορές θα ελαχιστοποιούσε το κόστος και το ρίσκο μεγάλων χρεώσεων στην Αγορά εξισορρόπησης. Η ρευστότητα των ενδο-ημερήσιων αγορών σε όλη την Ευρώπη δημιουργείται από την συμμετοχή των ΑΠΕ, καθώς και την παρουσία εμπόρων ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτές. Και τα 2 λείπουν από την αγορά μας αυτή τη στιγμή. Θεωρήθηκε ότι δεν χρειάζεται σε αρχικό μα σε μεταγενέστερο στάδιο. Σε αντίφαση των παραπάνω η ΡΑΕ με μεταβατική διάταξη κανονισμού, έχει ορίσει ότι η υποχρέωση των χαρτοφυλακίων ΑΠΕ να συμμετέχουν στην Αγορά θα καθοριστεί με απόφαση της αρχής το τελευταίο 3μηνο του 21.

4. Η Αγορά Εξισορρόπησης παρουσιάζει από την αρχή της λειτουργίας της προβλήματα που έχουν απασχολήσει όλο το φάσμα των συμμετεχόντων, και έχουν οδηγήσει την Ρυθμιστική Αρχή σε σειρά Διαβουλεύσεων με σκοπό να βρει λύσεις.

Το βασικότερο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η λειτουργία του ΑΔΜΗΕ κατά την διαδικασία εξισορρόπησης του Συστήματος γίνεται με μεγάλους όγκους ενέργειας εξισορρόπησης. Οι τελευταίοι δημιουργούν αυξημένο κόστος λειτουργίας εξισορρόπησης.

Δεν φαίνεται ο ΑΔΜΗΕ με την υφιστάμενη λειτουργία του και τα προγράμματα που δέχεται και πρέπει να εξισορροπήσει, να μπορεί να διορθώσει το αυξημένο κόστος.

Η ΡΑΕ επισήμανε από την αρχή το πρόβλημα υπερφόρτωσης του Συστήματος στην Πελοπόννησο. Είναι ένας από τους πυλώνες του προβλήματος. Όχι ο μοναδικός.

Πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις σε διασυνδέσεις, δίκτυα και αποθήκευση και να λυθούν τα bottle neck του Συστήματος. Οι ΑΠΕ να συμμετέχουν με πλήρη ευθύνη εξισορρόπησης, καθώς ένα μεγάλο μέρος της ανισορροπίας που παραλαμβάνει ο ΑΔΜΗΕ προέρχεται από εκεί.

Είναι κρίσιμο να παίξουν όλοι το ρόλο τους λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την οικονομική διάσταση και να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν.

Τί πρέπει να γίνει για να βελτιωθεί το μοντέλο και να λειτουργήσει η αγορά κατά βέλτιστο τρόπο

Ο κ. Χαρίτος τόνισε ότι η Αγορά μας χρειάζεται ΔΥΝΑΤΟ και καλά στελεχωμένο Ρυθμιστή. Όλοι οι φορείς πρέπει να συμβάλλουν σε αυτό.

Ενεργοποίηση των Επιτροπής Τροποποίησης κανονισμών στο Χρηματιστήριο και στον ΑΔΜΗΕ. Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό θα απαρτίζονται από όλους τους φορείς της αγοράς, και θα λειτουργήσει συμβουλευτικά ως προς τους λειτουργούς της Αγοράς και του Δικτύου, προτείνοντας τις αναγκαίες αλλαγές κανονισμών και κωδίκων, ούτως ώστε οι Αγορές να λειτουργήσουν σωστά, σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, και με ίσους όρους για όλους τους συμμετέχοντες.

Στοπ στην προσπάθεια για υπερβολικά σφιχτό ρυθμιστικό πλαίσιο, παθογένεια που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην νοοτροπία που γαλουχήθηκε για χρόνια στο προηγούμενο υποχρεωτικό μοντέλο. Η Αγορές έχουν monitoring system που λειτουργεί, Ρυθμιστή, και αφήνονται να ισορροπήσουν στα νέα δεδομένα των αγορών, πάντα με βάση τα δοθέντα ως όρια από τον εκάστοτε Ρυθμιστή για την αποφυγή συμπτωμάτων χειραγώγησης.

Monitoring System με θεσμοθετημένο πλαίσιο ποινών για τις πιθανές χειραγωγήσεις της αγοράς.

Στην Αγορά πρέπει να δίνονται όλα τα εργαλεία στους συμμετέχοντες, να μην αποκλείεται κανένας από την συμμετοχή σε αυτήν, και με την ασφάλεια του ελέγχου του Ρυθμιστή ως προς τις τυχόν παραβατικές συμπεριφορές των συμμετεχόντων, να αφήνεται αυτή να λειτουργήσει με τους ικανούς βαθμούς ελευθερίας, ώστε να επέλθει η απαιτούμενη ρευστότητα.