Τα EVs και η πρόκληση στην εξορυκτική βιομηχανία
Στο άμεσο μέλλον ένα αυτοκίνητο που σέβεται τον εαυτό του και το περιβάλλον θα πρέπει να είναι ηλεκτρο-κινούμενο! Συνεπώς, θα πρέπει να διαθέτει μπαταρία ηλεκτροκίνησης καθώς και μόνιμο μαγνήτη σπανίων γαιών. Αρα, θα πρέπει να διαθέτει στον εξοπλισμό του και μια ικανοποιητική γκάμα αλλά και ποσότητα EV μετάλλων και σπανίων γαιών.
Στην χαρακτηριστική εικόνα που βασίζεται σε δεδομένα από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), συγκρίνονται τα ορυκτά/μέταλλα που χρησιμοποιούνται σε ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο με ένα συμβατικό αυτοκίνητο (βενζινοκινητήρα). Στο Ηλεκτρικό περιέχονται περίπου 185 κιλά ορυκτών ή περίπου 10 φορές περισσότερα από ό,τι σε μια τυπική μπαταρία αυτοκινήτου (18 κιλά), καθιστώντας τo σημαντικά βαρύτερο . Από τα οκτώ ορυκτά της εικόνας μας, πέντε δεν χρησιμοποιούνται καθόλου σε συμβατικά αυτοκίνητα: γραφίτης (C), νικέλιο (Ni), κοβάλτιο (Co), λίθιο (Li) και σπάνιες γαίες (REEs). Ωστόσο, όλα τα παραπάνω είναι ζωτικής σημασίας για την απόδοση της μπαταρίας και την μακροζωία της.
Τα μέταλλα όμως αυτά δυστυχώς είναι υλικά που προέρχονται πρακτικά από μονοπωλιακές αγορές εκτός της ΕΕ (αλλά και εκτός των ΗΠΑ) και που αναμφίβολα η εξάρτησή μας από αυτά παράλληλα με την εκθετική αύξηση στη ζήτηση θα οδηγήσει, πέρα από την εκτόξευση των τιμών και σε προβλήματα στην διαθεσιμότητα διακυβεύοντας την υφιστάμενη γεω-στρατηγική ισορροπία.
Δεν είναι τυχαία η αγωνιώδης έκκληση του ιδιοκτήτη της Tesla, inc. για νικέλιο και όχι μόνον: bring me more nickel, please !! Ήδη εκτός από την συγκεκριμένη εταιρεία, όλες οι αυτοκινητοβιομηχανίες ψάχνουν εναγωνίως για μέταλλα με στόχο την μεγάλη αλλαγή που δεν είναι άλλη από την μαζική παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Το 2017 είχαν πωληθεί περίπου 4 εκατ. ηλεκτρικά οχήματα ενώ το 2021 ξεπέρασαν τα 6,5 εκατ. Μέχρι το 2030, οι πωλήσεις, σύμφωνα με τις προβλέψεις, αναμένεται να υπερβούν τα 30 εκατ. το χρόνο δηλ. το ένα τρίτο όλων των νέων πωλήσεων αυτοκινήτων παγκοσμίως θα είναι ηλεκτρικό.
Η ανάπτυξη της αγοράς των ηλεκτρικών οχημάτων δεν έχει αξιοσημείωτο αντίκτυπο μόνο στην αυτοκινητοβιομηχανία αλλά και στην αγορά ορυκτών και μετάλλων και συνακόλουθα στην εξορυκτική βιομηχανία. Ορισμένοι κατασκευαστές EV’s, όπως η Tesla και η Volkswagen, έχουν επισήμως ανακοινώσει προθέσεις να εμπλακούν ενεργά στις επιχειρήσεις ορυκτών πρώτων υλών.
Σήμερα η προμήθεια λιθίου στην ΕΕ προέρχεται κυρίως από την Χιλή (70-80%). Εντός της ΕΕ, παραγωγή λιθίου πραγματοποιείται στην Πορτογαλία, ενώ αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Σερβία, η Ισπανία, η Τσεχία, η Φινλανδία, η Αυστρία και η Γαλλία έχουν αποθέματα και σε ορισμένες βρίσκονται ήδη έργα παραγωγής σε εξέλιξη.
Οι μπαταρίες της ηλεκτροκίνησης χρειάζονται εκτός από λίθιο, το νικέλιο , το κοβάλτιο και το μαγγάνιο για την αποθήκευση της ενέργειας, στοιχεία τα οποία συμπληρώνουν (μαζί με τον γραφίτη) το πάζλ των μετάλλων στις μπαταρίες ιόντων λιθίου (ή νικελίου-γραφίτη όπως προτιμά να τις ονοματίζει ο κ. Musk!).
Για όλα τα παραπάνω η ζήτηση έχει ήδη αυξηθεί εκθετικά στην παγκόσμια αγορά. Οι τιμές λιθίου επταπλασιάστηκαν από τις αρχές του 2021 ενώ οι τιμές για νικέλιο και κοβάλτιο επίσης αυξήθηκαν σημαντικά, με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να επαυξάνει την ανοδική τάση. Ειδικά για το κοβάλτιο, το 74% της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από το Κονγκό, ενώ στην ΕΕ η μοναδική χώρα παραγωγής κοβαλτίου είναι η Φινλανδία.
Εξάλλου, προκειμένου το μέσο επιβατικό ηλεκτρικό όχημα να είναι αρκετά ανταγωνιστικό από άποψη απόδοσης σε σχέση με το μέσο όχημα κινητήρα εσωτερικής καύσης, απαιτεί τουλάχιστον 2 κιλά μόνιμων μαγνητών σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται στον κινητήρα του συστήματος μετάδοσης κίνησης. Oι μόνιμοι μαγνήτες κατασκευάζονται από μέταλλα σπανίων γαιών (Νεοδύμιο, Νd 21%, Πρασεοδύμιο Pr 7%, Δυσπρόσιο Dy 2%, Τέρβιο Tb 1,5% κ.α.) καθώς και περισσότερο χαλκό και ψευδάργυρο για την ηλεκτροδότηση του κινητήρα. Από αυτή την ποσότητα 2 κιλών μόνιμων μαγνητών στο μέσο ηλεκτρικό όχημα, τα 0,5-0,6 Κg περίπου είναι Σπάνιες Γαίες.
Eίναι γνωστό ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής, αλλά και ο μεγαλύτερος καταναλωτής σπάνιων γαιών στον κόσμο, μονοπωλώντας το παρόν και το μέλλον της πράσινης ανάπτυξης. Ήδη, η Κίνα ελέγχει το 80% της εφοδιαστικής αλυσίδας στα ορυκτά των σπανίων γαιών, έχοντας δημιουργώντας στο πρόσφατο παρελθόν το σχεδόν απόλυτο μονοπώλιο (ποσοστά 95-97%), όχι γιατί οι σπάνιες γαίες υπάρχουν μόνο εκεί, όπως νομίζουν οι περισσότεροι. Άλλωστε, η Κίνα διαθέτει μόνο το 30-40% των παγκοσμίων αποθεμάτων σπάνιων γαιών. Η αλήθεια είναι ότι η Κίνα πρωτοπορεί στον τομέα κυρίως επειδή επί δεκαετίες αγνόησε και αγνοεί τις επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον όσο και στην υγεία των εργαζομένων στα ορυχεία αλλά και στις ρυπογόνες εγκαταστάσεις εξευγενισμού.
Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει προβλέψει ότι μέχρι το 2050 θα χρειαστούν 300% περισσότερες Ορυκτές Πρώτες Υλες (ΟΠΥ) για την παραγωγή ανεμογεννητριών, 200% για την παραγωγή φωτοβολταϊκών και 1.000% για την παραγωγή μπαταριών.
Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Eurometaux εκτιμά ότι η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα κοντά στο 2030 λόγω ελλείψεων διεθνώς σε πέντε συγκεκριμένα μέταλλα και ομάδες μετάλλων: το λίθιο, το νικέλιο, το κοβάλτιο, τις σπάνιες γαίες και το χαλκό. Η ζήτηση για μέταλλα προβλέπεται να κορυφωθεί το 2040 και έκτοτε υπάρχει η ελπίδα ότι η ανακύκλωση θα προσφέρει μεγαλύτερη αυτάρκεια εφόσον γίνουν οι κατάλληλες επενδύσεις και επιλυθούν συγκεκριμένα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα αναφορικά με τις διαδικασίες της ανακύκλωσης.
Οι ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού των Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΟΠΥ) είναι στρατηγικής σημασίας για την ΕΕ και το βιομηχανικό οικοσύστημα της ενεργειακής μετάβασης. Και αυτές πρέπει να καταστούν ολοκληρωμένες, ανθεκτικές και βιώσιμες ώστε να ικανοποιήσουν τόσο τις τρέχουσες όσο και τις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς.
* Ο Δρ. Πέτρος Τζεφέρης είναι Γεν. Διευθυντής Ορυκτών Πρώτων Υλών στο Υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας
