REPowerEU: Ευκαιρία για επανεκκίνηση και πράσινη μετάβαση που δεν πρέπει να χαθεί

Είναι ιστορικής σημασίας το ενεργειακό πρόγραμμα REPowerEU που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 18 Μαΐου 2022. Προκειμένου να αντιμετωπίσει τη νέα κατάσταση λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, το πρόγραμμα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο Fit-for-55 (το πρόγραμμα της πράσινης ενεργειακής μετάβασης, που προτάθηκε ένα χρόνο πριν) και εισάγει πολλά νέα στοιχεία.

Στην ουσία το REPowerEU είναι ένα σχέδιο ταχείας απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο και ταυτόχρονα επιτάχυνσης της πράσινης ενεργειακής μετάβασης. Το νέο σχέδιο αλλάζει το ενεργειακό μείγμα και μειώνει δραστικά τη χρήση φυσικού αερίου σε όλους τους τομείς, και έτσι το φυσικό αέριο παύει να αποτελεί μεταβατικό καύσιμο στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης, όπως προέβλεπαν τα προηγούμενα σχέδια:

• Η επέκταση του φυσικού αερίου δεν είναι πλέον επιλογή.
• Η εξισορρόπηση της μεταβλητότητας των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) θα πρέπει να γίνεται κυρίως με άλλα μέσα, όπως η αποθήκευση ηλεκτρισμού (υδροηλεκτρικά και μπαταρίες) και το πράσινο υδρογόνο.
• Η πράσινη μετάβαση στη θέρμανση θα πρέπει να βασισθεί στις αντλίες θερμότητας και όχι σε επέκταση της χρήσης του φυσικού αερίου.
• Το διανεμόμενο φυσικό αέριο με αγωγούς πρέπει γρήγορα να «πρασινίσει» αναμειγνύοντας μεγάλες ποσότητες βιομεθανίου και πράσινου υδρογόνου.
• Το υδρογόνο δεν μπορεί να παράγεται από φυσικό αέριο (ούτε «μπλε» υδρογόνο έχει νόημα) αλλά μόνο από ΑΠΕ.

Οι ΑΠΕ και η εξοικονόμηση ενέργειας υποκαθιστούν το φυσικό αέριο. Υπάρχουν ελάχιστες δυνατότητες να υποκατασταθεί το φυσικό αέριο από επιπλέον στερεά καύσιμα ή επιπλέον πυρηνική ενέργεια. Η παραγωγή στερεών καυσίμων και οι ηλεκτροπαραγωγικές εγκαταστάσεις είναι αρκετά χρόνια τώρα σε συνεχή παρακμή και απαξίωση, και επομένως δεν αξίζει να γίνουν επενδύσεις εκσυγχρονισμού τους, αφού σε λίγα χρόνια θα εγκαταλειφθούν σε κάθε περίπτωση. Η τυχόν αύξηση της πυρηνικής ενέργειας απαιτεί πολλά χρόνια και εξαρτάται από νέες τεχνολογίες, ενώ μερικά από τα υφιστάμενα εργοστάσια έχουν τεχνικές δυσκολίες, όπως στη Γαλλία. Η Γερμανία επιμένει, παρά την κρίση, στον οριστικό τερματισμό του πυρηνικού της προγράμματος.

Επομένως, οι ΑΠΕ και η εξοικονόμηση είναι οι μόνοι τρόποι για να μειωθεί το φυσικό αέριο από το μείγμα και να αντιμετωπισθεί η κρίση. Αυτή η επιλογή μειώνει ταυτόχρονα τις τιμές μαζί με την εξάρτηση, ενώ αυξάνει τα οικονομική οφέλη για την οικονομία, τις επενδύσεις και την απασχόληση. Το REPowerEU στην ουσία φέρνει 7-8 χρόνια πιο νωρίς τους στόχους που είχε θέσει το προηγούμενο σχέδιο Fit-for-55. Οι στόχοι του 2030 για τις ΑΠΕ αυξάνονται ακόμα περισσότερο, ενώ εισάγονται σπουδαία επενδυτικά προγράμματα:

• Φωτοβολταϊκά με έμφαση την ανάπτυξη στις ταράτσες (προτεραιότητα βιομηχανικά και εμπορικά κτίρια) και με επιτάχυνση της ανάπτυξης των δικτύων.
• Φιλόδοξο πρόγραμμα ανάπτυξης βιομεθανίου σε μεγάλη κλίμακα (και έγχυση στο δίκτυο).
• Γρήγορο πρόγραμμα υποδομών πράσινου υδρογόνου με διπλασιασμό των στόχων που είχαν τεθεί προηγουμένως και με πιο ταχεία εφαρμογή.
• Ειδικά ενισχυμένα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και χρήσης αντλιών θερμότητας.
• Αναγνώριση των ΑΠΕ ως επενδύσεις δημοσίου συμφέροντος, αντί να είναι οχλούσες βαριές βιομηχανίες, διευκόλυνση των χωροθετήσεων και άλλα μέτρα με σκοπό την επιτάχυνσή τους.
• Ειδική αναφορά και επαύξηση των επενδύσεων σε αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας.
• Ακόμα πιο γρήγορη ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης, της χρήσης πράσινου υδρογόνου στις μεταφορές, της παραγωγής καθαρών καυσίμων από ηλεκτρισμό και τα έξυπνα συστήματα.

Το REPowerEU αποτελεί τεράστια ευκαιρία για επιτάχυνση των επενδύσεων και της πράσινης μετάβασης. Χρειάζονται τροποποιήσεις ορισμένων επιλογών στο σχέδιο της πράσινης μετάβασης στην Ελλάδα, προσαρμογή προτεραιοτήτων και συγκεκριμένα επενδυτικά προγράμματα που υλοποιούν αυτά που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα, περιλαμβανομένων των σχεδίων που δεν έχουν ακόμα ενσωματωθεί στο ελληνικό πρόγραμμα των χρηματοδοτήσεων. Το νέο πρόγραμμα είναι πολύ φιλόδοξο, και ίσως σε αυτό το σημείο μπορεί να υπάρξουν επιφυλάξεις. Ομως στην Ελλάδα πρέπει να ληφθεί ως ευκαιρία, με σκοπό η διοίκηση να οργανωθεί πιο αποτελεσματικά και με πιο φιλόδοξους στόχους ως προς την κλίμακα και την ταχύτητα. Τα οφέλη για την οικονομία, την απασχόληση, τις τιμές της ενέργειας και την ασφάλεια θα είναι μεγάλα. Θα πρότεινα την άμεση εκπόνηση ειδικού προγράμματος εφαρμογής του REPowerEU στην Ελλάδα, χωρίς να περιμένουμε την Ε.Ε.

* Ο κ. Παντελής Κάπρος είναι ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής.