Βιοποικιλότητα: Η στρατηγική της ΕΕ σε 9+1 ερωταπαντήσεις./

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια ολοκληρωμένη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, με στόχο να επαναφέρει τη φύση στη ζωή μας, και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων. Οι δύο στρατηγικές είναι αλληλοενισχυόμενες, φέρνουν σε επαφή τη φύση, τους γεωργούς, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές για να εργαστούν από κοινού για ένα ανταγωνιστικώς βιώσιμο μέλλον.

Σε ευθυγράμμιση με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, προτείνονται φιλόδοξες ενωσιακές δράσεις και δεσμεύσεις για την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας στην Ευρώπη και στον κόσμο και τον μετασχηματισμό των συστημάτων τροφίμων μας σε παγκόσμια πρότυπα για την ανταγωνιστική βιωσιμότητα, την προστασία της υγείας του ανθρώπου και του πλανήτη, καθώς και για τα μέσα βιοπορισμού όλων των παραγόντων της αλυσίδας αξίας των τροφίμων. Η κρίση της COVID-19 κατέδειξε πόσο ευάλωτους μας καθιστά η όλο και μεγαλύτερη απώλεια της βιοποικιλότητας και πόσο σημαντική είναι η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος τροφίμων για την κοινωνία μας. Οι δύο στρατηγικές θέτουν τον πολίτη στο επίκεντρο, αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να αυξήσουν την προστασία της ξηράς και της θάλασσας, αποκαθιστώντας τα υποβαθμισμένα οικοσυστήματα και καθιερώνοντας την ΕΕ ως ηγετική δύναμη στη διεθνή σκηνή, τόσο όσον αφορά την προστασία της βιοποικιλότητας όσο και την οικοδόμηση μιας βιώσιμης αλυσίδας τροφίμων.

Η νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα αντιμετωπίζει τα βασικά αίτια της απώλειας της βιοποικιλότητας, όπως η μη βιώσιμη χρήση της γης και της θάλασσας, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η ρύπανση και τα χωροκατακτητικά ξένα είδη. Η στρατηγική αυτή, που εγκρίθηκε εν μέσω της πανδημίας COVID-19, αποτελεί κεντρικό στοιχείο του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ και είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας σε μελλοντικές επιδημικές εξάρσεις και για την παροχή άμεσων επιχειρηματικών και επενδυτικών ευκαιριών για την αποκατάσταση της οικονομίας της ΕΕ. Αποσκοπεί επίσης να καταστήσει τους προβληματισμούς για τη βιοποικιλότητα αναπόσπαστο μέρος της συνολικής στρατηγικής της ΕΕ για την οικονομική ανάπτυξη. Η στρατηγική προτείνει, μεταξύ άλλων, τη θέσπιση δεσμευτικών στόχων για την αποκατάσταση κατεστραμμένων οικοσυστημάτων και ποταμών, τη βελτίωση της υγείας των προστατευόμενων οικοτόπων και ειδών της ΕΕ, την επαναφορά επικονιαστών στη γεωργική γη, τη μείωση της ρύπανσης, την ενίσχυση του οικολογικού προσανατολισμού των πόλεων, την ενίσχυση της βιολογικής γεωργίας και άλλων φιλικών προς τη βιοποικιλότητα γεωργικών πρακτικών και τη βελτίωση της υγείας των ευρωπαϊκών δασών. Η στρατηγική προτείνει συγκεκριμένα βήματα για να τεθεί η βιοποικιλότητα της Ευρώπης στην πορεία ανάκαμψης έως το 2030, συμπεριλαμβανομένης της μετατροπής τουλάχιστον του 30 % των εδαφών και των θαλασσών της Ευρώπης σε αποτελεσματικά διαχειριζόμενες προστατευόμενες περιοχές και της επαναφοράς τουλάχιστον του 10 % των γεωργικών εκτάσεων σε χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας.

Οι δράσεις που προβλέπονται για την προστασία, τη βιώσιμη χρήση και την αποκατάσταση της φύσης θα αποφέρουν οικονομικά οφέλη στις τοπικές κοινότητες, δημιουργώντας βιώσιμες θέσεις εργασίας και ανάπτυξη. Χρηματοδότηση ύψους 20 δισ. EUR/έτος θα αποδεσμευτεί για τη βιοποικιλότητα μέσω διαφόρων πηγών, συμπεριλαμβανομένων κονδυλίων της ΕΕ, εθνικής και ιδιωτικής χρηματοδότησης.

Η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» θα επιτρέψει τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων της ΕΕ, που θα διασφαλίζει την επισιτιστική ασφάλεια και θα εξασφαλίζει την πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή προερχόμενη από έναν υγιή πλανήτη. Θα μειώσει το περιβαλλοντικό και κλιματικό αποτύπωμα του συστήματος τροφίμων της ΕΕ και θα ενισχύσει την ανθεκτικότητά του, προστατεύοντας την υγεία των πολιτών και διασφαλίζοντας τα μέσα βιοπορισμού των οικονομικών φορέων. Η στρατηγική θέτει συγκεκριμένους στόχους για τη μετατροπή του συστήματος τροφίμων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης μείωσης της χρήσης και της επικινδυνότητας φυτοφαρμάκων κατά 50 %, μείωσης κατά τουλάχιστον 20 % της χρήσης λιπασμάτων, μείωσης κατά 50 % των πωλήσεων αντιμικροβιακών ουσιών που χρησιμοποιούνται για τα εκτρεφόμενα ζώα και την υδατοκαλλιέργεια και ένταξης του 25 % των γεωργικών εκτάσεων στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας. Προτείνει επίσης φιλόδοξα μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι η υγιεινή επιλογή είναι η ευκολότερη για τους πολίτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης επισήμανσης για την καλύτερη κάλυψη των αναγκών πληροφόρησης των καταναλωτών σχετικά με υγιεινά και βιώσιμα τρόφιμα.

Οι Ευρωπαίοι γεωργοί, αλιείς και παραγωγοί προϊόντων υδατοκαλλιέργειας διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εν λόγω μετάβαση σε ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο σύστημα τροφίμων. Θα λάβουν στήριξη από την Κοινή Γεωργική Πολιτική και την Κοινή Αλιευτική Πολιτική μέσω νέων χρηματοδοτικών και οικολογικών προγραμμάτων για την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών. Η βιωσιμότητα ως εμπορικό σήμα της Ευρώπης θα ανοίξει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και θα διαφοροποιήσει τις πηγές εισοδήματος για τους Ευρωπαίους γεωργούς και αλιείς.

Ως βασικά μέρη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, οι δύο στρατηγικές θα στηρίξουν επίσης την οικονομική ανάκαμψη. Στο πλαίσιο του κορονοϊού, στόχος τους είναι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών μας σε μελλοντικές πανδημίες και απειλές, όπως οι κλιματικές επιπτώσεις, οι δασικές πυρκαγιές, η επισιτιστική ανασφάλεια ή οι επιδημικές εξάρσεις, μεταξύ άλλων με την υποστήριξη πιο βιώσιμων πρακτικών για τη γεωργία, την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια και με την αντιμετώπιση της προστασίας της άγριας πανίδας και της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών.

Οι στρατηγικές έχουν επίσης σημαντικά διεθνή στοιχεία. Η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα επιβεβαιώνει εκ νέου την αποφασιστικότητα της ΕΕ να ηγηθεί, δίνοντας το παράδειγμα, στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης βιοποικιλότητας. Η Επιτροπή θα επιδιώξει να κινητοποιήσει όλα τα μέσα εξωτερικής δράσης και διεθνών εταιρικών σχέσεων, με σκοπό να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός φιλόδοξου νέου παγκόσμιου πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα στη διάσκεψη των μερών της σύμβασης για τη βιοποικιλότητα το 2021. Η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» αποσκοπεί στην προώθηση της παγκόσμιας μετάβασης σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων, σε στενή συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους της.

 

1. Ποια είναι η νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030;

Η νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 είναι ένα ολοκληρωμένο, συστημικό και φιλόδοξο μακροπρόθεσμο σχέδιο για την προστασία της φύσης και την αναστροφή της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων. Αποτελεί βασικό πυλώνα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της ηγετικής θέσης της ΕΕ όσον αφορά τη διεθνή δράση για τα παγκόσμια δημόσια αγαθά και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης.

Η στρατηγική καθορίζει νέους τρόπους για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας, νέες δεσμεύσεις, μέτρα, στόχους και μηχανισμούς διακυβέρνησης, με στόχο η βιοποικιλότητα της Ευρώπης να ανακάμψει έως το 2030. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:

• ο μετασχηματισμός τουλάχιστον του 30 % της ξηράς και της θάλασσας της Ευρώπης σε προστατευόμενες περιοχές με αποτελεσματική διαχείριση. Στόχος είναι η αξιοποίηση των υφιστάμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000, η συμπλήρωσή τους με εθνικά προστατευόμενες περιοχές και η παράλληλη διασφάλιση της αυστηρής προστασίας περιοχών με πολύ υψηλή βιοποικιλότητα και κλιματική αξία.
• η αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων σε όλη την ΕΕ, καθώς και η μείωση των πιέσεων που ασκούνται στη βιοποικιλότητα. Η στρατηγική προτείνει ένα εκτεταμένο σχέδιο αποκατάστασης της φύσης της ΕΕ, το οποίο περιλαμβάνει: κατόπιν εκτίμησης επιπτώσεων, εκπόνηση πρότασης για ένα νέο νομικό πλαίσιο για την αποκατάσταση της φύσης, με δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση κατεστραμμένων οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των πιο πλούσιων σε άνθρακα οικοσυστημάτων· βελτίωση της κατάστασης ή της τάσης διατήρησης τουλάχιστον του 30 % των προστατευόμενων οικοτόπων και ειδών της ΕΕ που δεν βρίσκονται σε ευνοϊκή κατάσταση· αποκατάσταση τουλάχιστον 25 000 χλμ. ποταμών ελεύθερης ροής· ανάσχεση και αναστροφή της μείωσης των πτηνών και των εντόμων των γεωργικών εκτάσεων, ιδίως των επικονιαστών· μείωση του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων και της συνολικής χρήσης τους, και ιδίως της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων κατά 50 %· διαχείριση τουλάχιστον του 25 % των γεωργικών εκτάσεων στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας και σημαντική ενίσχυση της υιοθέτησης αγροοικολογικών πρακτικών· μείωση των απωλειών θρεπτικών συστατικών από τα λιπάσματα κατά τουλάχιστον 50 % και της χρήσης λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 20 %· φύτευση τουλάχιστον 3 δισεκατομμυρίων δέντρων, με πλήρη σεβασμό των οικολογικών αρχών, και προστασία των εναπομεινάντων πρωτογενών και παλαιών δασών· εξάλειψη των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων προστατευόμενων ειδών ή μείωσή τους σε επίπεδο που επιτρέπει την πλήρη ανάκτηση των ειδών και δεν απειλεί την κατάσταση διατήρησής τους.
• η διευκόλυνση της μετασχηματιστικής αλλαγής. Η στρατηγική θέτει σε κίνηση μια νέα διαδικασία για τη βελτίωση της διακυβέρνησης της βιοποικιλότητας, διασφαλίζοντας ότι τα κράτη μέλη ενσωματώνουν τις δεσμεύσεις της στρατηγικής στις εθνικές πολιτικές. Ένα κέντρο γνώσεων για τη βιοποικιλότητα και μια εταιρική σχέση για τη βιοποικιλότητα θα στηρίξουν την καλύτερη εφαρμογή της έρευνας και της καινοτομίας για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη. Στόχος της στρατηγικής είναι η τόνωση των φορολογικών συστημάτων και της τιμολόγησης, ώστε να αντικατοπτρίζονται καλύτερα οι πραγματικές περιβαλλοντικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένου του κόστους της απώλειας της βιοποικιλότητας, και η πραγματική ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στη διαδικασία λήψης δημόσιων και επιχειρηματικών αποφάσεων.

2. Γιατί είναι σημαντική η βιοποικιλότητα;

Η βιοποικιλότητα —η ποικιλία της ζωής στη Γη, συμπεριλαμβανομένων των φυτών, των ζώων, των μυκήτων, των μικροοργανισμών, καθώς και των οικοτόπων στους οποίους ζουν— και τα οικοσυστήματα που σχηματίζουν τα ζωντανά είδη, μας παρέχουν τρόφιμα, υλικά, φάρμακα, αναψυχή, υγεία και ευεξία. Καθαρίζουν το νερό, επικονιάζουν τις καλλιέργειες, καθαρίζουν τον αέρα, απορροφούν τεράστιες ποσότητες άνθρακα, ρυθμίζουν το κλίμα, διατηρούν τα εδάφη γόνιμα, μας παρέχουν φάρμακα και προσφέρουν πολλά από τα βασικά δομικά στοιχεία για τη βιομηχανία.

Τα κατεστραμμένα οικοσυστήματα είναι πιο ευάλωτα και έχουν περιορισμένη ικανότητα αντιμετώπισης ακραίων φαινομένων και νέων ασθενειών. Αντίθετα, τα οικοσυστήματα που χαρακτηρίζονται από καλή ισορροπία μάς προστατεύουν από απρόβλεπτες καταστροφές και, όταν τα χρησιμοποιούμε με βιώσιμο τρόπο, προσφέρουν πολλές από τις βέλτιστες λύσεις για την αντιμετώπιση των επειγουσών προκλήσεων.

Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι:

• ζήτημα που αφορά το κλίμα — η καταστροφή οικοσυστημάτων και εδαφών επιταχύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη, ενώ η αποκατάσταση της φύσης μετριάζει την κλιματική αλλαγή·
• επιχειρηματικό ζήτημα — το φυσικό κεφάλαιο παρέχει στοιχειώδεις πόρους για τη βιομηχανία και τη γεωργία·
• ζήτημα ασφάλειας και προστασίας — η απώλεια φυσικών πόρων, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις και αυξάνει παντού την ευπάθεια σε φυσικές καταστροφές·
• ζήτημα επισιτιστικής ασφάλειας — τα φυτά και τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των επικονιαστών και των οργανισμών του εδάφους, διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στο επισιτιστικό μας σύστημα·
• ζήτημα υγείας — η καταστροφή της φύσης αυξάνει τον κίνδυνο και μειώνει την ανθεκτικότητά μας σε ασθένειες. Η φύση έχει επίσης ευεργετικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία και την ευημερία των ανθρώπων·
• ζήτημα ισότητας — η απώλεια της βιοποικιλότητας πλήττει κυρίως τους φτωχότερους, γεγονός που επιδεινώνει τις ανισότητες·
• διαγενεακό ζήτημα — στερούμε από τους απογόνους μας τη βάση για μια ολοκληρωμένη ζωή.

3. Με ποιον τρόπο θα ενισχύσει η εφαρμογή της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα την ανάκαμψη της Ευρώπης μετά την κρίση του κορονοϊού;

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, συμπεριλαμβανομένης της παρούσας στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα, αποτελεί την αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρώπης και θα συμβάλει στην ανάκαμψη από την κρίση. Θα αποφέρει οικονομικά οφέλη και θα συμβάλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητάς μας σε μελλοντικές κρίσεις. Και οι τρεις βασικοί οικονομικοί τομείς —γεωργία, κατασκευές, και τρόφιμα και ποτά— εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη φύση και παράγουν περισσότερα από 7 τρισ. ευρώ. Τα οφέλη του δικτύου Natura 2000 της ΕΕ για την προστασία της φύσης εκτιμώνται σε 200 έως 300 δισ. ευρώ ετησίως.

Επένδυση στη φύση σημαίνει επίσης επένδυση σε τοπικές θέσεις απασχόλησης και επιχειρηματικές ευκαιρίες, όπως η αποκατάσταση της φύσης και η βιολογική γεωργία, καθώς και σε πράσινες και γαλάζιες υποδομές. Οι επενδυτικές ανάγκες του δικτύου Natura 2000 για την προστασία της φύσης αναμένεται να στηρίξουν έως και 500 000 πρόσθετες θέσεις εργασίας. Η βιολογική γεωργία παρέχει 10-20 % περισσότερες θέσεις εργασίας ανά εκτάριο απ’ ό, τι οι συμβατικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Ο οικολογικός προσανατολισμός των πόλεων προσφέρει πολλές καινοτόμες ευκαιρίες απασχόλησης· από σχεδιαστές και πολεοδόμους μέχρι γεωργούς αστικών περιοχών και βοτανολόγους.

Αντιστρόφως, εάν εξακολουθήσουμε τη συνήθη πορεία της καταστροφής των οικοσυστημάτων, η συνεχιζόμενη υποβάθμιση του φυσικού μας κεφαλαίου θα περιορίσει σημαντικά τις επιχειρηματικές ευκαιρίες και το δυναμικό κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της αδράνειας σε περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα θα ήταν τεράστιο, οδηγώντας σε συχνά έντονα καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές, καθώς και στη μείωση του μέσου ΑΕΠ της ΕΕ έως και κατά 2 %, και ακόμη περισσότερο σε ορισμένα μέρη της ΕΕ.* Από το 1997 έως το 2011, χάθηκαν παγκοσμίως περίπου 3,5-18,5 τρισ. ευρώ σε υπηρεσίες οικοσυστήματος λόγω της μεταβολής της εδαφοκάλυψης, ενώ εκτιμάται ότι ετησίως χάνονται 5,5-10,5 τρισ. ευρώ λόγω της υποβάθμισης του εδάφους. Η απώλεια της βιοποικιλότητας έχει επίσης ως αποτέλεσμα τη μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών και των αλιευμάτων και την απώλεια δυνητικών νέων πηγών φαρμάκων.

4. Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα της απώλειας της βιοποικιλότητας;

Τα τελευταία 40 έτη ο παγκόσμιος πληθυσμός των άγριων ειδών μειώθηκε κατά 60 % εξαιτίας μη βιώσιμων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Περίπου 1 εκατομμύριο είδη διατρέχουν τον κίνδυνο εξαφάνισης εντός κάποιων δεκαετιών. Οι κύριοι παράγοντες αυτής της απώλειας είναι η μετατροπή φυσικών οικοτόπων σε γεωργικές εκτάσεις και η επέκταση των αστικών περιοχών. Άλλες αιτίες είναι η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων (όπως η υπεραλίευση και οι καταστρεπτικές γεωργικές πρακτικές), η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση και τα χωροκατακτητικά ξένα είδη.

5. Υπάρχει σύνδεση μεταξύ της απώλειας της βιοποικιλότητας και της εξάπλωσης νόσων;

Καθίσταται σαφές ότι η ανθεκτικότητα της κοινωνίας μας στους κινδύνους εκδήλωσης ζωονόσων με πιθανότητα πανδημίας εξασθενεί λόγω δημογραφικών και οικονομικών παραγόντων. Οι παράγοντες αυτοί ασκούν πίεση στα οικοσυστήματα, οδηγώντας σε μη βιώσιμη εκμετάλλευση της φύσης, συμπεριλαμβανομένης της αποψίλωσης των δασών και του παράνομου ή ανεπαρκώς ρυθμιζόμενου εμπορίου άγριων ειδών.

Εάν επιθυμούμε μια υγιή κοινωνία, χρειαζόμαστε υγιή οικοσυστήματα. Χρειαζόμαστε επαρκή χώρο για τα άγρια ζώα, και χρειάζεται να τα διαθέτουμε σε επαρκείς αριθμούς. Με τον τρόπο αυτό λειτουργούν ως ασπίδα κατά νόσων που δεν έχουν θέση στο ανθρώπινο είδος και συμβάλλουν στην πρόληψη της εκδήλωσης πανδημιών.

Το παγκόσμιο εμπόριο άγριων ειδών, καθώς και οι ανεπαρκώς ελεγχόμενες «υγρές» αγορές ζώων, στις οποίες πωλούνται ψάρια, κατοικίδια και άγρια ζώα, αποτελούν επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου για τη διάδοση νόσων.

6. Με ποιον τρόπο η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα στηρίζει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής;

Η απώλεια της βιοποικιλότητας και η κλιματική αλλαγή αλληλεξαρτώνται. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη αιτία απώλειας της βιοποικιλότητας και η απώλεια αυτή της βιοποικιλότητας έχει ταυτόχρονα αρνητικές επιπτώσεις στο κλίμα. Τα κατεστραμμένα οικοσυστήματα, αντί να αποθηκεύουν τον άνθρακα στο έδαφος και στη βιομάζα, τον ελευθερώνουν ξανά στην ατμόσφαιρα. Η αποψίλωση των δασών αυξάνει την ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, κάτι το οποίο μεταβάλλει το κλίμα και οδηγεί σε περαιτέρω απώλεια βιοποικιλότητας.

Λύσεις που βασίζονται στη φύση, όπως η προστασία της βιοποικιλότητας και η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, αποτελούν εξαιρετικό μέσο αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και χρήσης των πόρων με πολύ αποδοτικό, από οικονομική άποψη, τρόπο. Η αποκατάσταση των δασών, των εδαφών και των υγροτόπων και η δημιουργία χώρων πρασίνου στις πόλεις είναι ουσιαστικής σημασίας για την επίτευξη του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής που απαιτείται έως το 2030.

Το σχέδιο αποκατάστασης της φύσης, που αποτελεί βασικό στοιχείο της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα, θα συμβάλει στην αναστροφή της παρακμής πολλών χερσαίων και θαλάσσιων ειδών και οικοτόπων και στην αποκατάστασή τους σε υγιή κατάσταση.

7. Πώς θα χρηματοδοτηθεί αυτή η μετασχηματιστική αλλαγή;

Η στρατηγική θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις. Τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ ετησίως θα πρέπει να αποδεσμευτούν ώστε να δαπανηθούν για τη φύση, ιδίως για την αποκατάσταση οικοσυστημάτων και για επενδύσεις στο δίκτυο Natura 2000, καθώς και στις πράσινες και γαλάζιες υποδομές σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό θα απαιτήσει κινητοποίηση της ιδιωτικής και της δημόσιας χρηματοδότησης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, μεταξύ άλλων μέσω μιας σειράς διαφορετικών προγραμμάτων στον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ. Επιπλέον, δεδομένου ότι η αποκατάσταση της φύσης θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα, σημαντικό ποσοστό του 25 % του προϋπολογισμού της ΕΕ που προορίζεται για τη δράση για το κλίμα θα επενδυθεί στη βιοποικιλότητα και σε λύσεις που βασίζονται στη φύση.

Στο πλαίσιο του InvestEU, θα συσταθεί ειδική πρωτοβουλία για το φυσικό κεφάλαιο και την κυκλική οικονομία, με στόχο την κινητοποίηση τουλάχιστον 10 δισ. ευρώ κατά τα επόμενα 10 έτη, με βάση μεικτή χρηματοδότηση από τον δημόσιο/ιδιωτικό τομέα. Η φύση και η βιοποικιλότητα αποτελούν επίσης προτεραιότητα του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Για να διευκολυνθεί η αποδέσμευση των απαιτούμενων επενδύσεων, η ΕΕ πρέπει να παράσχει μακροπρόθεσμη ασφάλεια στους επενδυτές και να συμβάλει στην ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η ταξινομία της ΕΕ για τη βιώσιμη χρηματοδότηση θα συμβάλει στην καθοδήγηση των επενδύσεων προς την πράσινη ανάκαμψη και την υλοποίηση λύσεων που βασίζονται στη φύση.

8. Ποια θα είναι η θέση της ΕΕ στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για το πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα μετά το 2020;

Η νέα στρατηγική της Επιτροπής για τη βιοποικιλότητα περιγράφει τις δεσμεύσεις που θα μπορούσε να αναλάβει η ΕΕ στη διάσκεψη των μερών της σύμβασης για τη βιοποικιλότητα το 2021. Με τη στρατηγική αυτή, η Επιτροπή προτείνει στο Συμβούλιο να συμπεριλάβει η ΕΕ τα ακόλουθα στοιχεία:

• γενικούς μακροπρόθεσμους στόχους για τη βιοποικιλότητα σύμφωνα με το όραμα των Ηνωμένων Εθνών για «συμβίωση σε αρμονία με τη φύση» έως το 2050. Φιλοδοξία θα πρέπει να είναι η αποκατάσταση όλων των παγκόσμιων οικοσυστημάτων, η ανθεκτικότητα και η επαρκής προστασία τους έως το 2050. Ο κόσμος θα πρέπει να δεσμευτεί στην αρχή του «καθαρού κέρδους», προκειμένου να επιστρέφει στη φύση περισσότερα από όσα λαμβάνει. Ο κόσμος θα πρέπει να δεσμευτεί να μην προκαλεί τον αφανισμό ειδών, τουλάχιστον όταν αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί·
• φιλόδοξους παγκόσμιους στόχους για το 2030, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της ΕΕ που προτείνονται στη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα·
• βελτιωμένα μέσα εφαρμογής σε τομείς όπως η χρηματοδότηση, η παραγωγική ικανότητα, η έρευνα, η τεχνογνωσία και η τεχνολογία·
• πολύ ισχυρότερη διαδικασία εφαρμογής, παρακολούθησης και επανεξέτασης·
• δίκαιη και ισότιμη κατανομή των οφελών από τη χρήση των γενετικών πόρων που συνδέονται με τη βιοποικιλότητα

9. Με ποιον τρόπο η στρατηγική αυτή θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε την παγκόσμια πρόκληση της βιοποικιλότητας;

Αν και η αντιμετώπιση της απώλειας βιοποικιλότητας στην Ευρώπη είναι απαραίτητη για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τα περισσότερα μείζονα κέντρα βιοποικιλότητας βρίσκονται εκτός Ευρώπης.

Η ΕΕ δεσμεύεται να δώσει το παράδειγμα για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων όχι μόνο εντός των συνόρων της, αλλά και εκτός αυτών. Επιπλέον, είναι αποφασισμένη να κεφαλαιοποιήσει τις διεθνείς εταιρικές σχέσεις για την προώθηση της ατζέντας για τη βιοποικιλότητα, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπως επίσης και να στηρίξει τη μετάβαση στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η παρούσα στρατηγική καθορίζει ένα αποφασιστικό πολιτικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων.

Όσον αφορά την αναπτυξιακή συνεργασία, καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα εντείνουμε τη συνεργασία μας με τις χώρες-εταίρους και θα προσφέρουμε αυξημένη χρηματοδότηση για δράσεις φιλικές προς τη βιοποικιλότητα, καθώς και τη σταδιακή κατάργηση επιδοτήσεων που μπορεί να είναι επιβλαβείς για τη φύση. Στον τομέα του εμπορίου, η Επιτροπή θα εφαρμόσει μέτρα για να διασφαλίσει ότι οι εμπορικές πολιτικές της «δεν βλάπτουν» τη βιοποικιλότητα. Η ΕΕ προωθεί επίσης τον ρόλο των μη κρατικών φορέων και των αυτόχθονων πληθυσμών σε αυτή τη διαδικασία, ο οποίος είναι απαραίτητος για να διασφαλιστεί, αφενός, η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών και, αφετέρου, ότι η μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη αναπτυξιακή πορεία ωφελεί και τις πλέον ευάλωτες ομάδες.

10. Τι σημαίνει η στρατηγική για:

•  τις γεωργικές εκτάσεις;

Η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, σε συνδυασμό με τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», που δημοσιοποιείται ταυτόχρονα, περιλαμβάνει δεσμεύσεις για την αναστροφή της μείωσης των εντόμων επικονιαστών. Η Επιτροπή προτείνει ότι το 10 % των γεωργικών εκτάσεων θα πρέπει να αποτελείται από «χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας», για παράδειγμα υπό τη μορφή φυτοφρακτών ή ζωνών λουλουδιών, και ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του γεωργικού τομέα θα πρέπει να μειωθούν σημαντικά έως το 2030. Η πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου θα τελεί υπό διαρκή επανεξέταση και προσαρμογή, εάν χρειαστεί, για τον μετριασμό των αδικαιολόγητων επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα, την επισιτιστική ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα των γεωργών. Έως το 2030 το ένα τέταρτο των γεωργικών εκτάσεων θα πρέπει να τελούν υπό διαχείριση βιολογικής γεωργίας, ενώ ο κίνδυνος από τα φυτοφάρμακα και η χρήση τους θα πρέπει να μειωθούν κατά 50 %, όπως και η χρήση των πλέον επικίνδυνων φυτοφαρμάκων.

•  τα δάση;

Προβλέπεται σημαντική ώθηση για την προστασία και την αποκατάσταση των δασών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των πρωτογενών και των παλαιών δασών. Περιλαμβάνεται επίσης στόχος για την επίτευξη 3 δισεκατομμυρίων πρόσθετων δέντρων στην ΕΕ έως το 2030, δηλαδή διπλασιασμός της τρέχουσας τάσης. Στόχος είναι να αυξηθεί η επιφάνεια δενδροκάλυψης στην ΕΕ, η ανθεκτικότητα των δασών και ο ρόλος τους στην αντιστροφή της απώλειας της βιοποικιλότητας, στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή μας σε αυτήν.

•  το έδαφος;

Η στρατηγική καθορίζει δέσμευση για την αποκατάσταση υποβαθμισμένων εδαφών, την επικαιροποίηση της θεματικής στρατηγικής για το έδαφος της ΕΕ και την εκπλήρωση των δεσμεύσεων της ΕΕ και των διεθνών δεσμεύσεων για την ουδετερότητα ως προς την υποβάθμιση του εδάφους. Το σχέδιο δράσης μηδενικής ρύπανσης για τον ατμοσφαιρικό αέρα, τα ύδατα και το έδαφος, το οποίο θα εγκριθεί από την Επιτροπή το 2021, θα αφορά ειδικότερα την πρόληψη της ρύπανσης του εδάφους και την αποκατάσταση.

•  τα θαλάσσια οικοσυστήματα;

Η στρατηγική αποσκοπεί στην ενίσχυση της προστασίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και στην αποκατάστασή τους σε «καλή περιβαλλοντική κατάσταση», μεταξύ άλλων μέσω της επέκτασης των προστατευόμενων περιοχών και της δημιουργίας αυστηρά προστατευόμενων περιοχών για την αποκατάσταση οικοτόπων και ιχθυαποθεμάτων. Υπογραμμίζει την ανάγκη για μια οικοσυστημική προσέγγιση για τη διαχείριση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη θάλασσα. Αυτό σημαίνει την αντιμετώπιση της υπερεκμετάλλευσης των αλιευτικών αποθεμάτων στα επίπεδα της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης ή κάτω από αυτά (δηλαδή σε επίπεδο που θα επιτρέψει ένα υγιές μέλλον για τη βιομάζα του αποθέματος ιχθύων)· την εξάλειψη των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων ή, τουλάχιστον, τη μείωσή τους σε μη επικίνδυνα επίπεδα, προκειμένου να προστατευθούν τα θαλάσσια θηλαστικά, οι χελώνες και τα πτηνά, ιδίως εκείνα που απειλούνται με εξαφάνιση ή βρίσκονται σε κακή κατάσταση· και την αντιμετώπιση πρακτικών που καταστρέφουν τον θαλάσσιο βυθό.

•  τα οικοσυστήματα γλυκών υδάτων;

Η εφαρμογή και η επιβολή του νομικού πλαισίου της ΕΕ για τα ύδατα και τη φύση θα ενισχυθούν. Για τον σκοπό αυτό, τουλάχιστον 25 000 χλμ. ποταμών θα αποκατασταθούν σε κατάσταση ελεύθερης ροής μέσω της άρσης των φραγμών και της αποκατάστασης των πλημμυροπεδιάδων.

•  τις πόλεις και την τοπική αυτοδιοίκηση;

Η προώθηση των υγιών οικοσυστημάτων, των πράσινων υποδομών και των λύσεων που βασίζονται στη φύση θα πρέπει να ενσωματώνεται συστηματικά στον πολεοδομικό σχεδιασμό, καθώς και στον σχεδιασμό των κτιρίων, των δημόσιων χώρων και των υποδομών, σε συνεργασία με το Σύμφωνο των Δημάρχων για την ανάπτυξη κινήματος που στοχεύει σε δράσεις και στρατηγικές για τη φύση και τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο ενός νέου «συμφώνου οικολογικών πόλεων».

•  τη ρύπανση;

Η ρύπανση αποτελεί βασική αιτία απώλειας της βιοποικιλότητας. Η στρατηγική ζητεί την εξάλειψη της ρύπανσης από τις ροές αζώτου και φωσφόρου από τα λιπάσματα έως το 2030. Η χρήση λιπασμάτων θα πρέπει να μειωθεί τουλάχιστον κατά 20 % έως το 2030. Για να επιτευχθεί αυτό, η Επιτροπή θα υποβάλει σχέδιο δράσης μηδενικής ρύπανσης για τον ατμοσφαιρικό αέρα, τα ύδατα και το έδαφος το 2021, ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για τη διαχείριση των θρεπτικών συστατικών το 2022 και στρατηγική της ΕΕ για τις χημικές ουσίες για τη βιωσιμότητα.

•  την εξάπλωση των χωροκατακτητικών ξένων ειδών;

Στη στρατηγική διατυπώνεται δέσμευση για τον σημαντικό περιορισμό της εισαγωγής χωροκατακτητικών ξένων ειδών, με στόχο τη μείωση του αριθμού των ειδών του κόκκινου καταλόγου που απειλούνται από χωροκατακτητικά ξένα είδη κατά 50 %. Για να επιτευχθεί αυτό, προβλέπεται νέα ώθηση για την εφαρμογή του κανονισμού για τα χωροκατακτητικά ξένα είδη, με επίκεντρο την πρόληψη των νέων εισαγωγών και τη διαχείριση των εγκαταστημένων χωροκατακτητικών ξένων ειδών.

 

 

20 Mαϊου 2020

Euractiv