Περιβαλλοντικών μαχών συνέχεια.

Σήμερα γιορτάζουμε, από τα σπίτια μας εννοείται, μια νίκη: πριν από έναν ακριβώς χρόνο, καταφέραμε να αλλάξουμε ένα νομοσχέδιο που προσγειώθηκε απροειδοποίητα στη Βουλή και περιείχε επικίνδυνες διατάξεις για τους αιγιαλούς και τις παραλίες μας.

Με ηχηρή κατακραυγή και υποστήριξη στις προσπάθειες που κάναμε, αλλά και μετά από πολλές συναντήσεις με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών (ναι, οι ακτές μας είναι ευθύνη του οικονομικού και όχι του περιβαλλοντικού υπουργείου), καταφέραμε να γίνουν μια σειρά από πάρα πολύ σημαντικές βελτιώσεις στο νομοσχέδιο εκείνο. Διαβάστε περισσότερα εδώ.

Από τότε, δώσαμε και άλλες μάχες, με αρκετές μικρές ή μεγαλύτερες νίκες.

Νομοθετικές αλλαγές σε καιρό πανδημίας

Έναν χρόνο μετά, με άλλη κυβέρνηση στο τιμόνι της χώρας και κλεισμένοι στα σπίτια μας ώστε να αλληλοπροστατευθούμε από την πανδημία, συνεχίζουμε να ξαγρυπνάμε παρακολουθώντας τις νομοθετικές και πολιτικές εξελίξεις.

Μαζί με τους συναδέλφους από τα άλλα γραφεία του WWF στην Ευρώπη, αγωνιούμε και παρεμβαίνουμε αδιάκοπα στο επίπεδο των εθνικών κυβερνήσεων και των οργάνων της ΕΕ, ώστε τα πακέτα στήριξης να μη σημάνουν πισωγύρισμα με μεγάλο κλιματικό και περιβαλλοντικό κόστος.

Νέο περιβαλλοντικό νομοσχέδιο

Αυτές τις μέρες εντάθηκε η συζήτηση και αντιπαράθεση με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για ένα πολυνομοσχέδιο που φέρνει σημαντικές αλλαγές στην περιβαλλοντική νομοθεσία, με πολλά σημεία επιδείνωσης. Εκτός από τα εκτενή σχόλια που καταθέσαμε στη διαβούλευση, στείλαμε στον υπουργό Κ. Χατζηδάκη και μια σύνοψη με τα σοβαρότερα σημεία κινδύνου υποβάθμισης των ήδη ταλαιπωρημένων και μετ’ εμποδίων εφαρμοζόμενων περιβαλλοντικών νόμων που τώρα ισχύουν.

Στο κεφάλαιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, έχουμε σημάνει συναγερμό για την κατάργηση της υποχρεωτικής υποβολής ποιοτικών και ποσοτικών περιβαλλοντικών στοιχείων από τους επενδυτές που ζητούν περιβαλλοντική άδεια (άρθ. 2, παρ. 1). Η αλλαγή αυτή παραβιάζει την κοινοτική οδηγία 2011/92/ΕΕ για τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Πώς είναι πραγματικά δυνατόν να ζητείται περιβαλλοντική άδεια με μελέτες που δεν περιλαμβάνουν επιστημονικά στοιχεία για την πιθανή επίπτωση μιας επένδυσης στις περιοχές όπου θα κατασκευαστεί και θα λειτουργήσει;

Επίσης σημαντικό πρόβλημα προκύπτει από την αφαίρεση της υποχρέωσης των αρμόδιων περιβαλλοντικών υπηρεσιών να γνωμοδοτούν εμπεριστατωμένα και τεκμηριωμένα πριν από την έκδοση μιας περιβαλλοντικής άδειας. Η υπολειτουργία ή για διάφορους λόγους καθυστέρηση γνωμοδότησης από τις κρατικές υπηρεσίες ουσιώδους περιβαλλοντικής αρμοδιότητας σίγουρα δεν μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εξομοίωση με «θετική» γνωμοδότηση. Αν ψηφιστεί αυτή η διάταξη, θα έχουμε άλλη μια παραβίαση της σχετικής κοινοτικής οδηγίας. Ο λόγος ύπαρξης της δημόσιας διοίκησης είναι ακριβώς η προσφορά στον ποιοτικό έλεγχο και η εγγύηση της προστασίας των κοινών αγαθών, όπως το υγιές φυσικό περιβάλλον.

Όπως επισημάναμε προς τον υπουργό, «η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης είναι απαραίτητο να χαρακτηρίζεται από αμεροληψία και επιστημονική αρτιότητα. Μόνο έτσι η διοίκηση θα μπορεί να προσφέρει τον απαραίτητο συνδυασμό υψηλού επιπέδου περιβαλλοντικής προστασίας και της απαραίτητης για τις επενδύσεις ασφάλειας δικαίου.».

Να θωρακίσουμε τους πυρήνες βιοποικιλότητας

Στο κεφάλαιο του νομοσχεδίου που αφορά τις προστατευόμενες περιοχές, επισημάναμε πως το σχήμα διοίκησης που προτείνεται είναι σαφώς πιο αδύναμο από αυτό που ισχύει. Οι φορείς διαχείρισης που σήμερα λειτουργούν στους προστατευόμενους πυρήνες βιοποικιλότητας της Ελλάδας μπορεί να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και σε κάποιες περιπτώσεις να υπολειτουργούν, όμως αναμφίβολα έχουν προσφέρει σημαντικό έργο και έχουν σώσει περιοχές από σοβαρά προβλήματα. Το γεγονός ότι οι νέες «μονάδες διαχείρισης» όχι απλώς δεν λύνουν ελλείψεις που υπήρχαν, όπως η φύλαξη, αλλά δεν θα μπορούν καν να γνωμοδοτούν για επενδύσεις που σχεδιάζονται στα εθνικά μας πάρκα, είναι πραγματικό σημείο σοβαρότατης ανησυχίας.

Το πιο σοβαρό και ανησυχητικό όμως στοιχείο είναι η προβλεπόμενες χρήσεις γης που το νομοσχέδιο προβλέπει για τις προστατευόμενες περιοχές. Αν και επί της αρχής είναι σωστό για λόγους διαφάνειας και ασφάλειας δικαίου να προβλέπεται ένα ‘μενού’ επιλογών χρήσεων γης που μπορούν να θεσμοθετηθούν στις ζώνες προστασίας των περιοχών Natura, εντούτοις είναι απαράδεκτο να αλλάζει με νόμο το προεδρικό διάταγμα που ορίζει τις χρήσεις γης, αποκλείοντας έτσι σε αυτό το στάδιο τον έλεγχο νομιμότητας από το Συμβούλιο της Επικρατείας (όλα τα προεδρικά διατάγματα ελέγχονται από το ΣτΕ – οι νόμοι όχι).

Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως είναι οι ίδιες οι χρήσεις που περιλαμβάνει το ‘μενού’ για τις ζώνες προστασίας (άρθρο 44).

Στο σχέδιο που αναρτήθηκε για διαβούλευση, σε όλες τις ζώνες προστασίας, προβλεπόταν για πρώτη φορά στα ελληνικά περιβαλλοντικά χρονικά, η χρήση «25. Εξορυκτικές δραστηριότητες (Ορυχεία, Λατομεία, Μεταλλεία, Αμμοληψία, Ζώνες αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.» Μετά από πολύ έντονες αντιδράσεις στα social media, την ίδια μέρα ο υπουργός απέσυρε την πρόβλεψη αυτή από τη ζώνη απόλυτης προστασίας και τη ζώνη προστασίας της φύσης. Παραμένει η χρήση αυτή στην τρίτη «ζώνη διαχείρισης οικοτόπων και ειδών», ενώ αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο ορισμού της στη ζώνη βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων.

Αφήνω προς το παρόν στην άκρη την πληθώρα από άλλες ασύμβατες χρήσεις που αλλώνουν τελείως τις ζώνες απόλυτης προστασίας – χάνεται κάθε έννοια προστασίας όταν επιτέπεις οικοδομές και εγκαταστάσεις αναψυχής σε περιοχές όπου μέχρι σήμερα επιτρεπόταν μόνο η επιστημονική έρευνα της πολύτιμης και ιδιαίτερα ευαίσθητης βιοποικιλότητας.

Εξορύξεις πετρελαίου σε προστατευόμενες περιοχές;

Η πρόβλεψη εξορύξεων σε οποιαδήποτε προστατευόμενη ζώνη δεν ήταν ‘ατύχημα’ ούτε λάθος. Έρχεται να «νομιμοποιήσει» με διάτρηση της ίδιας της περιβαλλοντικής νομοθεσίας τις προβλέψεις ειδικότερων νόμων του 2014, 2018 και 2019, με τους οποίους οι υπουργοί Γιάννης Μανιάτης, Γιώργος Σταθάκης, Σωκράτης Φάμελλος και ο νυν υπουργός Κωστής Χατζηδάκης κυρώνουν συμβάσεις παραχώρησης τεράστιων περιοχών σε κολοσσούς της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Διαβάστε ένα ιδιαίτερα διαφωτιστικό άρθρο για τα (μη) οφέλη από τις εξορύξεις υδρογονανθράκων.

Οι περισσότερες από τις συμβάσεις με τις πετρελαϊκές παραχωρούν τεράστιες εκτάσεις για εξορύξεις πετρελαίου και αερίου. Αυτά τα τεράστια «οικόπεδα πετρελαίων» καταλαμβάνουν είτε μερικά είτε ολικά τουλάχιστον 40 περιοχές Natura και εκτάσεις εθνικών πάρκων:  εθνικό πάρκο Βόρειας Πίνδου (2014), Αθαμανικά όρη, Άγραφα (2018), Κυπαρισσιακός Κόλπος (2018), εθνικό πάρκο Κοτυχίου και Στροφιλιάς (2018), Τζουμέρκα, εσωτερικό αρχιπέλαγος Ιονίου (2014), λίμνες Τριχωνίδα – Λυσιμαχία (2018), η θαλάσσια περιοχή των Παξών-Αντίπαξων (2018).  Επίσης, κυκλώνουν ασφυκτικά σημαντικές περιοχές, όπως οι υγρότοποι του Αμβρακικού και Μεσολογγίου – Αιτωλικού, και τα νησάκια Στροφάδες. Οι ερευνητικές και εξορυκτικές δραστηριότητες για υδρογονάνθρακες έχουν συνεπώς εγκριθεί από το ελληνικό κοινοβούλιο με νόμο που υπερβαίνει σε ισχύ ακόμα και τις ειδικές προστατευτικές διατάξεις που ισχύουν για κάποιες από αυτές τις περιοχές.

Θέλει λοιπόν τώρα το ΥΠΕΝ να ξεκαθαρίσει ποιες χρήσεις θα επιτρέπονται μέσα σε προστατευόμενες ζώνες, καθώς εκκρεμούν οι μελέτες και ο ορισμός μέτρων προστασίας σε όλες τις περιοχές Natura. Ορίζοντας όμως επιτρεπόμενες χρήσεις για τις προστατευόμενες περιοχές, θα ήταν ορατός ο κίνδυνος δικαστικής ακύρωσης των συμβάσεων εξόρυξης υδρογονανθράκων, κατά το μέρος που αυτές οι περιβαλλοντικά πολύ επικίνδυνες και ρυπογόνες δραστηριότητες εισβάλλουν σε περιοχές Natura.

Η νομοθετική αυτή επιλογή, εάν δεν αποσυρθεί, θα αποδείξει ότι η κυβερνητικές εξαγγελίες για την κλιματική αλλαγή είναι μόνο λόγια.  πολιτική ηγεσία του περιβαλλοντικού και ενεργειακού υπουργείου ακυρώνει την ίδια την ουσία των κυβερνητικών δεσμεύσεων για σοβαρή κλιματική και περιβαλλοντική πολιτική.

Οικιστικές πυκνώσεις σε επανάληψη

Τέλος, το νομοσχέδιο επαναφέρει το πολιτικό ανέκδοτο των οικιστικών πυκνώσεων. Θυμόμαστε πως το νομικό εφεύρημα της «οικιστικής πύκνωσης», δηλαδή της οριοθέτησης ακόμα και αυθαίρετων οικισμών με μωβ περίγραμμα στους δασικούς χάρτες, με διαδικασία που οδηγούσε στη νομιμοποίησή τους, εμφανίστηκε το 2016. Ηττήθηκε στο ΣτΕ το 2019. Πόσα ακόμα επεισόδια τακτοποίησης παρανομιών θα δούμε σε αυτή την ταλαίπωρη χώρα;

Η Ελλάδα να βγει υγιής και δυνατή από την πανδημία

Ελπίζοντας πως η Ελλάδα, και βεβαίως συνολικά η παγκόσμια κοινότητα, θα βγει σύντομα από αυτή την πρωτοφανή υγειονομική κρίση, επισημαίνουμε την ανάγκη να επικεντρώσουμε όλοι τις δυνάμεις μας στη διαμόρφωση εκείνων των συνθηκών που θα κάνουν τον κόσμο μας πολύ καλύτερο και τον πλανήτη πολύ πιο υγιή και ασφαλή για όλους. Η ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου και της διακυβέρνησης για το περιβάλλον, και ειδικότερα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και των απειλών στη βιοποικιλότητα είναι πλέον ζήτημα επιβίωσης για την ανθρωπότητα, το οποίο πρέπει όλοι να θέσουμε ως προτεραιότητα.

Παραμένουμε σε επαγρύπνηση, αλλά πάντα με διάθεση για προτάσεις και βελτιώσεις που θα κάνουν πολύ καλύτερους τους νόμους που ρυθμίζουν τη ζωή όλων μας.

131 Απριλίου 2020

WWF