Πλαστικά και κυκλική οικονομία – Τί αλλάζει το 2020 και οι επόμενες προκλήσεις.

Η ευρωπαϊκή πολιτική για τα απόβλητα και την κυκλική οικονομία έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για την ανακύκλωση πλαστικών και τη χρήση ανακυκλωμένων πλαστικών υλών, με την Ελλάδα ωστόσο να επιδιώκει να τα πάει… καλύτερα.

Όπως σημειώνεται και σε μελέτη του ΙΟΒΕ, προβλέπεται ότι η ανακύκλωση πλαστικών συσκευασιών πρέπει να ανέλθει στο 55% το 2030. Πρόσφατα, το υπουργείο Περιβάλλοντος έκανε γνωστό πως η κυβέρνηση θέλει να βάλει τέλος στα πλαστικά μιας χρήσης, νωρίτερα μάλιστα και από την ημερομηνία που ορίζει η Ευρωπαϊκή Οδηγία. Έτσι, σε περίπου έναν χρόνο από τώρα, οι πολίτες θα πρέπει να έχουν επαναχρησιμοποιούμενα ποτήρια για τον καφέ, παγούρια για το νερό και ταπεράκι για το φαγητό, αφού η κακή για το περιβάλλον συνήθεια σύντομα θα αποτελεί παρελθόν.

Όπως έχει γίνει γνωστό από το ΥΠΕΝ, το Σχέδιο Μετάβασης στο μοντέλο της Κυκλικής Οικονομίας προβλέπει ότι:

-Συγκροτούνται δύο Επιτροπές: ανασυγκροτείται η διυπουργική ομάδα εμπειρογνωμόνων για την «Κυκλική Οικονομία» με σκοπό το συντονισμό των δράσεων και μία Γνωμοδοτική Επιτροπή Παραγωγικών Φορέων, για τον καθορισμό συνολικότερων στρατηγικών προτεραιοτήτων για την κυκλική οικονομία.

-Θα καταρτιστεί άμεσα Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης, με χρονοδιάγραμμα και στόχους, όπου, μεταξύ άλλων, θα προβλέπονται τα εξής:

(1) Κύκλος συναντήσεων της Γεν. Γραμματείας ΥΠΕΝ με φορείς (ΣΒΑ/ΣΕΒ,ΟΚΕ, ΚΕΕΕ,κα).

(2) Οργάνωση μικτών Ομάδων Εργασίας και δημιουργία ιστοσελίδας. Διοργάνωση σειράς εκδηλώσεων ενημέρωσης και διαλόγου (φεστιβάλ κ.α.).

(3)Υιοθέτηση Κυκλικών και Πράσινων κριτηρίων για τις Δημόσιες Συμβάσεις, δράση υπερβολικά καθυστερημένη στη χώρα μας, που πρώτιστα συνδέεται με τις προμήθειες και υπηρεσίες του Δημοσίου, θα ανοίξει νέους δρόμους στην τόνωση της ζήτησης δευτερογενών υλικών και στην εθνική βιομηχανία της ανακύκλωσης. Στόχος κριτήρια για 5 ομάδες προϊόντων και 20% των Συμβάσεων έως Ιούνιο 2020.

(4) Εφαρμογή επιδοτήσεων και οικονομικών κινήτρων για επιχειρήσεις που επενδύουν σε περιβαλλοντικές τεχνολογίες προάγοντας κυκλική οικονομία και βιομηχανική συμβίωση. Επίκειται ήδη προδημοσιευμένη πρόσκληση του ΕΠΑΝΕΚ με 40 εκ.

(5) Χρηματοδότηση μελετών για το πλαίσιο επαναχρησιμοποίησης νερού και ιλύος Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων.

(6) «Οδηγός Κυκλικής Πόλης», για υποστήριξη των ΟΤΑ, αξιοποιώντας ανάλογες πρωτοβουλίες σε διεθνές και εθνικό επίπεδο.

(7) Επεξεργασία ρυθμίσεων για την ενσωμάτωση κριτηρίων οικολογικού σχεδιασμού προϊόντων

(8) Αξιοποίηση LIFE18 –IP CEI GR – έναρξη 1/11/2019 – Κυκλική Οικονομία σε νησιά (περισσότερα). Κέντρα Αστικών Πόρων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (8 χρόνια, π/υ 16 εκ. ευρώ).

(9) Διαμόρφωση προτάσεων ενίσχυσης της αγοράς δευτερογενών υλικών και διευκόλυνσης της βιομηχανικής συμβίωσης καθώς και προϋποθέσεων και μέτρων παραγωγής δευτερογενών καυσίμων και πρώτων υλών από απόβλητα.

(10) Διαμόρφωση ειδικών επιχειρησιακών προγραμμάτων για τους τομείς προτεραιότητας (Τρόφιμα, Πλαστικά, Δευτερογενή καύσιμα, Νερό, Βιομάζα), τις κρίσιμες πρώτες ύλες, καθώς και ειδικής στρατηγικής για τα Νησιά.

(11) Πρόγραμμα για Πλαστικά μιας Χρήσης: Επεξεργασία πρότασης/ διάλογος με φορείς για νομοθετική ρύθμιση και για κίνητρα στις επιχειρήσεις του χώρου προσαρμογής τους στην κυκλική οικονομία με εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού και επανακατάρτιση των εργαζομένων.

(12) Πρόταση επιστροφής τέλους πλαστικής σακούλας σε ΟΤΑ και δημότες.

Σύμφωνα με την μελέτη του ΙΟΒΕ, η Ελλάδα βρίσκεται στη τρίτη υψηλότερη θέση στην Ευρώπη με βάση το ποσοστό αστικών στερεών αποβλήτων που καταλήγουν σε εδαφική διάθεση (80% το 2017), μετά την Μάλτα και την Κύπρο. Αντίθετα, σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, όπως η Σουηδία, η Δανία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Αυστρία, το ποσοστό εδαφικής διάθεσης στη διαχείριση των ΑΣΑ είναι χαμηλότερο από το 2%.

Εξίσου απογοητευτική είναι η εικόνα της χώρας και στην ανακύκλωση πλαστικών αποβλήτων. Προβλήματα στην καταγραφή των στοιχείων δεν επιτρέπουν τη διεξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, ωστόσο ορισμένοι δείκτες υποδεικνύουν σημαντική υστέρηση της χώρας. Ειδικότερα, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ μετά την Κύπρο, σε όρους κατά κεφαλήν όγκου ανακύκλωσης πλαστικών αποβλήτων (4 κιλά ανά άτομο το 2016), έναντι 16 κιλών ανά άτομο κατά μέσο όρο στην ΕΕ και 32 κιλών ανά άτομο στην Αυστρία που πρωτοπορεί στα συστήματα διαχείρισης πλαστικών απορριμμάτων.

Εξαγωγές

Ο κλάδος των πλαστικών αναπτύσσει σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα. Το 2018, η αξία των εξαγωγών εγχώριων προϊόντων από πλαστικό ανήλθε στα 1,2 δισεκ. ευρώ. Τα πλαστικά συνεισφέρουν διαχρονικά περίπου το 4% των εξαγωγών προϊόντων της χώρας, ενώ συγκαταλέγονται μεταξύ των κατηγοριών προϊόντων με τις μεγαλύτερες ελληνικές εξαγωγές.

Οι πλαστικές πρώτες ύλες και τα προϊόντα έλασης από πλαστικό (πλάκες, φύλλα και σωλήνες) αποτελούν τις κατηγορίες με τη μεγαλύτερη αξία στις ελληνικές εξαγωγές πλαστικών προϊόντων. Διαχρονικά, το μερίδιο των πωλήσεων στην κατηγορία «Άλλα πλαστικά προϊόντα» που κατευθύνονται στις αγορές του εξωτερικού κυμάνθηκε μεταξύ 47% και 62%. Πολύ σημαντική ήταν η ενίσχυση της εξωστρέφειας και στην κατηγορία «Πλαστικές πλάκες, φύλλα και σωλήνες», από 38% των πωλήσεων το 2009 σε 60% το 2018.

Η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών στην Ελλάδα στη διάρκεια της κρίσης, τα υψηλά επιτόκια δανεισμού που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, το φορολογικό πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από αστάθεια και υψηλούς φορολογικούς συντελεστές αποτελούν σημαντικά εμπόδια στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Ειδικότερα, η έντονη πτώση της κατασκευαστικής δραστηριότητας στη χώρα κατά τη διάρκεια της κρίσης οδήγησε στην ισχυρή μείωση της παραγωγής πλαστικών οικοδομικών προϊόντων.

Οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τον κλάδο, ωστόσο, σχετίζονται με τις νομοθετικές ρυθμίσεις σχετικά με τον περιορισμό της χρήσης πλαστικών προϊόντων, αλλά και η στροφή μερίδας των καταναλωτών σε εναλλακτικά προϊόντα.

7 Ιανουαρίου 2020

Euractiv