Τα καλώδια Αφρικής-Ευρώπης μπορούν να αποδώσουν 24 GW καθαρής ενέργειας - Ο ρόλος της Ελλάδας και τα φαραωνικά έργα

«It takes two to tango». Σε ελεύθερη μετάφραση «χρειάζονται δύο για να χορέψουν τανγκό». Κάτι που αντανακλά την αναγκαιότητα συνεργασιών στην κοινή προσπάθεια την ενεργειακή ασφάλεια και την πράσινη μετάβαση. 

Και η Αφρική φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος στη διαδικασία αυτή. 

Οι νέες προσθήκες δυναμικότητας από ηλιακή και αιολική ενέργεια, η ασθενέστερη ζήτηση ενέργειας και η μερική επιστροφή της υδροηλεκτρικής ενέργειας και της πυρηνικής ενέργειας έχουν δει το μείγμα ενέργειας της Ευρώπης να γίνεται όλο και πιο πράσινο τα τελευταία χρόνια. 

Η Rystad Energy προβλέπει ότι το 73% της ηλεκτρικής ενέργειας της ηπείρου θα προέρχεται από καθαρές πηγές έως το 2035, με εισαγωγές από τη Βόρεια Αφρική να παρέχουν δυνητικά έως και 24 γιγαβάτ (GW) μέσω υποθαλάσσιων διασυνδέσεων, παρέχοντας στην Ευρώπη μια αξιόπιστη ροή καθαρής ενέργειας.

Οι διασυνδέσεις

Επί του παρόντος, το Μαρόκο είναι η μόνη αφρικανική χώρα που συνδέεται με την Ευρώπη με δύο καλώδια υψηλής τάσης στην Ισπανία, το καθένα με ισχύ 700 μεγαβάτ (MW). Ένα τρίτο καλώδιο ίδιας ισχύος σχεδιάζεται και θα υποστηριχθεί περαιτέρω από μεγάλα έργα όπως το έργο Xlinks UK-Μαρόκο, το οποίο θα δημιουργήσει 11,5 GW διακοπτόμενης ισχύος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, 22,5 γιγαβατώρες (GWh) αποθήκευσης ενέργειας μπαταρίας και Υποθαλάσσια διασύνδεση 3,6 GW μεταξύ ΗΒ και Μαρόκου. 

Περισσότερες διασυνδέσεις βρίσκονται επίσης στα σκαριά, όπως η πρωτοβουλία GREGY μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου παράλληλα με το έργο ELMED-TUNITA μεταξύ Τυνησίας και Ιταλίας, το οποίο έχει προσελκύσει σημαντικές επενδύσεις από κυβερνήσεις και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Με αυτές τις τρεις πρωτοβουλίες, περίπου 7,2 GW χωρητικότητας διασυνδέσεων και 23 GW δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να αναπτυχθούν στη Βόρεια Αφρική για την υποστήριξη της Ευρώπης. 

Αυτό περιλαμβάνει 13,5 GW ηλιακών φωτοβολταϊκών και 9,5 GW χερσαίας αιολικής ενέργειας, που απαιτούν επένδυση άνω των 27,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανάπτυξη αυτών των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 

Φιλόδοξο Project

Υποθέτοντας ότι όλη η ισχύς που παράγεται σε αυτές τις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποστέλλεται στην Ευρώπη, οι τρεις διασυνδέσεις που λειτουργούν με τη μέγιστη χωρητικότητα θα μπορούσαν να αποδίδουν περίπου 55 τεραβατώρες (TWh) σε ετήσια βάση – που μεταφράζεται στο 1,6% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη επί του παρόντος και ενδεχομένως αντικαθιστώντας περίπου το 6% της ευρωπαϊκής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τα ορυκτά.

Περιορίζοντας την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο

Το δυναμικό ανανεώσιμης ενέργειας της Βόρειας Αφρικής ευθυγραμμίζεται καλά με τον στόχο της Ευρώπης να μειώσει την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο.

 Η γεωγραφική εγγύτητα της περιοχής την καθιστά κατάλληλη για σχέσεις αγοραστή-πωλητή, οδηγώντας σε μεγάλης κλίμακας ηλιακά και αιολικά έργα, μαζί με υποθαλάσσια καλώδια σε όλη τη Μεσόγειο και ακόμη και στο Ηνωμένο Βασίλειο. 

Η αιολική ενέργεια στην Ευρώπη κορυφώνεται κατά τη διάρκεια του χειμώνα ενώ η ηλιακή ενέργεια κορυφώνεται το καλοκαίρι, προσφέροντας την ευκαιρία να εξισορροπηθούν οι διακυμάνσεις της παροχής ενέργειας. Αυτό βοηθά στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων στον τομέα της ενέργειας της Ευρώπης.

Αναδυόμενος παίκτης

Η Βόρεια Αφρική είναι ένας αναδυόμενος παίκτης στην ενεργειακή μετάβαση στη Μεσόγειο – με ετήσια παραγωγή ενέργειας που υπερβαίνει τις 400 TWh και η περιοχή έχει τα υψηλότερα ποσοστά πρόσβασης σε ηλεκτρική ενέργεια στην Αφρική. Η περιοχή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη των χερσαίων αιολικών και ηλιακών φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων, με περισσότερα από 350 GW έργων που βρίσκονται επί του παρόντος σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι ακόμα σε φάση... ιδέας. 

Σύμφωνα με τη Rystad, με εγκατεστημένη ισχύ άνω των 8 GW τόσο από ηλιακό όσο και από χερσαίο άνεμο, η Βόρεια Αφρική παρουσιάζει μια συναρπαστική περίπτωση για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ιδιαίτερα καθώς το ισοπεδωμένο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας (LCOE) αυτών των τεχνολογιών έχει μειωθεί σημαντικά, από 55-70 $ ανά μεγαβατώρα (MWh) κάτω από $50 ανά MWh την τελευταία δεκαετία.

Τα φαραωνικά έργα

Επιπλέον, η περιοχή φιλοξενεί μερικές από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου του ηλιακού συγκροτήματος Benban της Αιγύπτου, το οποίο είναι το μεγαλύτερο ηλιακό έργο στην Αφρική. Αυτό το συγκρότημα βρίσκεται στην επαρχία του Ασουάν και περιλαμβάνει 41 ξεχωριστές ηλιακές φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις που εκτείνονται σε 37 τετραγωνικά χιλιόμετρα και είναι τόσο μεγάλο που μπορεί κανείς να το δει από το διάστημα. 

Μέχρι πέρυσι, στο Μαρόκο βρισκόταν η μεγαλύτερη ηλιακή θερμική μονάδα παραγωγής ενέργειας στον κόσμο, το ηλιακό θερμικό συγκρότημα Noor Ouarzazate ισχύος 510 MW. Τα Noor I και II χρησιμοποιούν τεχνολογία συγκεντρωμένης ηλιακής ενέργειας (CSP) και κινητούς παραβολικούς καθρέφτες ύψους 12 μέτρων, ενώ το Noor III χρησιμοποιεί ηλιακό πύργο. 

Αυτό το έργο αναπτύχθηκε σύμφωνα με το μοντέλο κατασκευής, ιδιοκτησίας, λειτουργίας και μεταφοράς (BOOT) από την ACWA Power Ouarzazate, μια κοινοπραξία που περιλαμβάνει την ACWA Power της Σαουδικής Αραβίας, τη Μαροκινή Υπηρεσία Ηλιακής Ενέργειας (Masen), την ισπανική Aries και την TSK. Επιπλέον, τα μεγαλύτερα έργα αιολικής ενέργειας της Αφρικής βρίσκονται στην Αίγυπτο, ιδίως τα αιολικά πάρκα Gabal El Zeit 580 MW και Zaafarana 545 MW.

Τριπλάσια απόδοση

Τα ηλιακά πάνελ στην ηλιόλουστη Βόρεια Αφρική μπορούν να τριπλασιάσουν την απόδοσή τους σε σύγκριση με αυτά στην Ευρώπη, επωφελούμενοι από άφθονο χώρο για τέτοια έργα. Η ημερήσια παραγωγή φωτοβολταϊκού ρεύματος της περιοχής κυμαίνεται από 4,8 έως 5,6 κιλοβατώρες (kWh) ανά κιλοβατώρες (kWp), σε σύγκριση με 3,6 έως 4,8 kWh ανά kWp στην Ευρώπη. Η Βόρεια Αφρική διαθέτει επίσης σημαντικό αιολικό δυναμικό, με μέση ταχύτητα ανέμου μεταξύ 7 και 10 μέτρων ανά δευτερόλεπτο. Αυτή η διαφορά στο ενεργειακό δυναμικό αντανακλάται στους παράγοντες χωρητικότητας τόσο για τα ηλιακά φωτοβολταϊκά όσο και για τον άνεμο στην ξηρά, με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής να παρουσιάζουν πιο σταθερές τάσεις από τις αντίστοιχες χώρες της Νότιας Ευρώπης.

Τα εμπόδια

Σύμφωνα με την ανάλυση η έγκαιρη ολοκλήρωση των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Βόρεια Αφρική παρεμποδίζεται κυρίως από τους περιορισμούς της αλυσίδας εφοδιασμού. Με περιορισμένη τοπική παραγωγική ικανότητα, η περιοχή πρέπει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εισαγωγές για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Αυτή η εξάρτηση όχι μόνο εκθέτει τη Βόρεια Αφρική σε κινδύνους της εφοδιαστικής αλυσίδας και αστάθεια των τιμών, αλλά υπογραμμίζει επίσης μια σημαντική ευπάθεια στην ενεργειακή στρατηγική της. Παρόμοιοι περιορισμοί αναμένονται στην κατασκευή και προμήθεια καλωδίων συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης (HVDC).

Οι προκλήσεις

Ωστόσο, η διαθεσιμότητα υποθαλάσσιων καλωδίων HVDC και υπερυψηλής τάσης (EHV) θα παρουσιάσει σημαντικές προκλήσεις τα επόμενα χρόνια. Από το 2023, η Ευρώπη παράγει περισσότερο από το 50% αυτών των καλωδίων, με περίπου 9.000 χιλιόμετρα σε κυκλοφορία παγκοσμίως.

 Τα νέα εργοστάσια παραγωγής αναμένεται να αυξήσουν αυτή την προσφορά σε περίπου 16.000 χιλιόμετρα έως το 2030. Ωστόσο, οι προβλέψεις της Rystad Energy σηματοδοτούν ότι η ζήτηση θα ξεπεράσει τα 75.000 χιλιόμετρα έως το 2030, λόγω της ανάγκης για διασυνδέσεις HVDC και καλώδια εξαγωγής υπεράκτιων αιολικών. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ανισορροπία προσφοράς-ζήτησης που απαιτεί παρέμβαση από Ασιάτες κατασκευαστές, γεγονός που θα ωθήσει τις ευρωπαϊκές εταιρείες να ενισχύσουν επειγόντως την παραγωγική τους ικανότητα προκειμένου να καλύψουν τη ζήτηση. 

Χρηματοδότηση 

Εκτός από αυτές τις προκλήσεις της εφοδιαστικής αλυσίδας, τα εμπόδια χρηματοδότησης θα μπορούσαν να καθυστερήσουν περαιτέρω τα χρονοδιαγράμματα των έργων, ιδίως επειδή πολλές πρωτοβουλίες παραμένουν στα αρχικά στάδια ανάπτυξης. Η συνεργασία μεταξύ πολλών προμηθευτών και εργολάβων είναι ζωτικής σημασίας για την ολοκλήρωση της κατασκευής και εγκατάστασης καλωδίων εντός του τυπικού χρονικού πλαισίου δύο έως τριών ετών. Η ταυτόχρονη ανάπτυξη ηλιακών φωτοβολταϊκών και χερσαίων αιολικών έργων θα συμβάλει επίσης στην ελαχιστοποίηση των καθυστερήσεων και στην αντιμετώπιση ζητημάτων που σχετίζονται με την ακεραιότητα των καλωδίων και το κόστος αποθήκευσης.