Από την ενεργειακή δημοκρατία στην ενεργειακή ομηρία

Τα τελευταία χρόνια μια σειρά από ενεργειακές κοινότητες κοινωνικού σκοπού και ευρείας βάσης έχουν αξιοποιήσει το σχήμα του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού και έχουν δώσει τη δυνατότητα σε νοικοκυριά (πολλά εκ των οποίων ενεργειακά ευάλωτα), να έρθουν σε επαφή με τον θεσμό των ενεργειακών κοινοτήτων, να συν-σχεδιάσουν έργα αυτοπαραγωγής και να εξοικειωθούν με δημοκρατικές διαδικασίες στον ενεργειακό τομέα. Το σχήμα έχει επίσης συμβάλλει αποτελεσματικά (πολύ πιο αποτελεσματικά σε σχέση με άλλα μοντέλα και φορείς) στην προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας και της κοινωνικής αποδοχής των ΑΠΕ. 

Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα και παρά τις επανειλημμένες κρούσεις προς το Υπουργείο Ενέργειας και τη ΡΑΑΕΥ ο συμψηφισμός είτε δεν εφαρμόζεται είτε εφαρμόζεται πλημμελώς από τους παρόχους ενέργειας, κρατώντας χιλιάδες πολίτες ως ενεργειακούς ομήρους. Ταυτόχρονα, τα δικαιώματα των πολιτών που συμμετέχουν στα έργα και συνεπώς και αυτά των ίδιων των ενεργειακών κοινοτήτων, δεν προστατεύονται επαρκώς ούτε στο επίπεδο της ιδιότητας του καταναλωτή και φυσικά ούτε στο επίπεδο της ιδιότητας τους ως αυταπαραγωγούς - ισότιμα θεσμικά μέλη του ενεργειακού συστήματος, όπως άλλωστε ρητά αναφέρει και το σχετικό ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο. 

Ακολουθούν μερικά σημεία που είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό κατάλληλων λύσεων με στόχο την άμεση ομαλοποίηση της λειτουργίας του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού.  

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας του σχήματος αποτελεί έμπρακτη αναγνώριση της προσπάθειας των πολιτών που κινητοποιήθηκαν και το αξιοποίησαν, ακολουθώντας πάντα την κείμενη νομοθεσία, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά και αποτελεσματικά στη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση.

Παρότι το σχήμα έχει κατηγορηθεί ότι προκαλεί “στρεβλώσεις”, ταυτόχρονα έχει αναδειχθεί ως μια εναλλακτική εντός ενός ευρύτερου μοντέλου λειτουργίας της αγοράς ενεργειας το οποίο σε πολλές περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια δεν έχει καταφέρει να επιτελέσει τον σκοπό του ο οποίος δεν μπορεί να είναι άλλος από την επαρκή διάθεση καθαρής και οικονομικά προσιτής ενέργειας σε πολίτες και τοπικές κοινότητες. 

Παρότι έχει επανειλημμένως παρουσιαστεί το πρόβλημα των μηδενικών (ή πολύ χαμηλών) τιμών στην Αγορά Επόμενης Μέρας (DAM), τις ώρες που εγχέεται η φωτοβολταική παραγωγή, ως μια εκ των βασικών αιτιών που οι πάροχοι δεν εφαρμόζουν τον συμψηφισμό, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο αριθμός των έργων είναι εξαιρετικά μικρός (ειδικά των έργων από ενεργειακές κοινότητες κοινωνικού σκοπού και ευρείας βάσης) και δεν ευθύνεται για το πρόβλημα. Να σημειωθεί ότι η σχεδίαση των έργων αυτών είναι τέτοια ώστε η ετήσια παραγόμενη ενέργεια να είναι μικρότερη ή ίση της ετήσιας κατανάλωσης των μελών. Συνεπώς, είναι πιο κοντά στη λύση του προβλήματος, που αυτή τη στιγμή -και στο άμεσο μέλλον- είναι το πλεόνασμα παραγόμενης ενέργειας.

Επιπλέον, τα έργα αυτά έχουν χρηματοδοτηθεί αποκλειστικά με ίδια κεφάλαια των μελών. Δηλαδή απλοί πολίτες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν αναλάβει πλήρως το ρίσκο αυτής της επένδυσης. Οποιαδήποτε αλλαγή των οικονομικών χαρακτηριστικών του σχήματος θα τους εκθέσει σε μεγάλη αβεβαιότητα, για λόγους που δεν ευθύνονται.

Τα σημεία που αναδεικνύονται έχουν ως στόχο να συμβάλλουν στο σχεδιασμό κατάλληλων λύσεων για την ομαλοποίηση της λειτουργίας του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού και κατ’ επέκταση στην ικανοποίηση των προσδοκιών των πολιτών που ανταποκρίθηκαν στην αξιοποίηση του μοντέλου και στη διασφάλιση των επενδύσεων αρκετών εκατομμυρίων ευρώ που έχουν προέλθει κυρίως από τον οικιακό προϋπολογισμό και έχουν υλοποιηθεί σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. 

Η Πολιτεία και όλοι οι φορείς της αγοράς έχουν πάνω από όλα την ηθική υποχρέωση να υποστηρίξουν θεσμούς και μοντέλα που προωθούν την ενεργειακή δημοκρατία και όχι να αποτελούν εμπόδιο.

O κ. Δημήτρης Κιτσικόπουλος είναι Πρόεδρος ΔΣ της ΔΕΣΜΗΣ Ενεργειακών Κοινοτήτων.

_____

Η Δέσμη Ενεργειακών Κοινοτήτων ιδρύθηκε το 2024 και αποτελεί πανελλαδικό φορέα εκπροσώπησης ανοικτού τύπου και ευρείας βάσης ενεργειακών κοινοτήτων οι οποίες έχουν ως κύριο σκοπό την προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας.  Στη Δέσμη συμμετέχουν ενεργειακές κοινότητες οι οποίες εκπροσωπούν ήδη περισσότερους από 3.500 ωφελούμενους, καθώς και υποστηρικτικοί φορείς όπως ακαδημαϊκά ιδρύματα, περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς της κοινωνίας των πολιτών.