Οι υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ χώρες τόσο από τα νότια όσο και τα ανατολικά της ηπείρου συναντώνται στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη την Τετάρτη, 3 Ιουλίου, για να ενισχύσουν τις προσπάθειες ενσωμάτωσης με τις αγορές ενέργειας του μπλοκ, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο επιβολής δασμών στις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας προς την ΕΕ.
Οι υπουργοί Ενέργειας των εννέα χωρών μελών της Ενεργειακής Κοινότητας θα συναντηθούν στη Μπάνια Λούκα για να προωθήσουν την ολοκλήρωση των αγορών ενέργειας με αυτές της ΕΕ και να ευθυγραμμίσουν τα νομικά τους πλαίσια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκπροσωπηθεί από την αναπληρώτρια γενική διευθύντρια ενέργειας Mechthild Wörsdörfer.
Η ετήσια συνάντηση χαρακτηρίζεται παραδοσιακά από χαμηλούς τόνους, όμως φέτος θα την καθορίσουν δύο σημαντικά γεγονότα. Στις 21 Ιουνίου, το ρεύμα έπεσε για πολλές ώρες σε πολλές βαλκανικές χώρες. Ο λόγος που προκάλεσε τη διακοπή ρεύματος παραμένει άγνωστος και αναμένεται να συζητηθεί έντονα στο περιθώριο του συνεδρίου.
Στη συνέχεια, υπάρχει ο Μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM), τα νέα διασυνοριακά τιμολόγια για τις εκπομπές CO2 ανά την ΕΕ. Από το 2026, η ΕΕ θα αρχίσει να τιμωρεί τις εισαγωγές ακόμη και από τους πιο κοντινούς γείτονες και τα μελλοντικά μέλη.
Οι πιο άμεσα επηρεαζόμενες είναι η Βοσνία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία, καθώς όλες παράγουν σημαντικά έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας εντάσεως άνθρακα στην ΕΕ.
Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων «εξήγαγαν 88 TWh (τεραβατώρες) ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ από το 2011 έως το 2020, ποσό που αντιστοιχεί στο 12,7% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (τους)», αναφέρει έκθεση της ΜΚΟ CEE Bankwatch, που δραστηριοποιείται στην περιοχή. Σημειώνουν επίσης ότι το 60% αυτής της παραγωγής είναι με άνθρακα.
Μεταξύ των έξι χωρών, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη βρίσκεται στην πρώτη θέση με μέσο όρο εξαγωγών προς την Ευρώπη 20% της ετήσιας παραγωγής της, ενώ η Σερβία εξάγει το 10% της ετήσιας παραγωγής της.
«Τα έσοδα από την εξαγωγή ενέργειας από άνθρακα διαμορφώνουν σταυροειδείς επιδοτήσει με τις χαμηλές τιμές που προσφέρονται στους (εγχώριους) καταναλωτές», εξηγεί η Pippa Gallop, εμπειρογνώμονας της ΜΚΟ.
Αλλά μόλις εφαρμοστεί ο CBAM, οι εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας θα έχουν πλέον κυρώσει και εκατομμύρια ευρώ από τα έσοδα πρόκειται να χαθούν.
Η αποφυγή αυτής της μοίρας αποτελεί βασική προτεραιότητα για τις χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας, με τους κανόνες CBAM να αφήνουν ανοιχτή την πόρτα για εξαίρεση στον τομέα της ενέργειας.
Το μόνο πρόβλημα είναι ότι αυτό θα απαιτήσει βαθύτερη ενοποίηση των ενεργειακών αγορών τους με την ΕΕ – συγκεκριμένα τη βραχυπρόθεσμη εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας.
Αυτή είναι η «βασική προϋπόθεση για την απόκτηση της εξαίρεσης CBAM», αναφέρεται σε ενημερωτικό σημείωμα που εστάλη στις αντιπροσωπείες πριν από τη συνεδρίαση.
Στο πλαίσιο της ολοκλήρωσής τους με τις ευρωπαϊκές ενεργειακές αγορές, οι χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας πρέπει να εφαρμόσουν ένα σύστημα τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ισοδύναμο με το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ.
Αυτό θα τους επιτρέψει να παρακάμψουν τυχόν δασμούς CBAM, αλλά είναι κάτι που δεν απαιτείται μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
