Οι ανάγκες της ΕΕ σε χερσαία αιολική και ηλιακή ενέργεια μπορούν να καλυφθούν χωρίς να υπονομευθεί η παραγωγή τροφίμων ή οι προσπάθειες προστασίας της φύσης, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος (ΕΕΒ) που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη (24 Ιουλίου). Ωστόσο, αυτό εξαρτάται από τις ανθρώπινες επιλογές, σε ατομικό και πολιτικό επίπεδο, υποδεικνύει η έκθεση.
Καθώς οι πραγματικότητες της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ γίνονται όλο και πιο εμφανείς, η χρήση γης έχει γίνει ένα πολυσυζητημένο θέμα. Επίμαχο ζήτημα είναι το αν η γη πρέπει να χρησιμοποιείται για την παραγωγή τροφίμων, την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας ή την προστασία της φύσης.
Μια νέα έκθεση της ΜΚΟ Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος (EEB) αναφέρει ότι υπάρχει αρκετός χώρος στην Ευρώπη για όλους αυτούς τους στόχους – αν κάνουμε τις σωστές επιλογές. Η έκθεση «Land For Renewables» εκτιμά ότι η αιολική και η ηλιακή ενέργεια που αναπτύσσεται σε μόλις 2,2% της γης του μπλοκ μπορεί να προσφέρει καθαρές μηδενικές εκπομπές και ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας από 100% ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2040.
«Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αποτελέσουν εμπόδιο για την παραγωγή τροφίμων και την αποκατάσταση της φύσης», δήλωσε ο επικεφαλής συντάκτης της έκθεσης Cosimo Tansini στο Euractiv.
Η έκθεση διαπιστώνει ότι σε ολόκληρη την ΕΕ, ακόμη και όταν εξαιρούνται οι παραγωγικές γεωργικές εκτάσεις και οι περιοχές υψηλής βιοποικιλότητας κλειδιά, παραμένει άφθονος χώρος για αιολική και ηλιακή ενέργεια.
Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει πάντα εντός των επιμέρους χωρών – για παράδειγμα, η Ιταλία και η Γερμανία θα πρέπει να εισάγουν ενέργεια από τους γείτονές τους.
Η έκθεση βλέπει, ακόμα, πολλές δυνατότητες για μια στενότερη ενσωμάτωση της γεωργίας και της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας στην ίδια γη. Παράλληλα με αυτές τις επιλογές «διπλής χρήσης», περίπου το 10% της γεωργικής γης της ΕΕ ανταποκρίνεται στον ορισμό της «υψηλής ή πολύ υψηλής υποβάθμισης».
Η έκθεση υποστηρίζει ότι οι εκτάσεις αυτές είναι μη παραγωγικές και κινδυνεύουν να εγκαταλειφθούν από τους αγρότες και, ως εκ τούτου, αποτελούν πρωταρχικούς υποψήφιους για την υποδοχή περισσότερων αιολικών και ηλιακών εγκαταστάσεων.
Το παζλ της βιοενέργειας
Η έκθεση, όμως, δεν αναφέρει σε μεγάλο βαθμό το πώς τα εδάφη της Ευρώπης μπορούν να φιλοξενήσουν την παραγωγή βιομάζας και βιοκαυσίμων, παράλληλα με τη γεωργία και την προστασία της φύσης, αν και σημειώνει ότι το 2,7% των εδαφών της ΕΕ χρησιμοποιείται σήμερα για την παραγωγή «βιομηχανικών καλλιεργειών», στις οποίες περιλαμβάνεται και η βιοενέργεια.
Πολλές προβλέψεις -ακόμη και το πρόσφατο μοντέλο που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ενημέρωση του κλιματικού της στόχου για το 2040- παρατηρούν αυξημένη απαίτηση για γη για την απορρόφηση άνθρακα από την ατμόσφαιρα και την παραγωγή βιοκαυσίμων για τομείς που είναι δύσκολο να εξαλειφθούν.
Μια μελέτη του 2023 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος της ΕΕ (ΕΕΑ) εξέτασε αυτό το «παζλ της βιομάζας», αλλά δεν μπόρεσε να προσφέρει οριστικές λύσεις.
Ο Tansini σημείωσε ότι υπήρχε πρακτική ανάγκη να περιοριστεί το πεδίο εφαρμογής της ανάλυσης και δήλωσε ότι η εργασία βασίστηκε σε ένα σενάριο που προϋποθέτει σημαντική μείωση της χρήσης βιοενέργειας στην Ευρώπη έως το 2040.
Ανθρώπινες επιλογές
Το σενάριο «Συμβατό με τη Συμφωνία του Παρισιού», στο οποίο αναφέρθηκε ο Tansini, βασίζεται επίσης σε υποτιθέμενες αλλαγές συμπεριφοράς, όπως η μείωση των αεροπορικών ταξιδιών κατά 17% και η μείωση της ζήτησης ενέργειας πολύ μεγαλύτερη από τους τρέχοντες στόχους της ΕΕ.
Αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ζωής θα μπορούσαν να μειώσουν την ανάγκη για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να απελευθερώσουν περισσότερο χώρο γης. Για παράδειγμα, το 2,5% της συνολικής έκτασης της ΕΕ χρησιμοποιείται σήμερα για την παραγωγή τροφής για τα ζώα. Μια μείωση της κατανάλωσης κρέατος θα μείωνε με τη σειρά της αυτή την ανάγκη.
Ο Tansini αναγνώρισε, επίσης, ότι τα ευρήματα της έκθεσης απαιτούν αλλαγές στον τρόπο ζωής, «αλλά όχι τόσο πολύ όσο άλλες εκθέσεις», και δήλωσε ότι τα ευρήματά τους «εξαρτώνται περισσότερο από την αποτελεσματικότητα της τεχνολογίας».
Η έκθεση προβλέπει επίσης τις τοπικές αντιδράσεις στις αιολικές και ηλιακές εγκαταστάσεις, υποθέτοντας κάποιες «ζώνες προστασίας» γύρω από κατοικημένες και βιομηχανικές περιοχές, όπου δεν μπορούν να αναπτυχθούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και αποκλείοντας τις εγκαταστάσεις σε προστατευόμενες περιοχές που μπορεί να είναι ελκυστικές για τους τουρίστες.
Ο Tansini, μιλώντας για την έκθεσημ αναγνώρισε ότι αυτό μπορεί να μην αρκεί, αναφέροντας μάλιστα την απαγόρευση της ιταλικής κυβέρνησης για την εγκατάσταση ηλιακών συστημάτων σε γεωργικές εκτάσεις, την οποία χαρακτήρισε «πολιτικό συμβολισμό». Ωστόσο, επέμεινε ότι με την έγκαιρη εμπλοκή με τις τοπικές κοινότητες θα αναπτυχθεί επαρκής δυναμικότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η πολιτική προσέγγιση υψηλού επιπέδου για την ενεργειακή μετάβαση έχει επίσης σημασία.
Ο Tansini δήλωσε ότι απαιτείται μια «συνολική» και «ολοκληρωμένη» προσέγγιση, «διαφορετικά, η ικανότητα μπορεί να μην υπάρχει για να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα».
Ως παράδειγμα, ανέφερε το ενδιαφέρον των φορέων χάραξης πολιτικής για το υδρογόνο, σημειώνοντας ότι αυτό θα απαιτούσε περισσότερη ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η οποία «μπορεί να μας δημιουργήσει προβλήματα από την άποψη των κοινοτήτων ή της φύσης».
