Οι αρνητικές τιμές ρεύματος, ο «κανιβαλισμός» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και το αδιέξοδο των ΑΠΕ – Τι γράφουν τα ξένα μέσα

Έντονος προβληματισμός επικρατεί μεταξύ των επενδυτών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρώπη, με την αγορά να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Κι αυτό γιατί στις ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας συμβαίνει τελευταία κάτι παράδοξο: οι τιμές πέφτουν κατακόρυφα κάτω από το μηδέν.

Τον Μάιο, τα ηλιακά πάρκα στις ισπανικές πεδιάδες και οι ανεμογεννήτριες πάνω από τα νορβηγικά φιόρδ ήταν τόσο παραγωγικά που μια ποσότητα ρεκόρ καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας διοχετεύθηκε στο δίκτυο. Κατά καιρούς, η προσφορά υπερέβαινε κατά πολύ τη ζήτηση, αφήνοντας τους παραγωγούς και τους προμηθευτές να κατακλύζονται από υπερβολική ενέργεια.

Για περισσότερους από ένα εκατομμύριο καταναλωτές, αυτό σήμαινε δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα για να θερμάνουν τα σπίτια τους ή να φορτίζουν τα οχήματά τους. Αν και είναι επωφελές για αυτούς, αυτό το φαινόμενο συμβαίνει πλέον τόσο συχνά που οι επενδυτές αμφισβητούν πόσο περισσότερη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μπορεί να ενσωματωθεί στην αγορά των 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων πριν μειωθούν οι αποδόσεις.

«Οι αρνητικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας θα επιβραδύνουν την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τους περισσότερους παίκτες της αγοράς», σχολιάζει στο Bloomberg, ο Axel Thiemann, Διευθύνων Σύμβουλος της Sonnedix. «Αυτό επηρεάζει την ικανότητα επένδυσης σε λογικό επίπεδο».

Η ηλεκτρική ενέργεια διαπραγματεύεται στις αγορές χονδρικής παρόμοια με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Οι αρνητικές τιμές δεν είναι καινούριες αλλά ήταν σπάνιες μέχρι τώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στη Γερμανία το 2008, όταν η χώρα επέκτεινε την παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας.

Τιμές κάτω από το μηδέν

Σύμφωνα με στοιχεία της υπηρεσίας επιτήρησης της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ACER), τα οποία παραθέτει σε δημοσίευμά του το Bloomberg, ο αριθμός των αρνητικών τιμών χονδρικής δωδεκαπλασιάστηκε τον προηγούμενο χρόνο. Μάλιστα, σε έκθεσή της τον περασμένο Μάρτιο η ACER περιέγραψε την κατάσταση ως «έκρηξη», με τα περισσότερα κρούσματα να σημειώνονται στη σκανδιναβική περιοχή.

Στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης, υπήρχαν περίπου 300 ώρες με τιμές κάτω από το μηδέν πέρυσι. Και σύμφωνα με την εταιρεία ενεργειακών αναλύσεων EnAppSys, ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να διπλασιαστεί μέχρι το 2024.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο αριθμός των αρνητικών ωρών θα πενταπλασιαστεί έως το 2027, ξεπερνώντας τις 1.000, σύμφωνα με τη σύμβουλο βιομηχανίας Modo Energy. «Αυτή η τάση θα συνεχιστεί», δήλωσε η Άννα Μποργκ, Διευθύνουσα Σύμβουλος του σουηδικού προμηθευτή ενέργειας Vattenfall AB, σε συνέντευξή του. «Πρέπει να ζήσουμε με αυτό».

Λύσεις για Παραγωγούς και Επενδυτές

Ποια όμως θα μπορούσε να είναι η λύση για παραγωγούς και επενδυτές; Το πιο προφανές είναι η κατασκευή περισσότερων μπαταριών – από εγκαταστάσεις μεγέθους καταψύκτη στα σπίτια μέχρι σειρές μπαταριών μεγέθους κοντέινερ σε χωράφια. Αυτά θα αποθηκεύουν την περίσσεια ηλεκτρική ενέργεια και θα τη διανέμουν εκ νέου όταν ο άνεμος δεν φυσάει ή ο ήλιος δεν λάμπει.

«Πρέπει να διαχειριστούμε τις διαταραχές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας», δήλωσε η Birgitte Ringstad Vartdal, Διευθύνουσα Σύμβουλος της Statkraft AS, σε συνέντευξή της στο Bloomberg Television. «Οι αρνητικές τιμές είναι επίσης μια ευκαιρία για δημιουργία αξίας». Το φαινόμενο εξαπλώνεται ραγδαία και εκτός Ευρώπης.

Στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, όπως ανέφερε προ ημερών ο ο συνιδρυτής της δεξαμενής σκέψης «The Green Tank» Νίκος Μάντζαρης, οι περικοπές ΑΠΕ για το πρώτο τετράμηνο του 2024 ενδέχεται να είναι περισσότερες απ’ αυτές ολόκληρου του 2023, εξέλιξη που δείχνει πως η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει άμεσα σε πολυδιάστατες υποδομές αποθήκευσης ενέργειας.

Ο κ. Μάντζαρης υπογράμμισε ότι η μετατόπιση του λεγόμενου νυκτερινού τιμολογίου τις μεσημεριανές ώρες, όπως και η μαζική εγκατάσταση έξυπνων μετρητών, θα δημιουργήσουν κίνητρα για την αύξηση της κατανάλωσης τις ώρες που κορυφώνεται η φθηνή παραγωγή από ΑΠΕ. Ωστόσο, δεν αποτελεί πανάκεια για να αντιμετωπιστεί το μεγάλο πρόβλημα των περικοπών ΑΠΕ που ζημιώνει τους καταναλωτές, καθώς τους στερεί τη φθηνότερη πηγή ηλεκτροπαραγωγής, ενώ ενισχύει την κατανάλωση ορυκτού αερίου. Όμως για να υπάρξει ουσιαστική επίλυση του προβλήματος αρνητικών τιμών και περικοπών είναι απολύτως απαραίτητα τα έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, όπως οι μπαταρίες και η αντλησιοταμίευση (τα οποία προβλέπει και το ΕΣΕΚ), καθώς επίσης και η αύξηση της ζήτησης -χωρίς αύξηση της σπατάλης- μέσω του εξηλεκτρισμού των κτιρίων και την ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα καταγράφηκε αρνητική τιμή στο ρεύμα στις 7 Απριλίου, όταν στο Χρηματιστήριο Ενέργειας για μία ώρα η τιμή ήταν -0,01 ευρώ ανά Μεγαβατώρα.

Η τιμή αυτή δόθηκε στις 15.00 το μεσημέρι με τις ΑΠΕ να κυριαρχούν στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής καταλαμβάνοντας το 66,05%. Οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας έχουν το 21,64%, το φυσικό αέριο μόλις το 6,53% και η μικρή ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης και οι ΑΠΕ του νησιού συμπληρώνουν το υπόλοιπο περίπου 6%.

Η αρνητική τιμή καταγράφεται στην λεγόμενη αγορά επόμενης ημέρας (day ahead market) του Χρηματιστηρίου Ενέργειας (χονδρεμπορική αγορά ρεύματος).

Εκτός Ευρώπης

Σύμφωνα με το BloombergNEF, στην Αυστραλία, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην εθνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας έπεσαν κάτω από το μηδέν στο 14% των περιπτώσεων πέρυσι. Αυτό το ποσοστό αυξάνεται σταθερά από το 2018. Τα ζητήματα δυναμικότητας αναμένεται να επιδεινωθούν με τη συνεχιζόμενη κατασκευή νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την αυξανόμενη χρήση ηλιακών συλλεκτών στον τελευταίο όροφο.

Σε περιοχές της Καλιφόρνια, οι τιμές βυθίστηκαν βαθύτερα σε αρνητικό έδαφος εν μέσω της αύξησης των νέων ηλιακών έργων και των χαμηλών τιμών του φυσικού αερίου. Μέχρι τον Απρίλιο, υπήρχαν 592 ώρες όταν η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος έπεσε κάτω από το μηδέν – ήδη περισσότερες από ό,τι ολόκληρο το προηγούμενο έτος.

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δυναμική της αγοράς

Η ειρωνεία είναι ότι η κατασκευή ηλιακών και αιολικών πάρκων δημιουργεί συνθήκες που μπορούν να αποτρέψουν την κατασκευή περισσότερων μονάδων – ένα φαινόμενο γνωστό ως κανιβαλισμός τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Οι φορείς εκμετάλλευσης μπορεί να διστάσουν να επενδύσουν στο μέλλον επειδή δεν λαμβάνουν αρκετά χρήματα για την καθαρή ενέργεια που παράγουν τώρα.

«Οι αρνητικές τιμές είναι πλέον τόσο συχνές που το ενδιαφέρον για επενδύσεις σε ηλιακά πάρκα μειώνεται σημαντικά», δήλωσε ο Alexander Hauk, εκπρόσωπος του Association of Municipal Enterprises (VKU), που εκπροσωπεί περισσότερες από 700 εταιρείες σε εθνικό επίπεδο.

Σύμφωνα με το BNEF, η τακτική εμφάνιση αρνητικών τιμών θα μπορούσε να γίνει το νέο φυσιολογικό, καθώς η Ευρώπη στοχεύει να παράγει περισσότερα από τα δύο τρίτα της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030. «Πρέπει να συνεχίσουμε να αναζητούμε διαφοροποιημένα περιουσιακά στοιχεία που δεν ενέχουν αυτόν τον κίνδυνο. », δήλωσε ο Scott Mackin, συνεπικεφαλής της ομάδας βιώσιμης υποδομής στο Denham Capital.