Οι προτεραιότητες της ενεργειακής επενδυτικής πολιτικής – Ενθάρρυνση επενδύσεων, δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά και φθηνή ενέργεια στον καταναλωτή

Στον χώρο της ενέργειας ζούμε σε μια συναρπαστική εποχή. Νέες τεχνολογίες αναζητούν την θέση τους στο ενεργειακό μίγμα, η διείσδυση των ΑΠΕ και η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα αποτελεί πια έναν παγκόσμιο στόχο, με όλο και περισσότερες χώρες να προσχωρούν σε αυτόν.

Το ενεργειακό μίγμα που γνωρίζαμε και η ανθρωπότητα διαμόρφωσε μέσα σε μια πορεία 200 ετών αλλάζει βίαια και μεταμορφώνεται ριζικά μέσα σε μόλις 20-30 χρόνια. Γιατί αποτελεί πια συνείδηση ότι πρέπει να κάνουμε ότι μπορούμε έτσι ώστε να απαλλάξουμε την Υφήλιο από την ζεστή κουβέρτα των αερίων του θερμοκηπίου, κυρίως του CO2, και η οποία προκαλεί ακραία κλιματικά φαινόμενα ιδιαίτερης επικινδυνότητας. Όπως πήραμε μια πρώτη γεύση με τις πλημμύρες στην Θεσσαλία πέρυσι το φθινόπωρο.

Η συναρπαστική αυτή εποχή φέρνει μαζί της μεγάλες προκλήσεις αλλά και υψηλούς στόχους.

Το όραμα μας για την ενεργειακή μετάβαση της πατρίδας μας είναι να καταστεί η Ελλάδα πρωταγωνιστής του Ευρωπαϊκού Green Deal και ταυτόχρονα να συνεχιστούν οι σημαντικές επενδύσεις που συμβάλλουν αποφασιστικά στην οικονομική μας ανάπτυξη. 

Ιδιαίτερα σε σχέση με την ανάπτυξη των ΑΠΕ, αυτό ήδη συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό αν αναλογιστούμε ότι η χώρα μας είναι πλέον στην 7^η θέση παγκοσμίως στην αξιοποίηση ΑΠΕ στο ενεργειακό μας μίγμα.

Συνδυασμός μέτρων για τις περικοπές

Βέβαια, δεν λείπουν τα προβλήματα. Η εκρηκτική ανάπτυξη των ΑΠΕ δεν συμβάδισε με την αύξηση της ζήτησης για ηλεκτρισμό, ούτε με την αναγκαία αναβάθμιση των δικτύων, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στις διεθνείς διασυνδέσεις της χώρας μας με τις γειτονικές. Έτσι αντιμετωπίζουμε τώρα το πρόβλημα της διάθεσης της όλο και περισσότερης παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, προβλήματα συμφόρησης δικτύων που όλα αυτά μαζί οδηγούν σε σοβαρές περικοπές ενέργειας.

Στις προτεραιότητες μας για να αντιμετωπίζουμε το μεγάλο αυτό πρόβλημα που προβληματίζει τους επενδυτές και κινδυνεύει να φρενάρει την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ είναι ένας συνδυασμός μέτρων: Ανάπτυξη έξυπνων δικτύων για την βέλτιστη διανομή της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, διασυνδέσεις των νησιών μας έτσι ώστε να μεγαλώσει η ζήτηση ηλεκτρισμού, διεθνείς διασυνδέσεις για να εξάγουμε την περίσσεια της ενέργειας, μετατόπιση της ζήτησης κατά το δυνατόν σε ώρες όπου η παραγωγή είναι αυξημένη λόγω της στοχαστικότητας των ΑΠΕ (πχ Μεσημβρινό, αντί για Νυχτερινό τιμολόγιο), αλλά και, κυρίως, η αποθήκευση ενέργειας μέσω είτε έργων αντλησιοταμίευσης (εκτελείται ήδη ένα μεγάλο τέτοιο έργο στην Αμφιλοχία με την βοήθεια του Ταμείου Ανάκαμψης), είτε μπαταριών που θα τοποθετούνται στο δίκτυο (standalone) η πίσω από τον μετρητή των πάρκων για να διασώζουν την υπερβάλλουσα τις ώρες της στοχαστικότητας ενέργεια.

Ενεργειακή απόδοση

Παράλληλα εξακολουθούμε να υπηρετούμε τις Ευρωπαϊκές οδηγίες και τους στόχους της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, αλλά και εκείνες που στοχεύουν στην απαλλαγή του κτιριακού αποθέματος από τα αέρια του θερμοκηπίου. Αυτές οι οδηγίες περιγράφουν τρείς μεγάλους στόχους: 

• Την ενεργειακή αναβάθμιση όλων των κτιρίων, δημοσίων και ιδιωτικών μέχρι το 2035 έτσι ώστε όλα να είναι τουλάχιστον στην ενεργειακή κατηγορία Ε. Αυτό αφορά 1.300.000 κτίρια στην Ελλάδα
• Την αντικατάσταση όλων των καυστήρων θέρμανσης ορυκτών καυσίμων (και φυσικού αερίου) μέχρι το 2040. Αυτό σημαίνει, χοντρικά, 1,5/2,0 εκατομμύρια καυστήρων που σήμερα λειτουργούν.
• Την αντικατάσταση όλων των φθοριούχων υλικών κλιματισμού με φιλικότερες προς το περιβάλλον ύλες (πχ βουτάνιο, πεντάνιο, κλπ), που στην ουσία σημαίνει αντικατάσταση όλων των κλιματιστικών συσκευών, σήμερα περίπου 30 εκατομμύρια.

Μετριασμός της ταχύτητας

Είναι φανερό ότι, σε συνδυασμό με τις οδηγίες για τις μεταφορές που είναι και αυτές πολύ φιλόδοξες για την διάδοση της ηλεκτροκίνησης στα αυτοκίνητα και γενικά στα μέσα μεταφοράς μέχρι το 2040, όλα τα παραπάνω σημαίνουν ανάγκη επενδύσεων πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων, πιθανόν της τάξεως πέραν των 100 δισεκατομμυρίων. Αυτό μας κάνει ιδιαίτερα σκεπτικούς και προσεκτικούς, καθώς μέχρι σήμερα δεν διαφαίνεται μια Ευρωπαϊκή συμφωνία για τέτοιας τάξης χρηματοδοτικά εργαλεία πανευρωπαϊκά. Οι εθνικοί μας πόροι αναμένονται περιορισμένοι για τέτοιες κλίμακες αν πάρουμε επίσης υπόψιν ότι βραχυπρόθεσμα ενδέχεται να αντιμετωπίσουμε πρόσθετες απρόβλεπτες δαπάνες για την αντιμετώπιση επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.

Συνεπώς, ενώ συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε και να προσπαθούμε να πιάσουμε τους φιλόδοξους ευρωπαϊκούς στόχους στις ανωτέρω κλαδικές πολιτικές, είναι ενδεχόμενο να χρειάζεται μετριασμός της ταχύτητας και ισορροπία ώστε να μην απειληθεί η αναγκαία κοινωνική συναίνεση για την ευρωπαϊκή φιλοδοξία να απαλλαγεί από τις εκπομπές αερίων και να γίνει η πρώτη πράσινη μεγάλη οικονομική δύναμη. 

Επίσης έχουμε την ευθύνη να αξιοποιήσουμε τις επενδύσεις που ήδη έχουμε κάνει σε δίκτυα φυσικού αερίου. Η χώρα μας έχει μια γεωγραφική θέση που μπορεί να αξιοποιήσει τα δίκτυα και τις υποδομές αυτές για έναν ενεργό ρόλο διαμετακόμισης φυσικού αερίου, ακόμα και σε εποχή που η χρήση φυσικού αερίου στην χώρα μας θα λιγοστεύει στο μέλλον σαν αποτέλεσμα της όλο και μεγαλύτερης εισόδου ΑΠΕ στο ηλεκτρικό μας ενεργειακό μίγμα. Επίσης οι υποδομές αυτές μπορούν να είναι χρήσιμες για την ανάπτυξη της αγοράς υδρογόνου και βιομεθανίου, στις οποίες στηρίζεται ισχυρά η Ευρωπαϊκή πολιτική.

Πλεονεκτήματα και στρατηγικοί στόχοι

Μπορούμε πάντως, γενικά, να επικεντρωθούμε εκεί που η χώρα μας έχει ισχυρά πλεονεκτήματα: Έχουμε ήλιο και πολύ καλό αιολικό δυναμικό, συνεπώς η ανάπτυξη των ΑΠΕ είναι μονόδρομος. Εκτός από την άφθονη και φτηνή ενέργεια οι ΑΠΕ χαρίζουν στην Ελλάδα και ενεργειακή αυτονομία, ασφάλεια απέναντι στις γεωπολιτικές αναταράξεις, όπως έδειξε και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ιδιαίτερα πρέπει να τονίσουμε το εξαιρετικό αιολικό δυναμικό του Αιγαίου Πελάγους, ίσως το καλύτερο στην Μεσόγειο, που μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε την ανάπτυξη πλωτών αιολικών πάρκων, μια μεγάλη πρωτοβουλία του Υπουργείου και της Κυβέρνησης που μπορεί να αποβεί καθοριστική για να μετατρέψει την χώρα εξαγωγό πράσινης ενέργειας σε όλη την Ευρώπη (υπό την προϋπόθεση της ανάπτυξης ταυτόχρονα των μεγάλων διεθνών διασυνδέσεων που σχεδιάζει ο ΑΔΜΗΕ). Η ανάπτυξη πλωτών αιολικών στο Αιγαίο θα μπορούσε να κινητοποιήσει μια ισχυρή εγχώρια εφοδιαστική αλυσίδα (βιομηχανία, ναυπηγεία, πλοία μεταφοράς και εξυπηρέτησης των πλωτών αιολικών πάρκων, λιμάνια, καλώδια, μεταλλικές κατασκευές) με πολύ θετικό αποτέλεσμα στην εθνική οικονομία.

Άλλα πλεονεκτήματα που έχουμε και μπορούμε να βάλουμε στις προτεραιότητες μας είναι:

• α) η αξιοποίηση μεσοπρόθεσμα των δικτύων φυσικού αερίου για την μεταφορά παραγόμενου πράσινου υδρογόνου και βιομεθανίου, δύο τεχνολογίες που προωθεί η Ευρώπη και για τις οποίες φτιάχνουμε τώρα το αναγκαίο ρυθμιστικό περιβάλλον ώστε να προωθηθούν νέες επενδύσεις σε αυτούς τους τομείς μόλις η τεχνολογία και η ανάπτυξη αναγκαίου όγκου βοηθήσουν ώστε να χαμηλώσουν οι τιμές τους καθιστώντας αυτές τις τεχνολογίες ανταγωνιστικές με άλλες.
• β) η δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα ενεργοβόρων βιομηχανιών, που δεν είναι δυνατόν να εξηλεκτριστούν (hard to abate), όπως είναι η παραγωγή τσιμέντου, τα διυλιστήρια, το αλουμίνιο, κλπ. Η όλη αλυσίδα δέσμευσης, μεταφοράς και αποθήκευσης (CCS) αυτών των ποσοτήτων CO2 καθίσταται δυνατή στην χώρα μας αφού έχουμε μια αποθηκευτική δυνατότητα, τα εξαντλημένα πετρελαϊκά πεδία στον Πρίνο (Καβάλα). Η δέσμευση και αποθήκευση CO2, είναι ένα αμυντικό μέτρο για τις βιομηχανίες αυτές, προστασία από την πληρωμή δικαιωμάτων εκπομπών (ETS) που αναμένεται να αυξηθούν πολύ στα επόμενα χρόνια καθιστώντας την ενέργεια αυτή ζήτημα επιβίωσης αυτών των βιομηχανιών στην Ελλάδα. Σημειώνουμε ότι στην Μεσόγειο, σε ευρωπαϊκό έδαφος, υπάρχει μόνο μία άλλη πιθανή αποθήκη, στην Ιταλία, ενώ η ευρωπαϊκή νομοθεσία δεν επιτρέπει αποθήκευση σε έδαφος τρίτων χωρών.
• γ) Η χώρα μας είναι προικισμένη με ποικιλία ορυκτών πόρων, από αυτούς που χαρακτηρίζονται Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRM) και είναι απαραίτητες για την παραγωγή εξοπλισμού που σχετίζεται με την Πράσινη Μετάβαση και τον εξηλεκτρισμό της οικονομίας. Παραδείγματα είναι ο χαλκός, το νικέλιο, το κοβάλτιο, η αλουμίνα/βωξίτης, το γερμάνιο, το γάλλιο, το αντιμόνιο, ο ψευδάργυρος, το αρσενικό, το χρώμιο και άλλα. Όλα αυτά βρίσκονται στην χώρα μας, άλλα τα εκμεταλλευόμαστε, άλλα φιλοδοξούμε να το κάνουμε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα θέσπισε ειδική οδηγία για να επιταχύνει και να πριμοδοτήσει τέτοιες επενδύσεις εξόρυξης και αξιοποίησης αυτών των Κρίσιμων Πρώτων Υλών.
• Ο σχεδιασμός των έργων δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 (οι επενδύσεις αυτές σημειωτέον έχουν ήδη προικοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Καινοτομίας με περίπου 600 εκατομμύρια ευρώ) προβλέπει παράγωγα προϊόντα (πχ υδρογόνο, μεθανόλη, βιομεθάνιο) που μπορούν να προχωρήσουν σε περαιτέρω παραγωγή συνθετικών αεροπορικών καυσίμων (SAF, συνθετική «πράσινη» κηροζίνη). Είναι ένα πλεονέκτημα που συνδέεται με την ύπαρξη ισχυρής θέλησης των διυλιστηρίων να πρασινίσουν.

Επενδύσεις πάνω από 10 δισ

Οι επτά αυτοί μεγάλοι στρατηγικοί στόχοι (ανάπτυξη γρήγορα μεγάλων διεθνών διασυνδέσεων με τα κέντρα κατανάλωσης ενέργειας της Ευρώπης, μαζική εγκατάσταση μπαταριών και αποθήκευσης γενικά στο ηλεκτρικό μας σύστημα, μεγάλα πλωτά αιολικά πάρκα στο Αιγαίο, νέες τεχνολογίες ανάπτυξης υδρογόνου και βιομεθανίου, δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (CCS), Επενδύσεις στις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες και τέλος παραγωγή συνθετικών καυσίμων) σημαίνουν αθροιστικά επενδύσεις πάνω από 10 δις ευρώ με ορίζοντα το 2030 και πολύ περισσότερες αργότερα, ενώ θα προσθέσουν οικονομική δραστηριότητα άνω του 1% στο ΑΕΠ (με ορίζοντα και πάλι το 2030).

Ισορροπία

Επιδιώκοντας αυτούς τους μεγάλους στόχους δεν ξεχνάμε να αντιμετωπίζουμε την δύσκολη καθημερινότητα, την θεραπεία των στρεβλώσεων της αγοράς, που είναι αποτέλεσμα της πολυπλοκότητας και της αλληλένδετης φύσης των ζητημάτων που ανακύπτουν από την εξισορρόπηση των δυνάμεων της αγοράς, αλλά και των διαφορετικών τεχνολογιών του ενεργειακού μας μίγματος και της δυναμικότητας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

Προσπαθούμε να χαράξουμε μια γραμμή ισορροπίας μεταξύ της ανάγκης προστασίας αλλά και ενθάρρυνσης επενδύσεων, δημοσιονομικής πειθαρχίας, αλλά και με το μάτι πάντοτε στο δικαίωμα των καταναλωτών να απολαμβάνουν την φθηνότερη δυνατή και την κατά το δυνατόν πιο πράσινη ενέργεια. Επίσης, προσπαθούμε να αποφύγουμε τον υπερσχεδιασμό και την υπερκοστολόγηση σε νέες τεχνολογικές λύσεις που μπορούν να αποδειχθούν τροχοπέδη στο στάδιο της ωρίμανσης.

Δεν είναι πάντοτε εύκολο γιατί η γρήγορη πράσινη μετάβαση κουβάλησε στην αρχική της φάση σχεδιασμούς που αποδεικνύονται ότι φέρουν στρεβλώσεις, η θεραπεία των οποίων θέλει προσοχή ώστε να μην είναι μία επιπλέον στρέβλωση, πάνω στην προηγούμενη.

Σε κάθε περίπτωση, ζούμε μια συναρπαστική, ιδιαίτερα φιλόδοξη εποχή μεγάλων αλλαγών. Και η χώρα μας παίζει σε αυτήν, έναν ρόλο πρωτοπόρου.

Σπάνιο, αλλά και ιδιαίτερα πολύτιμο, αυτό.

----------------

Ο κ. Αριστοτέλης Αϊβαλιώτης είναι γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ

Το άρθρο περιλαμβάνεται στον υπό έκδοση τόμο GREEK ENERGY 2024 που κυκλοφορεί για 13^η χρονιά το energypress