Ενεργειακές κοινότητες: πολύτιμο εργαλείο για συνετή χρήση

Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης-ή και κλιματικής κατάρρευσης-περιλαμβάνει την θέσπιση και υλοποίηση επειγουσών πολιτικών για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας, την αποθήκευση ενέργειας, τις ενεργειακές καινοτομίες κά,  που θα οδηγήσουν το 2100 στην κλιματική ουδετερότητα και σε ένα αποανθρακοποιημένο ενεργειακό σύστημα. Η συμμετοχή των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών είναι απαραίτητη μέσω κυρίως του "εργαλείου" των ενεργειακών κοινοτήτων. 

Οι ενεργειακές κοινότητες είναι αστικοί συνεταιρισμοί, μέσω των οποίων, πολίτες, Οργανισμοί Τοπικής αυτοδιοίκησης και τοπικές επιχειρήσεις μπορούν να παράγουν τοπική ενέργεια για πώληση ή_-κυρίως-για ιδιοκατανάλωση. Η Ελλάδα πρωτοπόρησε με την θέσπιση του νόμου 4513/2019 ο οποίος αναμορφώθηκε με τον ν. 5037/2023 για εναρμόνιση με τις νέες Ευρωπαϊκές οδηγίες. Οι Ενεργειακές Κοινότητες αποφέρουν πολλαπλά οφέλη σε διαφορετικούς τομείς της κοινωνίας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος:

• Συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και στην προώθηση της απαραίτητης Βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης με έργα εξοικονόμησης ενέργειας, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποθήκευσης ενέργειας, ανακύκλωσης κλπ.
• Μεγιστοποιούν την κοινωνική αποδοχή και την τοπική υπευθυνότητα για τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εξοικονόμησης ενέργειας
• Ενισχύουν την τοπική ανάπτυξη και δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας
• Κινητοποιούν, αξιοποιούν και ανακατευθύνουν τοπικά κεφάλαια ενώ διατηρούν τα παραγόμενα κέρδη εντός της τοπικής Κοινωνίας
• Ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και εμπιστοσύνη, καλλιεργούν την συνεργατικότητα και κοινωνική συμπερίληψη, καταπολεμούν την ενεργειακή φτώχεια, πληροφορούν και ενημερώνουν τους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες ενισχύοντας την ενεργειακή δημοκρατία και δικαιοσύνη. 

Παρ ‘όλο που στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 1200 Ενεργειακές κοινότητες, μόνο 60 περίπου κάνουν παραγωγή ενέργειας για ιδιοκατανάλωση των μελών τους δηλαδή είναι "πραγματικές" Ενεργειακές Κοινότητες λαϊκής βάσης. Άλλωστε η πρόσφατη τροποποίηση του σχετικού νόμου το 2023, προσπαθεί να αποσοβήσει την κατάχρηση του θεσμού. Η περιφρούρηση και η σωστή αξιοποίηση του πολύτιμου θεσμού των Ενεργειακών Κοινοτήτων, εκτός της απαραίτητης κρατικής προστασίας,  πρέπει να αποτελεί και πρώτιστη ευθύνη των Διοικητικών τος Συμβουλίων, των ΟΤΑ που συμμετέχουν, των Γενικών τους Συνελεύσεων και όλων των μελών τους.

 Στην Πατρίδα μας είναι νωπό το παράδειγμα της καταστροφικής διαχείρισης των Αγροτικών συνεταιρισμών και της τεράστιας δυσφήμισης του Συνεταιριστικού κινήματος. Συνεπώς σήμερα οι Ενεργειακές Κοινότητες πρέπει, πάση θυσία, να αποφύγουν παρόμοια λάθη και πρακτικές. Οι Ενεργειακές Κοινότητες πρέπει με συνέπεια, επαγρύπνηση και λογοδοσία να τηρούν τις επτά Συνεταιριστικές αρχές

• Την εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή 
• Τον Δημοκρατικό έλεγχο από τα μέλη 
• Την Οικονομική συμμετοχή των μελών και έλεγχο
• Την Αυτονομία και ανεξαρτησία της Ε.Κ
• Την Εκπαίδευση Κατάρτιση και πληροφόρηση για τα μέλη και την τοπική Κοινωνία
• Την Συνεργασία με άλλους Συνεταιρισμούς 
• Το συνεχές ενδιαφέρον για την Τοπική Κοινότητα-Κοινωνία

Οι παραπάνω αρχές στηρίζονται στην Δημοκρατία, στην Ισότητα και στην Αλληλεγγύη που στην σημερινή συγκυρία απαιτούν πλήρη διαφάνεια των αποφάσεων των Διοικητικών οργάνων των Ενεργειακών Κοινοτήτων, πλήρη και συνεχή πληροφόρηση των μελών, πλήρη οικονομικό απολογισμό κατανοητό από τα μέλη, επαγγελματισμό στην λήψη των επενδυτικών αποφάσεων, προσαρμογή του επενδυτικού ρίσκου στην πρωταρχική αποστολή της Ενεργειακής Κοινότητας.

 Οι Ενεργειακές κοινότητες λειτουργούν εντός του Ευρωπαϊκού και Εθνικού θεσμικού πλαισίου, επιδιώκουν την διεύρυνση του ρόλου τους και την διόρθωση τυχόν στρεβλώσεων, επικεντρώνονται κυρίως στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και της το τοπικής ανάπτυξης και ενεργειακής |δημοκρατίας, επιδιώκουν την συνεργασία με διαφορετικούς φορείς χωρίς αποκλεισμούς,  κατανοούν την θέση και τον ρόλο τους και δεν φιλοδοξούν να υποκαταστήσουν αλλότριους φορείς με διαφορετικούς ρόλους, και αποφεύγουν οποιαδήποτε υπερβολή που μπορεί να βλάψει τα συμφέροντα των "συνεταίρων" και να αμαυρώσει την εικόνα του Ενεργειακού Συνεταιρισμού.

 Οι ευθύνες των Διοικητικών οργάνων των Ενεργειακών Κοινοτήτων αλλά και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης -Α και Β ‘βαθμού-που συμμετέχουν, είναι να επαγρυπνούν για την τήρηση των παραπάνω, και υπεύθυνα να προωθούν την ενεργειακή δημοκρατία και ανάπτυξη με ευθύνη,   συνέπεια και σεβασμό.

- Νίκος Ζωγραφάκης, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc, DEA, PhD Ecole Centrale Paris