Κώστας Καρτάλης: Κλιματική κρίση - Θα είναι αυτό το θερμότερο καλοκαίρι στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο;
Ο καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του ΕΚΠΑ, Κώστας Καρτάλης, μιλά στην «Κ» για την αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή μας, για τους επερχόμενους καύσωνες και τους κινδύνους από τα λεγόμενα «συνδυασμένα φαινόμενα»
Το Ελ Νίνιο, το ισχυρό μετεωρολογικό φαινόμενο από τον Ειρηνικό, συνεχίζει να επηρεάζει το παγκόσμιο κλίμα. Μετά τον ασυνήθιστα θερμό χειμώνα που ζήσαμε, αναζητούμε –με βάση τα έως τώρα επιστημονικά δεδομένα– τις συνθήκες που θα επικρατήσουν το φετινό καλοκαίρι στη χώρα μας. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών στον τομέα Φυσικής Περιβάλλοντος – Μετεωρολογίας και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Eνωσης για την Κλιματική Αλλαγή, Κώστας Καρτάλης, μιλά στην «Κ» για την αναμενόμενη αύξηση των ημερών με καύσωνα στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια, σχολιάζει τις αναφορές περί συνθηκών «Σαχάρας» και απαντά πότε θα «εκπνεύσει» το φαινόμενο του Ελ Νίνιo.
«Οι πιο πρόσφατες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ισχυρή πιθανότητα –σε ποσοστό 88%– το φαινόμενο να συνεχιστεί –αν και με φθίνουσα ένταση– έως και τον Μάιο, γεγονός που θα σηματοδοτήσει υψηλότερες, για την εποχή, θερμοκρασίες για τον πλανήτη, αλλά και μία γενικότερη κλιματική αστάθεια. Στο διάστημα από τον Ιούνιο και μετά τα περισσότερα κλιματικά μοντέλα εκτιμούν εκτόνωση του φαινομένου, καθώς θα επικρατούν συνθήκες που χαρακτηρίζονται ως ουδέτερες ως προς το Ελ Νίνιο», τονίζει.
Ορυκτά καύσιμα, μείωση της υγρασίας εδάφους και «ωμέγα εμποδισμός»
Πάντως, θα ήταν λάθος να αποδώσουμε τις ασυνήθιστες καιρικές συνθήκες αποκλειστικά στο ωκεάνιο φαινόμενο, που μόνο έμμεσα επηρεάζει την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, ακόμη κι αν αυτή τη φορά είναι εντονότερο σε σύγκριση με προηγούμενες περιόδους. Ο καθηγητής τονίζει ότι ο βασικός παράγοντας που επηρεάζει τις συνθήκες θερμοκρασίας στην περιοχή της Μεσογείου είναι οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τη χρήση των ορυκτών καυσίμων (άνθρακα, λιγνίτη, πετρελαίου, φυσικού αερίου), ενώ στην «εξίσωση» προσθέτει ακόμη δύο σημαντικές παραμέτρους.
Ο εγκλωβισμός θερμών αερίων μαζών οδηγεί σε ηπιότερες συνθήκες τον χειμώνα και σε ιδιαίτερα επιθετικούς καύσωνες το καλοκαίρι.
«Στις συνθήκες που επικράτησαν έχει συμβάλει τόσο η μείωση της υγρασίας εδάφους όσο και η τάση αύξησης του φαινομένου με την ονομασία “ωμέγα εμποδισμός”, που αφορά τον εγκλωβισμό θερμών αερίων μαζών στην Κεντρική και τη Νότια Ευρώπη εξαιτίας των αλλαγών στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Ο εγκλωβισμός αυτός οδηγεί σε ηπιότερες συνθήκες τον χειμώνα, αλλά σε ιδιαίτερα επιθετικούς καύσωνες το καλοκαίρι», επισημαίνει.
Θα είναι αυτό το θερμότερο καλοκαίρι στην περιοχή μας;
Οι αναλύσεις έγκυρων επιστημονικών φορέων για το καλοκαίρι αναφέρουν ειδικά για τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο θερμοκρασίες υψηλότερες από τον μέσο όρο της περιόδου 1993-2016 κατά περίπου 1 έως 1,5 βαθμό Κελσίου τον Ιούλιο και κατά 0,5 έως 1 βαθμό Κελσίου τον Αύγουστο. Κι αν το 2023 ήταν το πιο θερμό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ, το 2024 δεν αποκλείεται -σύμφωνα με τον καθηγητή του ΕΚΠΑ- να είναι ακόμη πιο θερμό, βάσει των τάσεων που καταγράφονται σήμερα.
«Οφείλω βέβαια να σημειώσω ότι αυτές οι αναλύσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς αφορούν χρονική περίοδο αρκετούς μήνες από σήμερα και επηρεάζονται από μηχανισμούς που είναι πολύπλοκοι και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους», ξεκαθαρίζει ο κ. Καρτάλης.
Σε ό,τι αφορά την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, ο μεγαλύτερος κίνδυνος σύμφωνα με τον καθηγητή είναι τα λεγόμενα «συνδυασμένα φαινόμενα», δηλαδή η ταυτόχρονη εμφάνιση ξηρασίας και καύσωνα.
«Σε τέτοια φαινόμενα, οι επιπτώσεις του ενός φαινομένου δεν προστίθενται απλώς σε αυτές του άλλου, αλλά τις πολλαπλασιάζουν. Κατά τις θερινές περιόδους του 2022 και 2023, η Μεσόγειος έζησε τέτοια φαινόμενα με εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις», υπενθυμίζει ο ίδιος.
Περισσότερες ημέρες καύσωνα
Οι επιστημονικές προβλέψεις που αφορούν τους καύσωνες στη χώρα μας τα επόμενα χρόνια είναι κάθε άλλο παρά αισιόδοξες.
«Στην Ελλάδα, μέχρι το 2050, οι ημέρες με καύσωνα θα αυξηθούν κατά 15-20 μέρες ετησίως, ενώ αρκετές περιοχές της χώρας –κυρίως στον άξονα που ορίζεται από την Ανατολική Θεσσαλία προς την Αττική και την Κρήτη– θα έχουν μέχρι έξι περισσότερα θερμά επεισόδια βάσει του μετριοπαθούς σεναρίου και αντίστοιχα μέχρι δέκα, βάσει του απαισιόδοξου σεναρίου», αναφέρει στην «Κ» ο καθηγητής.
Παρότι δεν διακινδυνεύει να κάνει κάποια εκτίμηση ως προς τη συχνότητα που θα έχουν οι φετινοί καύσωνες στην Ελλάδα, ο Κώστας Καρτάλης τονίζει πως με βάση τα έως τώρα δεδομένα θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. «Σε κάθε περίπτωση, η ήδη επιβεβαιωμένη τάση για το διάστημα 1980-2020 στη Μεσόγειο, δηλαδή καύσωνες με μεγαλύτερη ένταση, συχνότητα και διάρκεια, απαιτεί ισχυρά προληπτικά μέτρα για την προστασία των πολιτών αλλά και τις δασικές πυρκαγιές».
Οι αναφορές ότι η Ελλάδα θα γίνει Σαχάρα, ότι θα έχουμε θερμοκρασίες της τάξης των 50 βαθμών Κελσίου ή ότι θα κατακλυστούν τα νησιά του Αιγαίου, είναι υπερβολικές.
Ο καθηγητής, εκφράζει μέσω της «Κ» τους προβληματισμούς του για τις δηλώσεις που γίνονται κατά καιρούς για το κλιματικό μέλλον της χώρας μας.
«Ναι, θα έχουμε περισσότερους καύσωνες και με μεγαλύτερη διάρκεια, τα εδάφη μας από την κεντρική Ελλάδα και νοτιότερα γίνονται πιο ξηρά, η θερμοκρασία στη χώρα έχει αυξηθεί κατά 1,3 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την ιστορική περίοδο. Ομως, οι αναφορές λ.χ. ότι η Ελλάδα θα γίνει Σαχάρα, ότι θα έχουμε θερμοκρασίες της τάξης των 50 βαθμών Κελσίου ή ότι θα κατακλυστούν τα νησιά του Αιγαίου, είναι υπερβολικές», αναφέρει ο κ. Καρτάλης και τονίζει τις συνέπειες τέτοιου είδους «εκφοβισμών».
«Αντιλαμβάνομαι ότι οι αναφορές αυτές γίνονται για να φοβίσουν και έτσι να οδηγήσουν στη λήψη μέτρων. Ομως, το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι οι πολίτες θεωρούν ότι οι επιπτώσεις είναι αναπόφευκτες και κατά συνέπεια ότι οι προσπάθειες που καλούνται να καταβάλουν θα είναι ανώφελες. Στη δική μου ανάγνωση, ελπίδα καλλιεργείται μέσα από την επιστημονική αλήθεια. Οι επιστήμονες οφείλουμε να είμαστε φειδωλοί στις εκτιμήσεις».
«Δεν έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο»
Υπάρχει, όμως, περιθώριο να αντιστραφεί η κλιματική κρίση που «απλώνει» τις καταστροφικές της συνέπειες σε όλο τον πλανήτη; «Ναι, αλλά αυτό θα αργήσει», απαντά ο κ. Καρτάλης.
«Υπάρχουν λύσεις, δεν έχουμε φθάσει σε αδιέξοδο. Ομως, απαιτείται ταχύτερη ενσωμάτωση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και φυσικά η σταδιακή εξάλειψη των ορυκτών καυσίμων, από όσους έχουν την κύρια συμμετοχή, όπως η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ινδία και η Ευρωπαϊκή Ενωση. Θα πρέπει πάντως να γνωρίζουμε ότι ακόμη και μετά την επίτευξη αυτών των στόχων θα αργήσει να αντιστραφεί η κατάσταση, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα έχει χρόνο ζωής που ξεπερνά τα 50 έτη».
Προϋπόθεση πάντως είναι οι στόχοι να μη μείνουν «στα χαρτιά», διότι σε αυτή την περίπτωση, σημειώνει ο καθηγητής, «οι επιπτώσεις θα είναι τραγικές για όλες τις χώρες, ακόμη και για αυτές που δεν έχουν ανάμειξη στο πρόβλημα».
FOTO
