Περικοπές σε ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ: Νομική Ανάλυση των προτεινόμενων ρυθμίσεων του νέου Νομοσχεδίου

Το Σχέδιο νόμου που αναρτήθηκε προχθές προς διαβούλευση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, προτεινόμενες ρυθμίσεις για τους λεγόμενους «περιορισμούς έγχυσης» για την επίλυση της δύσκολης εξίσωσης για την ανάγκη αυξημένης διείσδυσης των ΑΠΕ σε περιορισμένο διαθέσιμο ηλεκτρικό χώρο. Πρόκειται με άλλα λόγια για προτεινόμενη τροποποίηση του ν. 4951/2022 και συγκεκριμένα του άρθρου 10 καθώς και προσθήκης των νέων άρθρων 10Α και 10Β.

Γενική εξουσιοδότηση Υπουργού για αποφάσεις σχετικά με τους περιορισμούς έγχυσης

Εν προκειμένω, προτείνεται η θέσπιση εξουσιοδότησης προς τον αρμόδιο Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας ώστε να εκδώσει υπουργικές αποφάσεις με τις οποίες θα καθορίζεται το απαιτούμενο σχετικό κανονιστικό πλαίσιο. Πρόκειται περί γενικής εξουσιοδότησης, η οποία προβλέπει ότι οι υπουργικές αποφάσεις που θα εκδοθούν μπορούν να ρυθμίζουν τα εξής: 

α) την κατηγιοριοποίηση των περιορισμών σταθμών ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ ανάλογα με τους λόγους για τους οποίους θα επιβάλλονται (π.χ. για την ασφαλή λειτουργία συστήματος ή δικτύου, για την τοπική αποσυμφόρηση, για την επάρκεια κ.ο.κ.),

β) όρια επιβολής των περικοπών, τις αρχές και την προτεραιότητα επιβολής τους, καθώς και τη σχετική κατηγοριοποίηση των σταθμών και τη συνεργασία τους με σταθμούς αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, για κάθε επιμέρους αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Αγορά Επόμενης Ημέρας, Ενδοημερήσια Αγορά, Αγορά Εξισορρόπησης) λαμβανομένων υπόψη των αναγκών ανακατανομής,

γ) τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών διμερών συμβάσεων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αμιγώς από ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ,

δ) το ρόλο των ΕΣΜΗΕ, ΔΑΠΕΕΠ, ΦΟΣΕ, παραγωγών ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, αυτοπαραγωγών και των λοιπών φορέων όσον αφορά στους ως άνω περιορισμούς, 

ε) την υποχρέωση των παραγωγών ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, σταθμών αποθήκευσης και αυτοπαραγωγών περί εγκαταστάσεως του αναγκαίου εξοπλισμού για τον περιορισμό της ισχύος της παραγωγής τους και την κατάλληλη προσαρμογή του εξοπλισμού προστασίας των σταθμών παραγωγής με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συστήματος,

στ) το χρόνο έναρξης ισχύος του πλαισίου των ως άνω περιορισμών καθώς και σχετικές μεταβατικές ρυθμίσεις (σημειώνεαι συναφώς ότι έως ότου τεθούν σε ισχύ τα νέα μέτρα, εντολές περιορισμού έγχυσης θα μπορούν να εκδίδουν οι ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ) 

ζ) τις αρχές διαχείρισης των σταθμών αποθήκευσης και ειδικότερα εάν επιβάλλονται περιορισμοί που οφείλονται σε τοπική συμφόρηση ή σε λόγους ασφαλούς λειτουργίας του συστήματος ή δικτύου, 

η) τη θέσπιση ενός Μηχανισμού Αντιστάθμισης Περικοπών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ μεταξύ παραγωγών, για την αντιστάθμιση των πλεονεκτημάτων που απολαμβάνουν οι σταθμοί στους οποίους δεν είναι δυνατή η επιβολή των περιορισμών από τους Διαχειριστές για τεχνικούς λόγους (φορέας διαχείρισης του ειδικού λογαριασμού του εν λόγω Μηχανισμού Αντιστάθμισης ορίζεται ο ΔΑΠΕΕΠ).

θ) λεπτομέρειες σχετικά με τις εντολές περιορισμού έγχυσης, τις κυρώσεις που επιβάλλονται στους παραγωγούς ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, καθώς και το πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του ΔΑΠΕΕΠ του ΑΔΜΗΕ και του διαχειριστή του δικτύου που δύνανται να εξειδικεύονται στον Κώδικα Διαχείρισης του ΕΣΜΗΕ, στον Κώδικα Διαχείρισης του Δικτύου και στους λοιπούς Κανονισμούς της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Κεντρικό ρόλο στη διαδικασία προτείνεται να παίξει η «Ομάδα Διοίκησης Έργου», επί τη βάσει εισηγήσεων της οποίας θα εκδίδονται οι ανωτέρω υπουργικές αποφάσεις. Οι εισηγήσεις της θα αφορούν μεταξύ άλλων τα εξής:

α) τη βέλτιστη ανάπτυξη των έργων ΑΠΕ με ενσωματωμένη αποθήκευση τα οποία ενδείκνυται να υποστηριχθούν μέσω κρατικής ενίσχυσης, λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική βιωσιμότητα της σχετικής επένδυσης και (πιθανώς) την ενδεδειγμένη γεωγραφική διασπορά τους,

β) το πλαίσιο και τους κανόνες για τη γεωγραφικά εντοπισμένη ανάπτυξη των σταθμών αποθήκευσης που συνδέονται σε κατάλληλα σημεία σύνδεσης του ΕΣΜΗΕ και του ΕΔΔΗΕ με κριτήριο τις ανάγκες του συστήματος και του δικτύου, καθώς και την υποστήριξη της ανάπτυξης των σταθμών ΑΠΕ (εφόσον κριθεί σκόπιμο).

γ) ταχύτερη αδειοδότηση και υλοποίηση των έργων ανάπτυξης των δικτύων του διαχειριστή του ΕΣΜΗΕ και του διαχειριστή του ΕΔΔΗΕ.

Περιορισμοί έγχυσης βάσει συμβατικών όρων (τροποποίηση άρθρου 10 ν. 4951/2022)

Επίσης, για σταθμούς ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ που θα λάβουν οριστικές προσφορές σύνδεσης μετά την έναρξη ισχύος του εκδοθησόμενου νόμου καθώς και σταθμούς που έχουν λάβει οριστικές προσφορές σύνδεσης πριν την 01.05.2024, προτείνεται οι προσφορές και συμβάσεις σύνδεσης να μπορούν να περιλαμβάνουν ειδικούς όρους, βάσει των οποίων θα επιτρέπεται η επιβολή περιορισμών έγχυσης ανεξάρτητα από την νομοθετική τους κατοχύρωση. Δηλαδή, εφεξής οι περικοπές θα μπορούν να αποτελούν και αντικείμενο συμβατικού όρου. Εξαιρούνται από τη δυνατότητα αυτή σταθμοί που βρίσκονταν σε λειτουργία ή που υπέβαλαν δήλωση ετοιμότητας μέχρι τις 31.12.2022 ή που έχουν επιλεγεί πριν από την έναρξη ισχύος του εκδοθησόμενου νόμου για ένταξη σε καθεστώς λειτουργικής ενίσχυσης μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών και μέχρι την έναρξη ισχύος του έχουν υπογράψει σύμβαση σύνδεσης ή έχουν υποβάλει πλήρες αίτημα για σύμβαση σύνδεσης. 

Οι σχετικοί συμβατικοί περιορισμοί έγχυσης, οι οποίοι όπως προαναφέρθηκε εφαρμόζονται βάσει συμβατικών όρων, ανεξάρτητα και επιπλέον περιορισμών ή απορρίψεων προσφορών έγχυσης που προκύπτουν στο πλαίσιο της συμμετοχής των σταθμών στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί να καταλαμβάνουν:

(α) μόνιμους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού σε σχέση με την εγκατεστημένη ισχύ των μονάδων του και (β) περιορισμό της μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού για προκαθορισμένες χρονικές περιόδους εντός της κάθε ημέρας κατανομής, οι οποίοι ωστόσο δεν επιτρέπεται να οδηγούν σε περιορισμό της εγχεόμενης ενέργειας υψηλότερο από το 5% της ετήσιας δυνατότητας παραγωγής ενέργειας των σταθμών αυτών, εκτός εάν άλλως ορίσει υπουργική απόφαση η οποία ωστόσο θα πρέπει να βασίζεται σε μελέτη κόστους - οφέλους και να λαμβάνει υπόψη το επίπεδο διείσδυσης ενέργειας ΑΠΕ/ ΣΗΘΥΑ που επιτυγχάνεται. 

(γ) περιορισμούς που καθορίζονται από τους Διαχειριστές με βάση την εκτιμώμενη κατάσταση λειτουργίας του τοπικού συστήματος ή δικτύου και (δ) περιορισμούς που ενεργοποιούνται σε πραγματικό χρόνο, σε έκτακτες καταστάσεις ή αν η εγχεόμενη παραγωγή δημιουργεί πρόβλημα στη διατήρηση του ισοζυγίου παραγωγής-ζήτησης ή στη διατήρηση συνθηκών διασφάλισης της ευσταθούς λειτουργίας του δικτύου, στους οποίους επιβάλλεται κατά προτεραιότητα μείωση μέγιστης ισχύος παραγωγής η οποία μπορεί να οδηγεί έως και σε «πλήρη περιορισμό» της εγχεόμενης ενέργειάς τους, εκτός εάν άλλως προβλέψει υπουργική απόφαση που θα αφορά ειδικές κατηγορίες έργων ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ 

Σημειώνεται δε, ότι προτείνεται ότι όλα τα ως άνω μπορεί να εξειδικεύονται ή κατ’ουσίαν να τροποποιούνται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν εισήγησης του αρμόδιου διαχειριστή και γνώμης της ΡΑΑΕΥ η οποία μάλιστα μπορεί να καθορίζει και τη μεθοδολογία, την παρακολούθηση εφαρμογής των συμβατικών περιορισμών έγχυσης καθώς και την επιβολή χρεώσεων και κυρώσεων μη συμμόρφωσης, βάσει των ελέγχων των διαχειριστών. Διευκρινίζεται ωστόσο ότι μέχρι την έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης, ο αρμόδιος Διαχειριστής μπορεί να εκδώσει οριστικές προσφορές σύνδεσης με ειδικούς όρους για περιορισμούς έγχυσης μόνο στο πλάισιο των ορίων του εκδοθησόμενου νόμου. 

Επιπλέον, για παραγωγούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ με σταθμούς εγκατεστημένης ισχύος μεγαλύτερης του 1 MW, προτείνεται να αναλαμβάνουν (με δικές τους δαπάνες) την εγκατάσταση των κατάλληλων υποδομών για τον περιορισμό της έγχυσης, μέσα σε 6 μήνες από την 1^η Μαϊου 2024, έναντι «προστίμου» επιστροφής 25% των εσόδων τους από τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας. 

Τέλος, συναφές με το ζήτημα των περικοπών είναι και το προτεινόμενο άρθρο 103 του νομοσχεδίου, σύμφωνα με το οποίο ο ΔΕΔΔΗΕ αναπτύσσει δυνατότητες τηλεποπτείας και τηλεδιαχείρισης σε σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ εγκατεστημένης ισχύος μεγαλύτερης των 400 kW, μέσω της εγκατάστασης του αναγκαίου εξοπλισμού από τους Παραγωγούς και τους αυτοπαραγωγούς καθ’ υπόδειξη του Διαχειριστή, ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόσει τους ως άνω περιορισμούς όταν και όποτε κρίνεται απαραίτητο. 

Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις προβληματίζουν από νομική άποψη, συν τοις άλλοις, ένεκα της γενικότητας και ασάφειας των παρεχόμενων προς τον Υπουργό ΠΕΝ εξουσιοδοτήσεων. Να επισημάνουμε ότι με βάση τις κείμενες κανονιστικές διατάξεις του ενωσιακού δικαίου η ανακατανομή ηλεκτροπαραγωγής και η ανακατανομή απόκρισης ζήτησης πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά, διαφανή κριτήρια που δεν εισάγουν διακρίσεις, ανακατανέμουν τους πόρους με χρήση μηχανισμών που βασίζονται στην αγορά, προβλέπουν οικονομικές αποζημιώσεις των παραγωγών, ενώ οποιαδήποτε παρέκκλιση δικαιολογείται μόνο εάν δεν υπάρχει διαθέσιμη εναλλακτική επιλογή. Το ζήτημα είναι άκρως σημαντικό, κομβικό για τη βιωσιμότητα και προοπτική των ενεργειακών επενδύσεων και οφείλει να αντιμετωπιστεί έγκαιρα, με σαφήνεια, διαφάνεια και προβλεψιμότητα. Η εγχώρια ενεργειακή αγορά έχει πολλάκις "πληρώσει" με αναδρομικές, δικαιοκρατικά και νομικά έκθετες νομοθετικές ρυθμίσεις την έλλειψη έγκαιρης και διαφανούς παρέμβασης εκ μέρους της Πολιτείας και την έλλειψη θέσπισης σαφών κανόνων του παιχνιδιού που δεν θα αλλάζουν παρέχοντας στοιχειώδη νομική ασφάλεια.

Επιμέλεια: Δικηγορική Εταιρεία «Μεταξάς & Συνεργάτες» (www.metaxaslaw.gr)