Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι εθνικές κυβερνήσεις συμφώνησαν να ενισχύσουν την εγχώρια παραγωγή πράσινων τεχνολογιών, όπως οι ηλιακές μονάδες και οι ανεμογεννήτριες, επεκτείνοντας τον κατάλογο ώστε να συμπεριλάμβάνεται και η πυρηνική ενέργεια. Ωστόσο, οι ευρωπαίοι νομοθέτες απέφυγαν να αποκλείσουν τους κινέζους κατασκευαστές από τις περισσότερες δημόσιες επιδοτήσεις.
Η «Πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών» (NZIA) αποσκοπεί στην τόνωση της εγχώριας παραγωγής πράσινων τεχνολογιών, σε ορισμένες από τις οποίες -όπως οι ηλιακές μονάδες- η Ευρώπη έχει ήδη χάσει την ηγετική της θέση από την Κίνα, ενώ σε άλλες -όπως οι ανεμογεννήτριες- φοβάται τον νέο ανταγωνισμό, κυρίως από την Άπω Ανατολή.
«Οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες για την Ευρώπη να ανακτήσει την πρωτοκαθεδρία στην παγκόσμια σκηνή των καθαρών τεχνολογιών και να οικοδομήσει έναν ανταγωνιστικό, πράσινο και δημιουργικό βιομηχανικό τομέα», δήλωσε ο φλαμανδός υπουργός Οικονομίας Jo Brouns, ο οποίος προήδρευσε των διαπραγματεύσεων εκ μέρους της βελγικής προεδρίας του Συμβουλίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήθελε να περιορίσει τον νόμο σε οκτώ βασικές τεχνολογίες, για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποθήκευση ενέργειας, ηλεκτρικά δίκτυα και για δέσμευση και αποθήκευσης άνθρακα (CCS).
Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ήθελαν να συμπεριληφθεί ένα ευρύτερο σύνολο τεχνολογιών. Έτσι, διεύρυναν το πεδίο εφαρμογής ώστε να συμπεριληφθεί η πυρηνική ενέργεια.
Πρόκειται για ένα «μείγμα των δύο εντολών [του Συμβουλίου της ΕΕ και του Κοινοβουλίου]», δήλωσε στο Euractiv ο Christophe Grudler, Γάλλος ευρωβουλευτής και σκιώδης δημοσιογράφος του Renew.
«Υπάρχει μια αναφορά στην πυρηνική ενέργεια, αλλά εναπόκειται στα κράτη μέλη να αποφασίσουν σε ποιο βαθμό αυτή αποτελεί μέρος του ενεργειακού μείγματος», δήλωσε ο Christian Ehler (ΕΛΚ), επικεφαλής διαπραγματευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στους δημοσιογράφους μετά την επίτευξη της συμφωνίας.
Οι περιβαλλοντολόγοι, ωστόσο, επέκριναν την ένταξη αυτή.
«Η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του νόμου για την καθαρή μηδενική βιομηχανία, ενώ οι δημόσιες επενδύσεις είναι περιορισμένες, κινδυνεύει να εκτρέψει τα χρήματα των φορολογουμένων σε μαγικές μελλοντικές τεχνολογικές επιδιορθώσεις και μακριά από τις διαθέσιμες και αποδεδειγμένες βασικές πράσινες τεχνολογίες που χρειαζόμαστε για να επιτύχουμε τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2030», ανέφερε σε δήλωσή της η Camille Maury, υπεύθυνη πολιτικής του WWF, σχετικά με τη συμπερίληψη τόσο της πυρηνικής ενέργειας όσο και του CCS.
Αδειοδότηση και καθαρές μηδενικές κοιλάδες
Ο Ehler υπογράμμισε τη νέα διάταξη για την ταχεία αδειοδότηση των χώρων παραγωγής καθαρών τεχνολογιών, οι οποίες «αλλάζουν δραματικά τη φύση της αδειοδότησης στην Ευρώπη», με την τελική προσέγγιση να βρίσκεται κοντά σε αυτή του Συμβουλίου.
Η προθεσμία για την έκδοση άδειας κατασκευής ή επέκτασης για ένα έργο άνω του 1 GW ή μη μετρήσιμο σε GW είναι 18 μήνες. Το ανώτατο όριο είναι 12 μήνες για μικρότερα έργα.
Για την υλοποίηση τόσο μεγάλων έργων «η αρχή των λεγόμενων καθαρών μηδενικών κοιλάδων επικυρώθηκε ακόμη και πριν από το τέλος των τριμερών διαλόγων», δήλωσε στο Euractiv κοινοβουλευτική πηγή προσκείμενη στους τριμερείς διαλόγους.
Οι κοιλάδες «επιτάχυνσης» της επίτευξης καθαρών μηδενικών εκπομπών, όπως κατέληξαν οι διαπραγματευτές, εισήχθησαν από το ΕΚ. Πρόκειται για «ειδικές περιοχές για την επιτάχυνση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων με καθαρές μηδενικές εκπομπές, ιδίως για την επιτάχυνση της υλοποίησης τεχνολογικών κατασκευαστικών έργων καθαρών εκπομπών συμπεριλαμβανομένων στρατηγικών έργων ή ομάδων έργων καθαρών εκπομπών ή/και για τη δοκιμή καινοτόμων τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών», αναφέρεται στο σχέδιο συμφωνίας της NZIA που είδε το Euractiv.
«Οι στόχοι των καθαρών μηδενικών κοιλάδων θα είναι η δημιουργία συστάδων βιομηχανικής δραστηριότητας καθαρού μηδενός και ο περαιτέρω εξορθολογισμός».
Υψηλές φιλοδοξίες, η εφαρμογή αφήνεται στα κράτη μέλη
Το «ενδεικτικό σημείο αναφοράς», ο μη δεσμευτικός στόχος να παράγεται το 40% των καθαρών τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη έως το 2030 στο εσωτερικό της χώρας, διατηρήθηκε αμετάβλητος από τους διαπραγματευτές.
Η επίτευξη του στόχου θα είναι κυρίως στα χέρια των κρατών μελών, τα οποία πρέπει να αλλάξουν τα εθνικά προγράμματα επιδοτήσεων και δημόσιων συμβάσεων σύμφωνα με το νέο νόμο.
Ενώ η στήριξη για μεγάλα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως αιολικά ή ηλιακά πάρκα, συνήθως χορηγείται σε δημοπρασίες όπου ο χαμηλότερος πλειοδότης κερδίζει την επιδότηση, κάθε τρίτη δημοπρασία από αυτές θα πρέπει, στο μέλλον, να περιλαμβάνει και άλλα κριτήρια εκτός από την τιμή.
Αυτό καθιστά δεσμευτική μια διάταξη, η οποία μέχρι σήμερα ήταν προαιρετική, καθώς οι αυστηροί κανόνες της ΕΕ για τις εθνικές επιδοτήσεις, γνωστές ως «κρατικές ενισχύσεις», επέτρεπαν ήδη έως και 30% μη τιμολογιακά κριτήρια στις δημοπρασίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Τέτοια κριτήρια μπορεί να είναι «η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η συμβολή στην καινοτομία ή η ενσωμάτωση των ενεργειακών συστημάτων», ανακοίνωσε το Συμβούλιο. Σύμφωνα με εμπειρογνώμονες του κλάδου, θα μπορούσαν να σχεδιαστούν έτσι ώστε οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές να έχουν πλεονέκτημα έναντι των ξένων.
Η συμπερίληψη κριτηρίων σχετικά με την «αειφορία, ειδικότερα, φαίνεται να έχει νόημα για την προώθηση της εγχώριας ευρωπαϊκής παραγωγής τεχνολογιών ενεργειακής μετάβασης», είχε συστήσει ο γερμανικός οργανισμός ενέργειας dena σε έκθεσή του σχετικά με τον τρόπο προώθησης των πράσινων βιομηχανιών, προσθέτοντας ότι «οι τοπικοί κατασκευαστές εξακολουθούν να έχουν προβάδισμα έναντι των διεθνών ανταγωνιστών».
Περιλαμβάνονται επίσης νέοι κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις, όπως η κατασκευή ηλιακών συλλεκτών στην οροφή σχολικών κτιρίων και προγράμματα στήριξης των νοικοκυριών που αγοράζουν ηλιακούς συλλέκτες, μπαταρίες ή αντλίες θερμότητας με κρατική στήριξη.
Χρηματοδοτήσεις
Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, η NZIA δεν αποτελεί κείμενο που να καθορίζει τις δυνατότητες χρηματοδότησης. Παρ’ όλα αυτά, το Κοινοβούλιο ήθελε να χτιστούν γέφυρες.
Τελικά, έλαβε μια αιτιολογική σκέψη που έθεσε τη δυνατότητα κατανομής κονδυλίων του ΣΕΔΕ σε έργα που διευκολύνονται χωρίς προαπαιτούμενα σχετικά με συγκεκριμένα ποσά ή κριτήρια για τον καθορισμό των ποσών.
Μια άλλη δυνατότητα που εξετάστηκε ήταν η χρήση των κεφαλαίων STEP. «Θέλουμε μια άμεση σύνδεση μεταξύ του NZIA και του STEP», δήλωσε ο Ehler κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου.
Όσον αφορά την NZIA, «Δεν είμαστε ακριβώς στην ίδια κατηγορία, με τις ίδιες φιλοδοξίες με το αμερικανικό σχέδιο IRA», αναγνώρισε ο Ehler. «Ο αμερικανικός προϋπολογισμός είναι ασύγκριτα υψηλότερος από τον δικό μας, αλλά εξακολουθούμε να υπερασπιζόμαστε καλά την ευρωπαϊκή αγορά και την ευρωπαϊκή ιδέα», κατέληξε.
