Κλιματική αλλαγή: Πώς διαμορφώνει την ασφαλιστική αγορά

Τα αυξανόμενα ασφάλιστρα αποτελούν de facto «τιμή άνθρακα» για τους καταναλωτές καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά

Η κλιματική κρίση, που κάνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα ολοένα και πιο συχνά, αλλάζει σημαντική την ασφαλιστική αγορά και δημιουργεί ένα ακόμα πρόσθετο και συχνά δυσβάστακτο κόστος για τους ιδιοκτήτες κατοικιών.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πολλές ασφαλιστικές εταιρείες  ακυρώνουν ισχύουσες καλύψεις σε, παραθαλάσσιες κυρίως, περιοχές ανεβάζουν τα ασφάλιστρα, ή επιβάλλουν αυστηρότερες ρήτρες. Ως εκ τούτου η προσιτή ασφαλιστική κάλυψη μίας κατοικίας – για πολλούς μια βασική ετήσια δαπάνη, συχνά ως προϋπόθεση του ενυπόθηκου χρέους τους – γίνεται όλο και πιο δύσκολο να εξασφαλιστεί.

Η παγκόσμια εικόνα εξηγεί το γιατί.

Ένα σερί τεσσάρων συνεχόμενων ετών, όπου οι συνολικές ζημίες από τις φυσικές καταστροφές έχουν ξεπεράσει τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια, που προηγουμένως σήμανε μια εξαιρετικά κακή χρονιά, έχει τρομάξει τα στελέχη του κλάδου.

ΗΠΑ: Η κλιματική κρίση εκτοξεύει τις τιμές ασφάλισης κατοικιών

Αναπροσαρμογή του κινδύνου

Σύμφωνα με εκτενές δημοσίευμα των Financial Times, μόνο στις ΗΠΑ, η αναπροσαρμογή των κινδύνων πυροδότησε σημαντική αύξηση των ασφαλίστρων. Αρκετές μεγάλες αμερικανικές ασφαλιστικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των State Farm και The Hartford, διέκοψαν την ανάληψη νέων συμβολαίων κατοικίας στην πολιτεία της Καλιφόρνια. Ένας σημαντικός παράγοντας για αυτό ήταν η απότομη αύξηση του κόστους της αντασφάλισης καταστροφών ακινήτων.

Ευρωπαϊκά στελέχη προειδοποιούν επίσης ότι οι τιμές των ασφαλίσεων θα πρέπει να αυξηθούν μετά από μια σειρά ακραίων καιρικών φαινομένων στην ήπειρο.

Σύμφωνα με στοιχεία στην Αυστραλία, η μεγαλύτερη ετήσια άνοδος των τιμών σε δύο δεκαετίες άφησε 1,24 εκατομμύρια νοικοκυριά αντιμέτωπα με το «άγχος προσιτότητας της ασφάλισης κατοικίας», από 1 εκατ. το προηγούμενο έτος.

Και όλα αυτά επιβεβαιώνουν επί της ουσίες, αυτό για το οποίο προειδοποιούσαν εδώ και καιρό περιβαλλοντικοί ακτιβιστές: ότι η κλιματική αλλαγή θα αφήσει ανασφάλιστα πολλά μέρη του πλανήτη.

Ανώτερα στελέχη του κλάδου ξεκαθαρίζουν πλέον ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη και των προβλημάτων προσιτότητας των ασφαλίσεων. «Είναι η πρώτη φορά που επιστρέφουμε πραγματικά έναν λογαριασμό για την κλιματική αλλαγή στον καταναλωτή, αν το καλοσκεφτείτε», δήλωσε ο Christian Mumenthaler, διευθύνων σύμβουλος της Swiss Re, μιας από τις μεγαλύτερες αντασφαλιστικές εταιρείες στον κόσμο, στους αντιπροσώπους του Νταβός τον Ιανουάριο.

«Τιμή άνθρακα»

Η αύξηση των ασφαλίστρων ήταν ένα είδος τιμής άνθρακα για τους καταναλωτές, είπε, προσθέτοντας ότι αυτό δεν αρέσει ούτε στους καταναλωτές ούτε στους πολιτικούς.

Ασφαλιστικά στελέχη συχνά υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο κλάδος διαμορφώνει τους κλιματικούς κινδύνους για δεκαετίες. Ωστόσο, μιλώντας ιδιωτικά στους FT, ορισμένα ανώτερα στελέχη λένε ότι η βιομηχανία έμεινε πίσω όταν εκλήθη να κατανοήσει την απειλή για την οικονομική προσιτότητα από τις κλιματικές επιπτώσεις.

«Ο ασφαλιστικός κλάδος είχε το κεφάλι του στην άμμο γύρω από την κλιματική αλλαγή», λέει ο διευθύνων σύμβουλος μιας μεγάλης ασφαλιστικής εταιρείας, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Είναι ένας τεράστιος πόνος και προσπάθησε να τον αποφύγει. Θα περάσει τα επόμενα χρόνια [κοιτάζοντάς το] και θα καταλάβει πώς να κάνει τα πράγματα καλύτερα».

Ρεκόρ καταστροφών

Πέρυσι σημειώθηκε αριθμός ρεκόρ φυσικών καταστροφών που προκάλεσαν τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε ασφαλιστικές απώλειες: 37 ξεχωριστά γεγονότα, σύμφωνα με στοιχεία από τον ασφαλιστικό μεσίτη Aon.

Αυτό περιελάμβανε 25 λεγόμενες σοβαρές καταιγίδες, από τις οποίες οι 21 ήταν στις ΗΠΑ. Είναι το αυξανόμενο βάρος γεγονότων όπως οι καταιγίδες και οι πυρκαγιές — και η διεύρυνση των περιοχών που εκτίθενται σε αυτές — που αυξάνει το άγχος στον τομέα και αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο κίνδυνος.

Η Βιρτζίνια, για παράδειγμα, δεν είναι μια πολιτεία που φημίζεται για τεράστιες φυσικές καταστροφές. Αλλά οι ισχυροί άνεμοι και οι πλημμύρες είναι εδώ και καιρό χαρακτηριστικό. Καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη μετατοπίζει τα μετεωρολογικά πρότυπα της Γης, αυξάνοντας την ξηρασία και τις βροχοπτώσεις, είναι ένας από τους πολλούς τομείς στους οποίους οι ασφαλιστικές εταιρείες υποχωρούν.

Οι σφοδρές καταιγίδες είναι το είδος του γεγονότος που οι ασφαλιστές αποκαλούσαν παραδοσιακά «δευτερεύοντες κινδύνους», δεδομένου ότι δεν επιφέρουν τις μαζικές απώλειες ενός σεισμού ή τυφώνα.

«Δεν μπορούμε πλέον να αποκαλούμε τέτοια γεγονότα δευτερεύοντα», λέει ο Ernst Rauch, επικεφαλής επιστήμονας για το κλίμα στη Munich Re, τη μεγαλύτερη αντασφαλιστική εταιρεία στον κόσμο. «Έχουν φτάσει συνολικά την τάξη μεγέθους ενός μεγάλου τυφώνα, ή τροπικού κυκλώνα ή χειμερινής καταιγίδας».

Αξιώσεις

Εξετάζοντας τα δεδομένα της εδώ και δεκαετίες, υπάρχει «μια σημαντική ανοδική τάση» τέτοιων αξιώσεων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, προσθέτει ο Rauch, λαμβάνοντας υπόψη ακόμη και τον πληθωρισμό στο κόστος ανοικοδόμησης λόγω πραγμάτων όπως η εργασία και τα υλικά που γίνονται πιο ακριβά. Η επιστήμη «εξηγεί πολύ καλά» ότι η ζέστη και η υγρασία στην ατμόσφαιρα οδηγούν σε υψηλότερη συχνότητα και ένταση τέτοιων καταιγίδων, λέει.

Ορισμένα στελέχη στον ιδιωτικό τομέα κατηγορούν εν μέρει τις εταιρείες μοντελοποίησης κινδύνου στις οποίες βασίζονται οι ασφαλιστές για την πρόβλεψη ζημιών, λέγοντας ότι οι επιπτώσεις του κλίματος υποτιμήθηκαν

Το κόστος αντασφάλισης

Το κόστος της κάλυψης αντασφάλισης καταστροφών ακινήτων, το οποίο χρησιμοποιούν για να μοιραστούν το βάρος των απαιτήσεων από φυσικές καταστροφές, είναι στο υψηλότερο επίπεδο εδώ και μια γενιά. Οι αντασφαλιστές έχουν επίσης αυξήσει απότομα τα αποκαλούμενα σημεία προσάρτησης — το επίπεδο των ζημιών που πρέπει να επιτευχθεί για να ξεκινήσει η αντασφάλιση.

Αυτό έχει αφήσει τους κύριους ασφαλιστές αντιμέτωπους με πρόσθετους κινδύνους.

Ο Dean Klisura, επικεφαλής του μεσίτη αντασφαλίσεων Guy Carpenter, είπε σε αναλυτές τον Ιανουάριο ότι τα σημεία προσάρτησης «δεν μειώθηκαν» στις κρίσιμες διαπραγματεύσεις της αλλαγής του έτους και ότι συνέχισαν να «εκθέτουν τους ισολογισμούς [των ασφαλιστικών] σε αστάθεια».

Δοκιμάζοντας τα όρια του κλάδου

Μια τέτοια τάση θα μπορούσε να δοκιμάσει τα όρια του κλάδου, λένε ορισμένοι. Εάν οι ετήσιες ζημίες παραμείνουν πάνω από το επίπεδο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων και οι εταιρείες αναγκαστούν σε περαιτέρω αυξήσεις τιμών και αποσύρσεις για να προστατεύσουν τους ισολογισμούς τους, αυτό θα μπορούσε να «βλάψει ολόκληρη την εικόνα του ασφαλιστικού τομέα στην κοινωνία», λέει ένας διευθύνων σύμβουλος αντασφαλίσεων. Θα υπάρξουν αυξανόμενα «μπαλώματα» όπου η αγορά ασφάλισης είναι αντιοικονομική, προέβλεψε η Swiss Re .

Ενώ οι μέτοχοι ασκούν πιέσεις στις εταιρείες για να ενισχύσουν τα κέρδη τους, οι πολιτικοί επιμένουν ότι οι ασφαλιστές διατηρούν διαθέσιμη κάλυψη.

«Ο αυξημένος κίνδυνος καταστροφών λόγω της κλιματικής αλλαγής αποτελεί αναμφίβολα σημαντικό εμπόδιο για τους ασφαλιστές σε ολόκληρη τη χώρα, ωστόσο, είναι απαράδεκτο να αφήνονται εκατομμύρια ανασφάλιστοι λόγω των αλλαγών που οι επιστήμονες προβλέπουν εδώ και δεκαετίες», έγραψε η Δημοκρατική βουλευτής Maxine Waters προς την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ πέρυσι ως απάντηση στις αποχωρήσεις ασφαλιστικών εταιρειών από την Καλιφόρνια.

Σε ορισμένους τομείς έχει ήδη απαντηθεί το ερώτημα εάν ο κλάδος της ιδιωτικής ασφάλισης μπορεί να αντεπεξέλθει από μόνος του στο κόστος των ακραίων καιρικών φαινομένων. Στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες, ένα συνονθύλευμα κρατικών ασφαλιστικών εταιρειών και εθνικών αντασφαλιστικών συστημάτων σημαίνει ότι το φορολογούμενο κοινό μοιράζεται ήδη το κόστος αυτών των κινδύνων.

Η αισιόδοξη ματιά και το τρομακτικό μέλλον

Η αισιόδοξη άποψη σε πολλά μέρη του κλάδου είναι ότι η παροχή ιδιωτικού τομέα θα ανακάμψει. Ένας συνδυασμός αυξανόμενων τιμών, επενδύσεων σε μέτρα πρόληψης καταστροφών και ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων θα επιτρέψει στις ασφαλιστικές εταιρείες να πάρουν πίσω περισσότερους πελάτες —ειδικά εάν σημειωθούν έτη με χαμηλότερες ζημιές.

Όμως, οι παγκόσμιες ρυθμιστικές αρχές και φορείς χάραξης πολιτικής προετοιμάζονται για ένα πιο τρομακτικό μέλλον. Τα ανασφάλιστα ακίνητα θα μπορούσαν να διαχυθούν σε άλλους τομείς, προειδοποίησε η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών σε έγγραφο του Νοεμβρίου, καθιστώντας πιο δύσκολη την ασφάλιση των στεγαστικών δανείων και αυξάνοντας τον πιστωτικό κίνδυνο των τραπεζών εάν τα σπίτια δεν είναι πλέον επιλέξιμες εξασφαλίσεις.

Η Τράπεζα της Αγγλίας προειδοποίησε στην κλιματική έρευνα του 2021 ότι, σε ένα σενάριο που οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να δράσουν για το κλίμα και την υπερθέρμανση του πλανήτη που θα φτάσει τους 3,3 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα μέχρι το 2050, περίπου το 7% των βρετανικών νοικοκυριών που καλύπτονται σήμερα θα αναγκαζόταν να μείνουν χωρίς ασφάλιση. Στην Αυστραλία, ένα στα 25 σπίτια θα είναι χωρίς κάλυψη μέχρι το 2030, σύμφωνα με το Climate Council, ένα ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο, το οποίο είπε ότι η χώρα «γίνεται γρήγορα ένα μη ασφαλίσιμο έθνος».

«Βλέπετε αυξανόμενους αριθμούς ανθρώπων [σε παγκόσμιο επίπεδο] που δεν είναι ασφαλισμένοι επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το ασφάλιστρο», λέει η Mia Mottley, πρωθυπουργός των Μπαρμπάντος. «Και δεν είναι μόνο οι άνθρωποι. Το βλέπεις με τις επιχειρήσεις και κάποια στιγμή θα γίνει θέμα όσον αφορά την πρόσβαση και την ποιότητα των δανείων τους». Η υποασφάλιση είναι ένα τεράστιο πρόβλημα στο νησιωτικό έθνος. Το 95% όσων επλήγησαν από τον τυφώνα Elsa του 2021 δεν είχαν ασφάλιση.

Διαφωνίες

Τα στελέχη του κλάδου τείνουν να μην αμφισβητούν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη κάνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα πιο συχνά και πιο έντονα. Ωστόσο, υπάρχει έντονη συζήτηση σχετικά με το εάν αυτός είναι ο σημαντικός παράγοντας που αυξάνει τις απαιτήσεις ασφάλισης κατοικίας τα τελευταία χρόνια.

Στις ΗΠΑ, η κατάσταση είναι πιο οξεία επειδή οι οικιακές ασφαλιστικές εταιρείες πρέπει συνήθως να καθορίζουν τις τιμές τους από τις τοπικές ρυθμιστικές αρχές, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο για αυτούς να χρεώνουν τιμές που θεωρούν ανάλογες με τον κίνδυνο. Οι ασφαλιστές έχουν συνδέσει ρητά την αποχώρηση από ορισμένες περιοχές με την ανάγκη να είναι σε θέση να τιμολογούν τις αναμενόμενες ζημίες.

Υπάρχουν διάφορες νομοθετικές προσπάθειες σε κρατικό επίπεδο για τη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας, όπως νομικές μεταρρυθμίσεις με στόχο τον αποπληθωρισμό του κόστους αποζημιώσεων.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δίνουν επίσης μεγαλύτερη προσοχή στο πρόβλημα. Τον Νοέμβριο, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ζήτησε για πρώτη φορά αναλυτικά στοιχεία για την αξιολόγηση των «αυξανόμενων επιπτώσεων» της κλιματικής αλλαγής στα οικονομικά των νοικοκυριών, επικαλούμενο «αποχώρηση ασφαλιστικών εταιρειών και σημαντικές αυξήσεις ασφαλίστρων σε αρκετές πολιτείες». Ταυτόχρονα, δύο γερουσιαστές ξεκίνησαν έρευνα για το πώς οι ασφαλιστικές εταιρείες αντιμετωπίζουν τους κλιματικούς κινδύνους, ζητώντας από τις εταιρείες πενταετείς προβλέψεις για τα επιτόκια ασφαλίστρων και ρωτώντας αν σκέφτονται να εξέλθουν από κάποια αγορά.

Το ερώτημα

Το ερώτημα τώρα, λένε ειδικοί του κλάδου, δεν είναι αν οι κυβερνήσεις θα πρέπει να παρέμβουν, αλλά πόσο περισσότερο θα πρέπει να προχωρήσουν.

Ήδη, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για τις κυβερνήσεις που έχουν υποχρεώσεις να σταθούν πίσω από τα διάφορα και αυξανόμενα τοπικά και εθνικά προγράμματα. Η Αυστραλία έχει ξεκινήσει ένα δημόσιο πρόγραμμα για την απορρόφηση ορισμένων κινδύνων που σχετίζονται με τον κυκλώνα. Ορισμένοι πολιτικοί και στελέχη του κλάδου ζήτησαν από τις ΗΠΑ να υιοθετήσουν ένα ασφαλιστικό backstop σε ομοσπονδιακό επίπεδο για τους κλιματικούς κινδύνους.

Το πρόγραμμα αντασφάλισης του Ηνωμένου Βασιλείου για τις πλημμύρες πρόκειται να λήξει το 2039, αλλά όλο και περισσότερο τα στελέχη αναμένουν ότι θα πρέπει να συνεχιστεί και μετά την ημερομηνία αυτή.

Επιπτώσεις στην κοινωνία

Η κρίση της οικονομικής προσιτότητας έχει επιπτώσεις σε ολόκληρη την κοινωνία, από όπου οι άνθρωποι επιλέγουν να ζήσουν μέχρι εκεί που αποφασίζουν να συνταξιοδοτηθούν. Το αυξανόμενο κόστος «έχει επιπτώσεις στην αποτίμηση των ακινήτων και στη σταθερότητα των αγορών», λέει ο Steve Bowen, επικεφαλής επιστημονικός διευθυντής στον μεσίτη αντασφαλίσεων Gallagher Re. «Υπάρχουν συζητήσεις τώρα για το πού θα συνταξιοδοτηθούν οι άνθρωποι. Θα συνεχίσουν να πηγαίνουν [ακόμα] στη Φλόριντα;»

Η φύση της ασφάλισης των ακραίων καιρικών φαινομένων είναι ότι οι απώλειες από φυσικές καταστροφές θα συνεχίσουν να υποχωρούν. Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να αυξήσει την αστάθεια από έτος σε έτος. Αλλά οι ειδικοί λένε ότι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η μακροπρόθεσμη τάση. «Καθώς αυτό που θεωρείται κανονικό έτος συνεχίζει να είναι πιο ακριβό», λέει ο Bowen, «πόσο θα κοστίζει αυτό το νέο κανονικό;»

Μέτρα πρόληψης

Τα μέτρα πρόληψης, όπως η απαγόρευση νέων κατοικιών σε πλημμυρικές πεδιάδες και η επένδυση στην άμυνα έναντι των πλημμυρών και των δασικών πυρκαγιών, μπορεί να είναι ο μόνος βιώσιμος τρόπος μείωσης της απειλής.

Όλο και περισσότερο η πρόκληση της οικονομικής προσιτότητας της ασφάλισης γίνεται «ερώτημα πολιτικής», λέει ο Andersen της Aon. «Υποστηρίζετε άτομα που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την τιμή που βασίζεται στον κίνδυνο; Ή αλλάζετε [κανόνες σχεδιασμού] ώστε να μην μπορείτε να χτίσετε σε ορισμένες περιοχές; Αυτά δεν είναι ερωτήματα που πρόκειται να λυθούν από τους ασφαλιστές».