Κλιματική κρίση και ενέργεια: Στον δρόμο για την παγκόσμια διάσκεψη COP28

Η «Κ» με τη συνεργασία του κ. Γιάννη Μανιάτη, καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς και διευθυντή του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Κλιματική Κρίση και Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών», ανοίγει τον φάκελο «Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα – COP28» που θα διεξαχθεί στο Ντουμπάι από 30 Νοεμβρίου 2023 έως 12 Δεκεμβρίου 2023. Μία φορά την εβδομάδα θα ενημερώνουμε τους αναγνώστες για την κλιματική κρίση, τον μεγαλύτερο κίνδυνο που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Στην Παγκόσμια Διάσκεψη στο Παρίσι το 2015 (COP21) συμφωνήθηκαν για πρώτη φορά παγκοσμίως νομικά δεσμευτικοί κλιματικοί στόχοι, προκειμένου η παγκόσμια θερμοκρασία να αυξηθεί λιγότερο από 2 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Ομως, οι μέχρι τώρα ενέργειες των κρατών κάθε άλλο παρά υλοποιούν αυτούς τους στόχους, με εξαίρεση την Ευρωπαϊκή Ενωση, στην οποία τα περισσότερα κράτη-μέλη (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) βρίσκονται στη σωστή τροχιά. Οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές στη χώρα μας, με τις πλημμύρες στη Θεσσαλία και τις πυρκαγιές στα δάση, αναδεικνύουν την κατεπείγουσα ανάγκη λήψης μέτρων μείωσης των εκπομπών αερίων ρύπων, αλλά επιπλέον και αύξησης της ανθεκτικότητας των δημόσιων υποδομών.

Μετεξεταστέοι στους βασικούς στόχους 

Πολύ κάτω από τη βάση (3,6 στα 10) θα βαθμολογήσει η Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα την επίτευξη των 10 βασικών στόχων της Συμφωνίας των Παρισίων. Οι χειρότερες επιδόσεις παρουσιάζονται στους στόχους για το 2030 (1/10), ενώ με 3/10 βαθμολογείται η υλοποίηση του Ταμείου Απωλειών και Ζημιών, του Μηχανισμού Παγκόσμιου Απολογισμού και του άρθρου 6.4 της COP21 για τον Παγκόσμιο Μηχανισμό Αγοράς Ανθρακα. Τις μεγαλύτερες βαθμολογίες (6/10) επιτυγχάνουν το πακέτο Ενεργειακής Μετάβασης και η δέσμευση για $100 δισ./έτος για τη Χρηματοδότηση Αναδυόμενων και Αναπτυσσόμενων Οικονομιών. 

Τα κονδύλια για έρευνα και ανάπτυξη 

Οι χρηματοδοτήσεις για έρευνα και ανάπτυξη (R&D) στην ενέργεια διπλασιάστηκαν από 1974 έως το 1980 και στη συνέχεια για μία 10ετία μειώνονταν. Μετά το 2000 άρχισε η άνοδος κυρίως λόγω της αύξησης συνολικά των τιμών των ενεργειακών προϊόντων και του κυβερνητικού ενδιαφέροντος για ενεργειακές καινοτομίες. Σε πραγματικούς όρους, οι χώρες του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) σήμερα επενδύουν τα περισσότερα χρήματα (25 δισ. δολ.) σε R&D ενέργειας εδώ και 50 έτη. Το 2009 υπήρξε μια εξαίρεση, με επιπλέον χρηματοδότηση 16 δισ. δολ. λόγω του αμερικανικού νομοσχεδίου ανάκαμψης και επανεπενδύσεων. 

Δυσθεώρητο το κόστος της ρύπανσης 

Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί 6 εκατ. θανάτους ανά έτος και οικονομικό κόστος που αγγίζει τα 8 τρισ. δολάρια. Σε έρευνα που διενεργήθηκε το 2022 με τη συμμετοχή 131 χωρών, μόνο οι 13 από αυτές πληρούσαν τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αναφορικά με τις ετήσιες συγκεντρώσεις σωματιδίων PM2.5 μικρότερες ή ίσες του ορίου των 5 μg/m3. Η Λαχώρη με 97,4 μg/m3 και το Δελχί με 92,6 μg/m3 βρίσκονται στις χειρότερες θέσεις και έχουν 20πλάσιες συγκεντρώσεις από τις οδηγίες. Το Ρέικιαβικ με 3,3 μg/m3 βρίσκεται στην καλύτερη θέση, ενώ η Αθήνα στην έκτη με 19,2 μg/m3. 

Αρνητική πρωτιά για την Κίνα 

Η Κίνα είναι μακράν ο αρνητικός παγκόσμιος πρωταθλητής στις εκπομπές CO2 (σχεδόν 10 Gt ισοδύναμου άνθρακα), κυρίως λόγω της χρήσης άνθρακα στο ηλεκτρικό σύστημά της. Ακολουθούν με τις μισές εκπομπές (5 Gt) οι ΗΠΑ, με σχεδόν ισοδύναμες εκπομπές από πετρέλαιο και αέριο και λιγότερες από άνθρακα, όπως και η Ρωσία (4 Gt). Οι 10 πρώτες χώρες σε εκπομπές ευθύνονται για το 75% του παγκόσμιου συνόλου των εκπομπών από εξόρυξη. Σημειώνεται η συνεχιζόμενη έντονη παρουσία του εξαιρετικά ρυπογόνου άνθρακα στο ενεργειακό ισοζύγιο της Κίνας, της Αυστραλίας, της Ινδονησίας, της Ινδίας και της Ν. Αφρικής.

Επενδύουν στην πυρηνική ενέργεια

Στην πυρηνική ενέργεια έχουν επενδυθεί συνολικά περισσότερα χρήματα για R&D, από οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία. Αύξηση 50% κατά τη 10ετία του 1970 και διαρκής πτώση μέχρι το 2002. Σήμερα, πολύ κάτω από τα επίπεδα του 1980. Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υπήρξε αύξηση το 1980, με σταδιακή πτώση μέχρι το 2008 και ισχυρή ώθηση το 2009 (λόγω ΗΠΑ), με σταθεροποίηση στα σημερινά επίπεδα των 3 δισ. δολ. Η εξοικονόμηση ενέργειας από τα 300 εκατ. δολ. το 1973 αυξήθηκε στα 2 δισ. δολ. το 2000, φτάνοντας στα 6 δισ. δολ. το 2021. Σήμερα, αποτελεί τον μεγαλύτερο υποδοχέα επενδύσεων R&D στις χώρες-μέλη του ΙΕΑ. 

Χάνονται έως 6,8 χρόνια ζωής ανά κάτοικο 

Ο μέσος άνθρωπος στον πλανήτη μας θα μπορούσε να ζήσει επιπλέον 2,3 χρόνια εάν τα παγκόσμια επίπεδα σωματιδιακής ρύπανσης PM2.5 μειώνονταν με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες που έχει δώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), όπου το μέγιστο ανέρχεται σε 5μg/m3. Σήμερα στο Μπανγκλαντές μειώνεται το προσδόκιμο ζωής των κατοίκων κατά 6,8 χρόνια, ακολουθούμενο από την Ινδία με μείωση κατά 5,3 χρόνια, το Νεπάλ με 4,6 χρόνια και το Πακιστάν με 3,9 χρόνια. Την πεντάδα συμπληρώνει το Κονγκό με 2,9 χρόνια. Στις ΗΠΑ –που βρίσκεται χαμηλά στην κατάταξη– το προσδόκιμο ζωής μειώνεται κατά 3,6 μήνες.