Μύθοι και αλήθειες για τις αντλίες θερμότητας - Το μεγάλο στοίχημα της Ευρώπης

Οι αντλίες θερμότητας προβάλλονται ως μια σημαντική εναλλακτική καθαρής ενέργειας, ωστόσο δεν είναι λίγοι που αντιτείνουν ότι είναι υπερβολικά δαπανηρές. 

Πρόκειται για τις συσκευές αυτές που που παίρνουν ενέργεια από τον αέρα, το έδαφος και το νερό και τη μετατρέπουν σε θερμότητα ή ψυχρό αέρα. 

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι εγκαθιστούν τη συγκεκριμένη τεχνολογία. 

Πέρυσι, οι αντλίες θερμότητας βοήθησαν την Ευρώπη να εξοικονομήσει 8 εκατομμύρια τόνους εκπομπών CO2, καθώς 3 εκατομμύρια μονάδες αντικατέστησαν περίπου 4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ορυκτού αερίου - άρα σίγουρα υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες.

Πώς λειτουργούν οι αντλίες θερμότητας;

Οι αντλίες θερμότητας αέρα, νερού και εδάφους λειτουργούν παίρνοντας ενέργεια από αυτές τις πηγές και μετατρέποντάς την σε θερμότητα ή κρύο αέρα . 

Οι αντλίες θερμότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε σπίτια, γραφεία και σε βιομηχανικούς χώρους. Έχουν την αρετή να είναι πολύ αποτελεσματικοί. για κάθε μονάδα ενέργειας που εισέρχεται, παίρνετε περίπου τρεις μονάδες θερμότητας.

Οι αντλίες θερμότητας λειτουργούν σε ψυχρά κλίματα;

Ένας από τους μύθους που κυκλοφορούν για τις αντλίες θερμότητας είναι ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν σε ψυχρά κλίματα. Ωστόσο, η πραγματικότητα τους διαψεύδει: οι τέσσερις χώρες με το μεγαλύτερο μερίδιο αντλιών θερμότητας - Νορβηγία (60% των νοικοκυριών), Σουηδία (43%), Φινλανδία (41%) και Εσθονία (34%),  αντιμετωπίζουν μερικούς από τους πιο κρύους χειμώνες στην Ευρώπη.

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι οι αντλίες θερμότητας μπορούν να εγκατασταθούν με επιτυχία σε χώρες όπου οι χειμερινές θερμοκρασίες σπάνια πέφτουν κάτω από -10 C, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου. Και τονίζει ότι ακόμη και όταν πλησιάζουν τους -30 C, μπορούν να είναι πιο αποδοτικοί από την ηλεκτρική θέρμανση.

Ο λόγος είναι ότι σε θερμοκρασίες υπό του μηδενός, ο εξωτερικός αέρας και το νερό εξακολουθούν να περιέχουν χρήσιμες ποσότητες ενέργειας. Η βασική μέτρηση εδώ είναι ο «συντελεστής απόδοσης» (ή COP) που είναι η θερμότητα που μπορεί να παραχθεί για κάθε μονάδα ενέργειας που εισέρχεται.

Σύμφωνα με άλλη μελέτη, την οποία επικαλείται το euronews, οι αντλίες θερμότητας εδάφους μπορεί να είναι καλύτερες σε αυτά τα κλίματα, καθώς οι θερμοκρασίες του εδάφους δεν μεταβάλλονται τόσο δραματικά μεταξύ των εποχών (και ο εξοπλισμός δεν χρειάζεται να χρησιμοποιεί ενεργειακή απόψυξη).

Το παράδειγμα της Φινλανδίας

Ένα βραβευμένο έργο EPHA στη Φινλανδία συνδυάζει τη γεωθερμική ενέργεια με την τεχνολογία αντλιών θερμότητας για να δημιουργήσει ένα κινητό σύστημα που τροφοδοτεί εργοτάξια. Η επιχείρηση «Geolo» στη Βάνταα είναι αποτελεσματική μέχρι τους -30 βαθμούς Κελσίου.

Υπάρχουν περίπου 20 εκατομμύρια αντλίες θερμότητας εγκατεστημένες στην Ευρώπη - αποφεύγοντας 54 μεγατόνους CO2, περίπου τις ετήσιες εκπομπές της Ελλάδας.

Παλιές κατοικίες

Πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν να συμμετάσχουν στο κύμα της αντλίας θερμότητας, αλλά δεν είναι σίγουροι εάν οι συσκευές είναι οι κατάλληλες για το σπίτι τους.

Μια ανησυχία είναι ότι δεν θα λειτουργήσουν σε παλιά κτίρια. Αλλά η EPHA λέει ότι οι αντλίες θερμότητας είναι κατάλληλες για κάθε τύπο κτιρίου, υπό την προϋπόθεση ότι το υπάρχον σύστημα θέρμανσης ή ψύξης είναι συμβατό.

Ένα έργο που χρηματοδοτήθηκε από την κυβέρνηση στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι μπορούν να εγκατασταθούν σε σπίτια κάθε στυλ και εποχής, από βικτοριανές μεσαίες βεράντες μέχρι προ του Β' Παγκοσμίου Πολέμου πολυκατοικίες και πολυκατοικίες της δεκαετίας του 1960.

Αυξημένο κόστος

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι αντλίες θερμότητας είναι σήμερα απαγορευτικά ακριβές για πολλούς ανθρώπους. Σύμφωνα με το Euronews η αγορά και η εγκατάσταση μιας αντλίας θερμότητας με πηγή αέρα κοστίζει περίπου 11.500 ευρώ. Το μέσο κόστος εκ των προτέρων είναι περίπου δύο έως τέσσερις φορές υψηλότερο από τους λέβητες αερίου.

Η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι επίσης ακριβότερη από την τιμή του φυσικού αερίου. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) αναφέρει ότι οι αντλίες θερμότητας μπορούν να εξοικονομήσουν χρήματα στους καταναλωτές μακροπρόθεσμα, ενώ τους προστατεύουν από τις διακυμάνσεις των τιμών. 

«Με την κατάλληλη υποστήριξη για τα φτωχότερα νοικοκυριά για τη διαχείριση του αρχικού κόστους, οι αντλίες θερμότητας μπορούν να αντιμετωπίσουν ουσιαστικά την ενεργειακή φτώχεια», προσθέτει.

Σχέδιο δράσης της ΕΕ 

Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2022 για την  ανταγωνιστικότητα των τεχνολογιών καθαρής ενέργειας  αναφέρει ότι η ανάπτυξη όλων των ειδών αντλιών θερμότητας είναι απαραίτητο για την επίτευξη των ενισχυμένων κλιματικών στόχων.

Ωστόσο, χωρίς ένα ειδικό σχέδιο δράσης της ΕΕ, 22 εκατομμύρια παλαιές ατομικές συσκευές θέρμανσης και αρκετές χιλιάδες μεγάλες παλιές μονάδες θέρμανσης με βάση τα ορυκτά διατρέχουν τον κίνδυνο να αντικατασταθούν από λέβητες ορυκτών καυσίμων. 

Μια  πρόσκληση υποβολής αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με το σχέδιο δράσης ξεκίνησε στις 28 Απριλίου 2023. Τα στοιχεία που παρασχέθηκαν θα ληφθούν υπόψη καθώς η Επιτροπή αναπτύσσει περαιτέρω και τελειοποιεί την πρωτοβουλία. Επιπλέον, μια δημόσια διαβούλευση ήταν ανοιχτή μεταξύ 7 Ιουνίου και 30 Αυγούστου 2023 για επιπλέον σχόλια και ιδέες.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) της χώρας μας που παρουσιάστηκε στις αρχές του  έτους προβλέπει αύξηση 7% μέσα στην επόμενη διετία στις εγκαταστάσεις αντλιών θερμότητας, ενώ έμφαση στην ενίσχυση της τοποθέτησης αντλιών θερμότητας δίνει και το REPowerEU.

Το αναβαθμισμένο ΕΣΕΚ βάζει ψηλά τον πήχη για τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν έως το τέλος της δεκαετίας: από το μόλις 7% των νοικοκυριών στη χώρα που σήμερα έχουν τοποθετήσει αντλίες θερμότητας, ο στόχος είναι να φθάσουν στο 16% έως το 2025 και έως το 20% έως το 2030. Σε ό,τι αφορά στα κτήρια υπηρεσιών, εκεί ήδη το ποσοστό αυτό φθάνει στο 57% και οι νέοι στόχοι είναι να αγγίξει το 60% έως το 2025 και το 67% έως το 2030. Για την επίτευξη των στόχων αυτών και εν γένει για την επίτευξη των στόχων την ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων – νοικοκυριών, επιχειρήσεων υπολογίζεται ότι απαιτούνται επενδύσεις περίπου 1,5 δισ. ευρώ.

Επενδύσεις

Η γερμανική Vaillant έχει δεσμεύσει σχεδόν 2 δισ. ευρώ για να ενισχύσει τις δραστηριότητές της, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου εργοστασίου στην Ισπανία με υπερδιπλασιασμό της παραγωγικής ικανότητας σε 500.000 μονάδες ετησίως. Η Bosch δήλωσε ότι θα επενδύσει περισσότερα από 1 δισ. ευρώ για να επεκταθεί στη Γερμανία, την Πορτογαλία και τη Σουηδία και να κατασκευάσει ένα νέο εργοστάσιο στην Πολωνία.

Η Carrier Global με έδρα τις ΗΠΑ δαπανά 12 δισ. ευρώ για να εξαγοράσει τη Viessmann, έναν γερμανικό όμιλο εξοπλισμού θέρμανσης. Ο διευθύνων σύμβουλός της Ντέιβιντ Γκίτλιν είπε στους επενδυτές ότι η Ευρώπη είναι η «μοναδική πιο ελκυστική αγορά στον κόσμο» και αναμένει ότι οι πωλήσεις αντλιών θερμότητας στην ΕΕ θα τριπλασιαστούν στα 15 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2027.