Αφρική: Γιατί πεθαίνουν μαζικά οι ελέφαντες; Το άγνωστο βακτήριο και η κλιματική αλλαγή

Η αιτία για τους μυστηριώδεις μαζικούς θανάτους αφρικανικών ελεφάντων αποκαλύφθηκε επιτέλους - και οι επιστήμονες που συνέταξαν μια νέα έκθεση λένε ότι τα κρούσματα θα μπορούσαν να είναι πιο πιθανό να συμβούν λόγω της συνεχιζόμενης κλιματικής κρίσης.

Τριάντα πέντε αφρικανικοί ελέφαντες στη βορειοδυτική Ζιμπάμπουε έπεσαν νεκροί κάτω από περίεργες συνθήκες μεταξύ τέλη Αυγούστου και Νοεμβρίου 2020. Έντεκα από τα τεράστια ζώα αγέλης πέθαναν μέσα σε ένα 24ωρο.

«Πέθαναν σε πολύ σύντομο διάστημα. Αυτό είναι ένα από τα πιο αινιγματικά μέρη όλου του παζλ. Ότι πολλά ζώα πεθαίνουν αρκετά κοντά μεταξύ τους αλλά όχι ακριβώς το ένα δίπλα στο άλλο σε ένα τόσο στενό χρονικό διάστημα. Είναι πραγματικά στο μυαλό μου, μάλλον μοναδικό, σίγουρα σε αυτό το μέρος του κόσμου», είπε ο Δρ Κρις Φόγκιν, κτηνίατρος στο Victoria Falls Wildlife Trust στη Ζιμπάμπουε και από τους συγγραφείς της μελέτης για την αιτία των θανάτων.

Νωρίτερα την ίδια χρονιά, περίπου 350 ελέφαντες στη γειτονική βόρεια Μποτσουάνα είχαν επίσης πεθάνει ξαφνικά σε διάστημα τριών μηνών. Οι αξιωματούχοι και οι ειδικοί αρχικά δεν μπορούσαν να εξηγήσουν τους θανάτους που συνέβησαν μεταξύ του μεγαλύτερου πληθυσμού ελεφάντων της Αφρικής. Η λαθροθηρία, η δηλητηρίαση και η ξηρασία «ενοχοποιήθηκαν» μεταξύ άλλων.

Αποδεικνύεται ότι μια βακτηριακή λοίμωξη σκότωσε τους ελέφαντες, σύμφωνα με την έρευνα που βασίστηκε σε δείγματα που ελήφθησαν από 15 από τα ζώα που πέθαναν στη Ζιμπάμπουε. Μια ανάλυση, που δημοσιεύτηκε στις 25 Οκτωβρίου στο περιοδικό Nature Communications, έδειξε ενδείξεις μόλυνσης από ένα ελάχιστα γνωστό βακτήριο που ονομάζεται taxon 45 Bisgaard που προκάλεσε σηψαιμία ή δηλητηρίαση αίματος.

Οι θάνατοι σημειώθηκαν καθώς οι πόροι τροφής και νερού μειώνονταν κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου, αναγκάζοντας τους ελέφαντες να ταξιδεύουν όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις για να επιβιώσουν. Οι συγγραφείς είπαν ότι η ζέστη, η ξηρασία και η πυκνότητα του πληθυσμού σε αυτήν την περιοχή ήταν πιθανώς παράγοντες που συνέβαλαν στο ξέσπασμα της επιδημίας.

Και οι ακραίες συνθήκες που προβλέπουν οι επιστήμονες οτι θα συμβούν με μεγαλύτερη συχνότητα καθώς η Γη θερμαίνεται, μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερους θανάτους ελεφάντων στο μέλλον. «Είναι πρόωρο να πούμε ότι η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει, αλλά μπορεί να επηρεάσει στο μέλλον εάν έχουμε περισσότερες και παρατεταμένες ξηρασίες ή τα πρότυπα βροχοπτώσεων (αλλάξουν) και έχουμε μια πολύ πιο σκληρή περίοδο ξηρασίας», είπε ο Φόγκιν. «Πιστεύω ότι αν συμβεί αυτό, τότε είναι πιο πιθανό να δούμε αυτό το είδος θνησιμότητας να εμφανίζεται ξανά».

Η θνησιμότητα των ελεφάντων στη Μποτσουάνα έχει αποδοθεί σε κυανοβακτηριακές νευροτοξίνες, αλλά περισσότερες λεπτομέρειες δεν έχουν δημοσιευθεί, σημείωσε η μελέτη. Ο Φόγκιν είπε ότι δεν υπάρχει αποδεδειγμένη σχέση μεταξύ των θανάτων ελέφαντα της Ζιμπάμπουε και της Μποτσουάνα.

Οι ελέφαντες στην «κόκκινη λίστα»

Ο αφρικανικός ελέφαντας είναι ένα εμβληματικό είδος που αντιμετωπίζει σημαντική πίεση από τη λαθροθηρία και την απώλεια οικοτόπων. Είναι καταγεγραμμένοι ως απειλούμενοι στην Κόκκινη Λίστα της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης, καθώς ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 144.000 σε περίπου 350.000 μεταξύ 2007 και 2014, με συνεχείς απώλειες να υπολογίζονται στο 8% κάθε χρόνο, σύμφωνα με τη μελέτη.

Περίπου 227.900 ελέφαντες ζουν στη Διασυνοριακή Περιοχή Διατήρησης Kavango-Zambezi, 500.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα προστατευόμενης γης, η οποία είναι περίπου το 90% εντός της Μποτσουάνα και της Ζιμπάμπουε. Ενδείξεις μόλυνσης βρέθηκαν σε έξι από τα 15 δείγματα, έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης, η οποία επιβεβαιώθηκε με την απομόνωση του βακτηρίου στο εργαστήριο και τη εις βάθος γενετική ανάλυση.

Δεν υπήρχαν ενδείξεις τοξινών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από κυανοβακτήρια, ή οποιασδήποτε ιογενούς λοίμωξης. Επιπλέον, δεν αναφέρθηκαν ή παρατηρήθηκαν άλλα νεκρά είδη άγριας ζωής στην περιοχή των νεκρών ελεφάντων, όπως θα αναμενόταν με κυάνιο ή άλλη σκόπιμη δηλητηρίαση, σημείωσε η μελέτη.

Επίσης σε κανένα ελέφαντα δεν έλειπαν οι χαυλιόδοντες από τη λαθροθηρία και δεν παρατηρήθηκαν εξωτερικά σημάδια τραύματος. Τα τεστ για άνθρακα ήταν επίσης αρνητικά, πρόσθεσε ο Φόγκιν. Οι ερευνητές είπαν ότι απέτυχαν να ανιχνεύσουν τα βακτήρια στα άλλα δείγματα - γεγονός που απέδωσαν στην κακή ποιότητα του δείγματος και στην καθυστέρηση λήψης των απαραίτητων αδειών που σήμαινε ότι ήταν πολύ αργά για να πραγματοποιηθεί κάποια εργαστηριακή εργασία.

Το ταξόνιο 45 του Bisgaard είχε προηγουμένως συσχετιστεί με τραύματα από δάγκωμα τίγρης και λιονταριού σε ανθρώπους. Ο μικροοργανισμός, ο οποίος δεν έχει επίσημη ονομασία, σχετίζεται στενά με ένα άλλο, πιο κοινό βακτήριο γνωστό ως Pasteurella multocida, το οποίο μπορεί να προκαλέσει αιμορραγική σηψαιμία σε άλλα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ασιατικών ελεφάντων