Επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση των τοπικών κοινοτήτων με τα έργα ΑΠΕ
Σε προηγούμενα άρθρα έχουμε εμβαθύνει σε διάφορες πτυχές όπου θα πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες της χώρας προς την ενεργειακή μετάβαση, με τελευταία την αναβάθμιση και την ψηφιοποίηση του δικτύου για τη βέλτιστη ενσωμάτωση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της χώρας.
Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η εγκατάσταση αυτών των νέων τεχνολογιών και να συνεχιστεί η ανάπτυξη έργων καθαρής ενέργειας στη χώρα μας, η στάση των τοπικών κοινοτήτων αναμένεται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο.
Ωστόσο, η τρέχουσα δυναμική έχει αρνητικές συνέπειες και για τα δύο μέρη, καθώς κατά την αδειοδότηση των έργων συχνά ανακύπτουν συγκρούσεις σχετιζόμενες με υφιστάμενες χρήσεις γης και παρεμβάσεις σε περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Παράλληλα, η αρνητική προδιάθεση μερίδας του κοινού απέναντι στις ΑΠΕ, συχνά οδηγεί σε καθυστερήσεις ή και ακυρώσεις έργων, υπονομεύοντας έτσι τις προσπάθειες απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, ενώ προκαλούνται σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.
Για να απελευθερωθούν οι δυνατότητες της χώρας μας στον τομέα της πράσινης ενέργειας αλλά και για να μπορέσουν να επωφεληθούν ουσιαστικά οι κάτοικοι των περιοχών όπου αναπτύσσονται τα έργα, χρειάζεται μια διαφορετική προσέγγιση στην ανάπτυξη των ΑΠΕ.
Διαφανής επικοινωνία
Η οικοδόμηση εμπιστοσύνης και η εξασφάλιση της τοπικής υποστήριξης προϋποθέτουν τη διαφάνεια στην επικοινωνία μεταξύ των επενδυτών και την συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών ξεκινώντας από τον αρχικό σχεδιασμό των έργων.
Οι Developers θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι πολίτες έχουν σαφή εικόνα των υπό ανάπτυξη έργων και να ενθαρρύνουν την εμπλοκή τους στον σχεδιασμό τους, με γνώμονα όχι μόνο τη βελτιστοποίηση των τεχνοοικονομικών παραμέτρων της επένδυσης αλλά και του ανταποδοτικού οφέλους της τοπικής κοινωνίας. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην ελαχιστοποίηση των αισθητικών και περιβαλλοντικών παρεμβάσεων.
Ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να αποτελέσει η πραγματοποίηση ανοιχτών διαβουλεύσεων με την συμμετοχή όλων των κατοίκων αλλά και των επενδυτών. Επιπλέον, η κατάρτιση προγραμμάτων εκπαίδευσης και άλλες πρωτοβουλίες συνεργασίας με τις τοπικές αρχές, μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω το αίσθημα συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία υλοποίησης των έργων.
Συμμετοχή της τοπικής κοινότητας στα οφέλη του έργου
Τα έργα ΑΠΕ έχουν πράγματι τη δυνατότητα να αποφέρουν σημαντικά οικονομικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες. Παρ’ όλο που η Ελλάδα διαθέτει σημαντικό δυναμικό ΑΠΕ, οι τοπικές κοινωνίες και οι δήμοι έχουν ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ιδιοκτησίας έργων ΑΠΕ σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Εκτός από τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία, υπάρχουν και επιπλέον οφέλη που συχνά οι developers των έργων προθυμοποιούνται να προσφέρουν. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να υπάρχει ουσιαστική διαβούλευση μεταξύ του επενδυτή , και των τοπικών αρχών ώστε τα ανταποδοτικά οφέλη να καθορίζονται με βάση τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και να γνωστοποιούνται στις τοπικές κοινωνίες από την αρχή της διαδικασίας σχεδιασμού του έργου.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, κάθε νέος σταθμός ΑΠΕ που συνδέεται στο δίκτυο προσφέρει ειδικό τέλος ύψους 2€/MWh. Για παράδειγμα, ένας φωτοβολταϊκός σταθμός ισχύος 50 MW μπορεί να καταβάλει ετησίως περίπου165 χιλ. ευρώ προς όφελος των τοπικών κοινωνιών. Τα κεφάλαια αυτά μπορούν να διοχετεύονται για τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, όπως οι υποδομές, οι δομές εκπαίδευσης ή υγείας βελτιώνοντας με τον τρόπο αυτό την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής να γίνονται όλο και περισσότερο αισθητές, στο πλαίσιο ανάπτυξης των σταθμών ΑΠΕ μπορεί να συμφωνείται με τους developers του έργου, η κατασκευή επιπλέον υποδομών και έργων περιβαλλοντικής προστασίας, όπως η χάραξη οδών πρόσβασης σε ζώνες υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς. Μια άλλη προσέγγιση περιλαμβάνει την άμεση συμμετοχή των πολιτών στα κέρδη των έργων ΑΠΕ, επιτρέποντάς τους να γίνουν επενδυτές στο έργο με προνομιακούς όρους. Επιπλέον, μπορούν να δημιουργηθούν ευκαιρίες απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο, με νέες θέσεις εργασίας και ευκαιρίες επαγγελματικής κατάρτισης για τα μέλη της κοινότητας.
Συνεργατική ανάπτυξη του έργου μέσω crowdfunding
Ένα παράδειγμα ενίσχυσης της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στα κέρδη του έργου αποτελεί ο αιολικός σταθμός Hemer στη Γερμανία, όπου η BayWa r.e. παρείχε, στους κατοίκους της περιοχής, τη δυνατότητα να συμμετάσχουν ως επενδυτές στη χρηματοδότηση του έργου μέσω μιας πλατφόρμας crowdfunding.
Σε αυτό το πλαίσιο οι κάτοικοι της περιοχής συνεισέφεραν στην εκστρατεία χρηματοδότησης με ένα ποσό από 50€ έως 5.000€. Με την πρωτοβουλία αυτή, επετεύχθη η ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας στα κέρδη του έργου. Με την πρωτοβουλία αυτή, επετεύχθη η ενεργή συμμετοχή της κοινότητας στα κέρδη του έργου.
Ακόμη ένα παράδειγμα ενεργού συμμετοχής της κοινότητας αποτελεί το έργο της BayWa r.e, La Haute-Voie στη Γαλλία. Σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και αγροτικούς συλλόγους της περιοχής το υβριδικό έργο σχεδιάστηκε ώστε οι ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά πάνελ να ενσωματώνονται αρμονικά στο τοπίο. Παράλληλα, με το έργο ελήφθησαν καινοτόμα μέτρα για την στήριξη της αγροτικής δραστηριότητας στην περιοχή, όπως η κατασκευή μετεωρολογικών σταθμών και εγκαταστάσεων μελισσοκομίας. Αυτή η ολιστική προσέγγιση διασφαλίζει ότι η κοινότητα επωφελείται από την καθαρή ενέργεια και παράλληλα συμμετέχει ενεργά στην οικονομική επιτυχία του έργου.
Η ενεργειακή μετάβαση στη χώρα μας, θα απαιτήσει περισσότερα έργα ΑΠΕ, και ορισμένες από τις νέες τεχνολογίες όπως η αποθήκευση ή το υδρογόνο, μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και μεγαλύτερες ανησυχίες και αντιδράσεις από τις τοπικές κοινότητες. Προσφέροντας δίκαιη συμμετοχή στα οφέλη, με προκαθορισμένους όρους για την τοπική συμμετοχή και διαφανή επικοινωνία, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη δύναμη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη βελτίωση του πλανήτη μας και του βιοτικού επιπέδου των κοινωνιών, εξασφαλίζοντας ένα αύριο καλύτερο για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς .
(Philipp Kunze, Γιώργος Παπαδόπουλος)
BayWa r.e Energy Transition Series:
