Ενεργειακή μετάβαση νησιών: Κρίσιμος ο ρόλος Αυτοδιοίκησης και κατοίκων

Ελλάδα έχει την ιδιαιτερότητα να αποτελείται από έναν πολύ μεγάλο αριθμό νησιών, αρκετά εκ των οποίων δεν είναι διασυνδεδεμένα στο ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο, κάνοντας επιτακτική την ανάγκη για εκείνα που δεν θα διασυνδεθούν στο μέλλον να διατηρήσουν την ενεργειακή αυτονομία τους, αλλά διαφοροποιώντας το ενεργειακό μείγμα τους. Αυτή τη στιγμή πολλά νησιά διατηρούν παλιούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας από μαζούτ, που σταδιακά θα αρχίσουν να αποσύρονται και θα αντικατασταθούν από μονάδες παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ και από υβριδικούς σταθμούς.

Αυτή την περίοδο αναμένεται να «τρέξουν» οι δημοπρατήσεις και οι διαγωνισμοί για τους υβριδικούς σταθμούς στα νησιά. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε ο διαγωνισμός για τον υβριδικό σταθμό στην Αστυπάλαια και αναμένεται να βγουν οι διαγωνισμοί για τα επόμενα υβριδικά συστήματα. Κρίσιμος παράγοντας είναι η χρηματοδότηση αντίστοιχων έργων, με ένα μέρος να εκτιμάται πως θα προέλθει από το Ταμείο Απανθρακοποίησης και από τα έσοδα από τον εκπλειστηριασμό έως 25 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπών CO2. Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στην πρωτοβουλία της Ε.Ε. «Clean Energy in EU Islands», που το τελευταίο διάστημα προωθεί μια πρωτοβουλία για την πλήρη απανθρακοποίηση 30 ευρωπαϊκών νησιών. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, θα ανακοινωθεί μέσα στον επόμενο μήνα ευρωπαϊκή πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων. Θα επιλεχθούν νησιά με βάση το πόσο οραματικά και ώριμα είναι, και βέβαια στόχος είναι να ενταχθούν αρκετά ελληνικά.

Η Τήλος, η Ικαρία, η Κύθνος… και τα πρωτοποριακά έργα

Τα τελευταία χρόνια έχει πραγματοποιηθεί μια σειρά από έργα ΑΠΕ σε πολλά νησιά, όπως στην Τήλο, όπου λειτουργεί ένα υβριδικό σύστημα με μπαταρίες που επαναφορτίζονται από μια ανεμογεννήτρια ισχύος 800 kW και ένα φωτοβολταϊκό σύστημα. Υπάρχει το έργο της Ικαρίας που έχει κάνει η ΔΕΗ με το αναστρέψιμο υδροηλεκτρικό και την αντλησιοταμίευση, που σε μη διασυνδεμένο σύστημα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπάρχει μόνο στην Ικαρία και στα Κανάρια Νησιά. Αντίστοιχα έργα θα τρέξουν στην Αστυπάλαια, ενώ στην Κύθνο υλοποιείται ένα σχέδιο ολοκληρωμένης διαχείρισης των υποδομών ενέργειας. Άλλωστε, πρόκειται για νησί στο οποίο δημιουργήθηκαν ο πρώτος αιολικός σταθμός στην Ευρώπη, ο πρώτος νησιωτικός υβριδικός σταθμός και το πρώτο μικροδίκτυο. Στο πλαίσιο αυτό έχουν αναδειχθεί σε τοπικό επίπεδο αρκετές πρωτοβουλίες για την επίτευξη του στόχου της διείσδυσης των ΑΠΕ.

Χρειάζεται ειδική πρόβλεψη

Kατά προτεραιότητα συμμετοχή των πολιτών και των δήμων σε έργα ΑΠΕ

Αυτό που προάγουμε ως δίκτυο σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι σχήματα στα οποία να είναι πιο διασφαλισμένη η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των τοπικών κοινωνιών όπου αυτό δεν έχει επιτευχθεί ακόμη. Αυτό συνάδει και με τις προτάσεις της Ε.Ε. για μια καθαρή ενεργειακή μετάβαση, με ισχυρή παρουσία και συμμετοχή των πολιτών. Αυτήν τη στιγμή, με υπόδειγμα τον διαγωνισμό της Αστυπάλαιας, επίκειται η προκήρυξη των διαγωνισμών για τους υβριδικούς σταθμούς στα υπόλοιπα νησιά και για εμάς ως δίκτυο των νησιωτικών ΟΤΑ προκύπτουν δύο βασικά ζητήματα.

Πρώτον, η χωροθέτηση των έργων σε μικρά νησιά υποστηρίζουμε ότι θα πρέπει να γίνεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους κατοίκους, δεδομένου ότι στα μικρά νησιά, με μικρή ζήτηση και περιορισμένο διαθέσιμο χώρο, θα υλοποιηθεί ένα έργο που θα υποκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τον τοπικό θερμικό σταθμό και ως εκ τούτου είναι σκόπιμο να έχει υποδειχθεί συγκεκριμένη θέση, ώστε το έργο να τύχει ευρείας αποδοχής από την τοπική κοινωνία. Οι θέσεις αυτές προτείνουμε να είναι δημοτικές, ώστε τα έσοδα από τη μίσθωση να διαμοιράζονται από τον δήμο προς όφελος όλης της τοπικής κοινωνίας.

Δεύτερον, υποστηρίζουμε ότι πρέπει να υπάρχει ειδική πρόβλεψη για την κατά προτεραιότητα συμμετοχή των πολιτών και των δήμων στα έργα αυτά, μέσω παροχής ουσιαστικών κινήτρων σε ενεργειακές κοινότητες.

Από την άλλη, ειδικά σε αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, όπως αυτή των μη διασυνδεμένων νησιών στην Ελλάδα, θα πρέπει να προβλεφθεί και ειδικό ρυθμιστικό πλαίσιο για να φτάσουν τα νησιά σε στόχους πολύ υψηλής διείσδυσης των ΑΠΕ, σύμφωνα και με τις ευρωπαϊκές προβλέψεις. Σίγουρα για την περαιτέρω υλοποίηση έργων ΑΠΕ στα νησιά υπήρξαν καθυστερήσεις τα τελευταία χρόνια, ιδίως λόγω της εφαρμογής οριζόντιων πολιτικών, οι οποίες αποδείχθηκαν ακατάλληλες για τα μικρά νησιά. Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ακόμα και σε πολύ μικρά νησιωτικά ηλεκτρικά συστήματα (π.χ. Αντικύθηρα, Αγαθονήσι, Διαπόντια Νησιά κ.α.) δημιούργησε συνθήκες μη ρεαλιστικές όσον αφορά την επίτευξη συνθηκών ανταγωνιστικότητας. Το σπάσιμο της ΔΕΗ εν προκειμένω δεν βοήθησε την -κατά τα άλλα τεχνολογικά εφικτή- ταχεία καθαρή ενεργειακή μετάβαση των μικρών νησιωτικών συστημάτων. Αυτό συχνά δημιουργεί την απορία σε Ευρωπαίους εταίρους μας γιατί δεν προχωράνε τέτοια έργα στα ελληνικά νησιά ενσωματώνοντας και στοιχεία καινοτομίας. Επιπλέον, η χωροθέτηση και το μοντέλο επιχειρηματικής ανάπτυξης τέτοιων έργων άφηναν και συνεχίζουν να αφήνουν τις τοπικές κοινωνίες σχεδόν πάντα εκτός σχεδιασμού, με αποτέλεσμα συχνά τη δημιουργία τοπικών αντιδράσεων.

Ως ΔΑΦΝΗ προάγουμε την υλοποίηση έργων ΑΠΕ σε συνδυασμό με λοιπά έργα υποδομής σε μια κατεύθυνση ανάπτυξης ολοκληρωμένων χωρικών παρεμβάσεων σε ένα νησί στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση ευελπιστούμε να κινηθεί και επί της ουσίας η πρόσφατη πρωτοβουλία «GReco Islands».

* Ο Κώστας Κομνηνός είναι γενικός διευθυντής του Δικτύου Αειφόρων Νήσων ΔΑΦΝΗ

(Αυγή)

cover photo:seep.gr