Σκέψεις για το ενεργειακό τοπίο στην Ελλάδα σε ορίζοντα δεκαετίας

Εισαγωγή

Το διασυνδεδεμένο ηλεκτρικό δίκτυο της Ευρώπης είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, περιλαμβάνει 35 χώρες και, μετά τις κυρώσεις εις βάρος της Ρωσίας, σχεδιάζεται η βελτίωσή του στην Ευρώπη και η επέκτασή του στη Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Οι τεχνολογικές εξελίξεις έκαναν εφικτές εφαρμογές αδιανόητες μέχρι τώρα. Ιδιαίτερα κρίσιμη ήταν η εντυπωσιακή μείωση του κόστους παραγόμενης κιλοβατώρας με ανεμογεννήτριες  ή φωτοβολταϊκά, αλλά και η ανάπτυξη δικτύων μεταφοράς μεγάλης ισχύος και με μικρές απώλειες ώστε να είναι οικονομικά ανταγωνιστική η μεταφορά ρεύματος σε μεγάλες αποστάσεις. Στο πλαίσιο αυτό η Ελλάδα μπορεί να αναδειχθεί σε ενεργειακό ομφάλιο λώρο της Ευρώπης με την Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή, χάρις στη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο, η σπουδαιότητα της οποίας παρουσιάστηκε σε πρόσφατο άρθρο.

 

Στοιχεία κόστους ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ

Η ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας συνδέθηκε με σημαντική μείωση του σταθμισμένου κόστους (LCOE). Λόγω της μακράς και συνεχούς καινοτομίας στην αιολική ενέργεια, το σταθμισμένο κόστος είναι πλέον ένα μικρό κλάσμα εκείνου των αρχών της δεκαετίας του 1970. Επί του παρόντος, το κόστος αιολικής ενέργεια στις ΗΠΑ είναι ανταγωνιστικό χωρίς επιδοτήσεις, της τάξεως ~0,04$/kWh. Η μείωσή του τις τελευταίες δεκαετίες ώθησε την περαιτέρω ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας με ετήσιες παγκόσμιες εγκαταστάσεις άνω των 50GW και αθροιστική ικανότητα λειτουργίας αιολικής ενέργειας άνω των 500GW (Εικόνα 1).

Προκειμένου να συμβάλει στη μείωση των αερίων θερμοκηπίου, το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ έτρεξε ερευνητικά προγράμματα για την επιθετική μείωση του κόστους φωτοβολταϊκής κιλοβατώρας με εντυπωσιακά αποτελέσματα, πολύ καλλίτερα από αυτά προηγούμενων φορολογικών ελαφρύνσεων. Σημειώνεται ότι τα φωτοβολταϊκά έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να συνδυαστούν με οποιοδήποτε σύστημα αποθήκευσης ενέργειας, οπότε μπορούν να αποδίδουν ενέργεια στη διάρκεια της νύκτας ή σε περιόδους μειωμένης ηλιοφάνειας.

 

 

Εικόνα 1. Παγκόσμια αθροιστική εγκατεστημένη ισχύς (Fig. 1) αιολικής ενέργειας (σε GW) και εκτιμώμενο σταθμισμένο κόστος για την εσωτερική περιοχή των ΗΠΑ, σε λεπτά ανά κιλοβατώρα από το 1980 έως σήμερα.

 

Εικόνα 2. Ιστορικό κόστος φωτοβολταϊκής κιλοβατώρας (2010), τρέχον (2017) και στόχοι 2020 και 2030 (Figure ES-2, page vi)

 

Μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις

Χάρις στη μείωση κόστους στα φωτοβολταϊκά και στους ηλεκτρικούς αγωγούς για συνεχές ρεύμα υψηλής τάσης (HVDC) οι αδιάβατες έρημοι αναδεικνύονται σε οικονομικά κέντρα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που μεταφέρεται στα κέντρα κατανάλωσης, σε απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων. Στις εφαρμογές αυτές ιδιαίτερα πρωτοπορούν η Ιαπωνία και η Κίνα για την κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών, με αγωγούς στη ξηρά ή στη θάλασσα, με μηδενική εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα.

Εξ άλλου, οι χερσαίες πηγές αιολικής και ηλιακής ενέργειας της Κίνας βρίσκονται κυρίως στις βόρειες περιοχές, ενώ τα κέντρα κατανάλωσης βρίσκονται κυρίως στις κεντρικές και ανατολικές περιοχές. Λόγω της αντίστροφης κατανομής των πόρων και του φορτίου, είναι απαραίτητη η μαζική μεταφορά ισχύος σε μεγάλες αποστάσεις. Σε σύγκριση με το εναλλασσόμενο ρεύμα υψηλής τάσης (HVAC), το συνεχές ρεύμα υψηλής τάσης (HVDC) είναι ανώτερο, όσον αφορά την ικανότητα μετάδοσης σε μακρινές αποστάσεις, με μικρότερες απώλειες ενέργειας. Τα επόμενα χρόνια στη Κίνα, με κέντρο παραγωγής στην έρημο Γκόμπι, θα τεθούν σε λειτουργία έργα ισχύος 100 GW. Επίσης η ανάπτυξη της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας της Κίνας έχει επιταχυνθεί δραστικά.

Σε πρόσφατη δημοσίευση γίνεται συγκριτική ανάλυση των διαθέσιμων συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρική ενέργειας και συμπεραίνεται ότι για υπεράκτια αιολικά πάρκα σε απόσταση μέχρι τα 60χιλιόμετρα η γραμμή εναλλασσόμενου ρεύματος είναι η επιθυμητή λύση. Για αποστάσεις μεγαλύτερες από 100 χιλιόμετρα η γραμμή συνεχούς ρεύματος είναι η επικρατούσα τεχνολογία.

Επιγραμματικά, το σύστημα HVDC παρουσιάζει μικρότερες απώλειες ενέργειας και χρησιμοποιείται για μεταφορά της ενέργειας σε πολύ μεγάλες αποστάσεις ή για την παραλαβή ενέργειας από θαλάσσια πάρκα ανεμογεννητριών. Υπερέχει σε ενεργειακά συστήματα που συνδέουν ηπειρωτικές και νησιωτικές περιοχές και είναι σήμερα το μόνο σύστημα που χρησιμοποιείται για την σύνδεση χωρών που χωρίζονται από θαλάσσιες περιοχές. Το πλεονέκτημα αυτό αξιοποιείται κατ’ εξοχήν για υπεράκτιες μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ως μειονεκτήματα επισημαίνεται το υψηλό κόστος και η πολυπλοκότητα του συστήματος. Το σύστημα είναι δοκιμασμένο, αλλά η λειτουργία του σε ολοένα μεγαλύτερη κλίμακα παρουσιάζει συνήθως τεχνικά προβλήματα, τα οποία όμως αντιμετωπίζονται.

Παραμένουν επίσης προς αξιολόγηση οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις αιολικών πάρκων που δεν είναι εύκολα προβλέψιμες. Αναφέρεται για παράδειγμα ότι οι μεγάλες ανεμογεννήτριες έχουν δοκιμαστεί μέχρι τώρα σε αβαθή νερά με καλή φυσική ανάδευση. Η ανάπτυξη του κλάδου ωθεί, για πρώτη φορά, τις εξελίξεις στα βαθιά νερά, σε ένα διαφορετικό περιβάλλον με  εποχιακά διαστρωμένες θάλασσες, όπου η πυκνότητα του νερού κυμαίνεται ανάλογα με το βάθος. Τα νερά αυτά έχουν βασικό ρόλο στην πρωτογενή παραγωγή, το θαλάσσιο οικοσύστημα και τη βιογεωχημική κυκλοφορία. Οι ανεμογεννήτριες θα τα αναταράσσουν και δεν γνωρίζουμε τις επιπτώσεις. Το θέμα εξετάζεται σε δημοσίευση (Figure 1), στην οποία παρατίθεται χάρτης περιοχών με εποχιακή διαστρωμάτωση, φαινόμενο που εκ πρώτης όψεως δεν αναμένεται στις Ελληνικές θάλασσες.

 

Παγκόσμιο διασυνδεδεμένο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας

Στη τρέχουσα βιβλιογραφία εξετάζεται η  προοπτική του παγκόσμιου διασυνδεδεμένου δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Αξιολογούνται τα οφέλη και οι προκλήσεις που σχετίζονται με ένα παγκόσμιο ηλεκτρικό δίκτυο, με διηπειρωτικές διασυνδέσεις, πρόσφορο  για την αξιοποίηση  των τεράστιων πόρων ΑΠΕ σε όλο τον κόσμο που βρίσκονται μακράν από τα κέντρα κατανάλωσης, αλλά και για την απαλλαγή από τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου με παράλληλη μείωση του κόστους.

Η ενσωμάτωση περιοχών  με υψηλό δυναμικό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι ο βασικός λόγος  για την ολοκλήρωση των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας σε ένα παγκόσμιο δίκτυο για την διηπειρωτική ανταλλαγή ηλεκτρικής ενέργειας. Επί του παρόντος είναι υπό εξέταση εάν ένας τέτοιος μετασχηματισμός στο σύνολό του αξίζει ή όχι τις σημαντικές επενδύσεις κεφαλαίου που απαιτούνται. Διαφαίνεται όμως ότι η διασύνδεση Μέσης Ανατολής, Βόρειας Αφρικής και Ευρώπης είναι εφικτή και συμφέρουσα με οικονομικούς και γεωπολιτικούς όρους. Η αξιολόγηση της βιβλιογραφίας και των έργων αποκαλύπτει ότι παρόλο που η εκτίμηση του πιθανού κόστους παραμένει σε αρχικό στάδιο, τα οφέλη, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες ενός παγκόσμιου δικτύου και διηπειρωτικών διασυνδέσεων αναγνωρίζονται σαφώς.

Προϋπόθεση για την ανάπτυξη του παγκόσμιου δικτύου είναι η μείωση του κόστους μεταφοράς σε μεγάλες  αποστάσεις, χερσαίων και υποθαλάσσιων γραμμών  HVDC. Υποστηρίζεται επίσης ότι «Η υπόθεση για το Παγκόσμιο Δίκτυο βασίζεται σε μια θεμελιώδη γεωπολιτική αρχή, ότι η φυσική ενοποίηση των παγκόσμιων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας θα μειώσει το κόστος και θα κάνει τον κόσμο ασφαλέστερο». Όπως φαίνεται στην Εικόνα 3 η διασύνδεση της Ευρώπης με τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή είναι πρώτης προτεραιότητας και οι ευρωπαϊκές χώρες διασύνδεσης που εμπλέκονται είναι οι Μεσογειακές.

 

 

Εικόνα 3. Πιθανές ηλεκτρικές διασυνδέσεις σε ένα παγκόσμιο ηλεκτρικό δίκτυο. Πρώτης προτεραιότητας οι διασυνδέσεις με κίτρινο και πορτοκαλί στη Μεσόγειο.

 

Η Ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική και οι προοπτικές της Ελλάδας

Οι Διαχειριστές του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (The European Network of Transmission System Operators for Electricity, ENTSO-E) αντιπροσωπεύουν 35 χώρες και είναι υπεύθυνοι για την ασφαλή και συντονισμένη λειτουργία του διασυνδεδεμένου ηλεκτρικού συστήματος. Η υποστήριξη και ανάπτυξη της υποδομής του συστήματος αυτού γίνεται με δεκαετή κυλιόμενα σχέδια (10-year network development plan TYNDP). Ο κύριος ρόλος των σχεδίων είναι η ταυτοποίηση επενδύσεων στο ηλεκτρικό σύστημα για την προώθηση των κλιματικών και ενεργειακών στόχων. Ειδικότερα ενδιαφέρει η υποστήριξη νεωτεριστικών εφαρμογών για την επέκταση του διασυνδεδεμένου δικτύου και την αύξηση της δυναμικότητας με στόχο τη βελτίωση της σταθερότητας,  τη μείωση του κόστους, την διείσδυση ΑΠΕ και την βαθμιαία υποκατάστασης των ορυκτών καυσίμων από το υδρογόνο.

Το σχέδιο TYNDP 2022 εξέτασε 141 προγράμματα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και 23 αποθήκευσης, για την ανταπόκρισή τους στα ενεργειακά και κλιματικά σενάρια 2030 έως 2040. Τα σχέδια αυτά προβάλλονται συνολικά στην Εικόνα 4, αλλά αξιολογούνται στα πλαίσια επιμέρους περιοχών της Εικόνας 5.

Εικόνα 4. Ελληνικά ενεργειακά προγράμματα στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών. Με πράσινη γραμμή σημειώνονται οι υπό κατασκευή κλάδοι (σελίς 16) διασύνδεσης της Κρήτης με την ηπειρωτική Ελλάδα. Με γαλάζιο τα προγράμματα υπό εξέταση διασύνδεσης Ηπειρωτικής Ελλάδας  με το Νότιο Αιγαίο και δύο προτάσεις διασύνδεσης της Ελλάδας με την Αίγυπτο. Με καφέ χρώμα η διασύνδεση με Κύπρο, Ισραήλ και Αίγυπτο.

Η Ελλάδα είναι η ραχοκοκαλιά της ΝΑ Ηπειρωτικής περιοχής (Εικόνα 5), με γεωγραφικό πλεονέκτημα για τη διασύνδεση με την Αίγυπτο, την Κύπρο και το Ισραήλ. Εμφανίζεται στον Πίνακα TYNDP 2022 με τα υπό κατασκευή έργα διασύνδεσης της Κρήτης και των  γειτονικών χωρών Τουρκίας, Βουλγαρίας, Βόρειας Μακεδονίας και Ιταλίας. Συμμετέχει επίσης το έργο αντλησοταμίευσης Αμφιλοχίας και η διασύνδεση Ηπειρωτικής Ελλάδος - Νοτίου Αιγαίου.  Τονίζεται ότι τα υπερπόντια έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδος – Αιγύπτου και Ελλάδος -  Κύπρου – Ισραήλ αναδεικνύουν την Ελλάδα σε ενεργειακό ομφάλιο λώρο της Ευρώπης και ότι τα προγράμματα αυτά δεν αποκλείονται μεταξύ τους στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής πολιτικής ενεργειακής ασφάλειας και επάρκειας.

 

Εικόνα 5. Οι επιμέρους περιοχές μελέτης διασυνδεδεμένων δικτύων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

 

Tα προγράμματα διασύνδεσης με την Αίγυπτο, Greece - Africa Power Interconnector (GAP Interconnector) και GREGY Green Energy Interconnector είναι υπό εξέταση. Το πρώτο αφορά την κατασκευή υποθαλάσσιας ζεύξης συνεχούς ρεύματος ισχύος 2000MW (2x1000MW) που θα διασυνδέει την Αίγυπτο με την Κρήτη. Ένας νέος σταθμός μετατροπής HVDC κοντά στον υφιστάμενο θερμοηλεκτρικό σταθμό του Αθερινόλακκου στη Νοτιοανατολική Κρήτη θα είναι το σημείο σύνδεσης με την Ελλάδα. Οι διασυνδέσεις της Κρήτης με την ηπειρωτική Ελλάδα κατασκευάζονται ήδη από τον ΑΔΜΗΕ και η ολοκλήρωση των εργασιών αναμένεται πριν το 2030 (ζεύξεις εναλλασσόμενου ρεύματος με την Πελοπόννησο και συνεχούς  με την Αττική). Το προτεινόμενο έργο διασύνδεσης Ελλάδας - Αφρικής θα παρέχει ενεργειακή σταθερότητα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς θα διευκολυνθούν οι διηπειρωτικές μεταφορές ενέργειας και θα αυξηθεί η επάρκεια παραγωγής της περιφέρειας.

Το δεύτερο (GREGY Interconnector) αφορά τη δυνατότητα δημιουργίας διασύνδεσης HVDC της Αιγύπτου με περιοχή της Αττικής, συνολικού μήκους περίπου 1472 km. Η GREGY θα παρέχει ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές σε μόνιμη βάση (8760 h) και ισχύ έως 3000 MW. Το έργο θα εκμεταλλευτεί μέρος της ισχύος 61 GW ΑΠΕ που θα εγκατασταθεί στην Αίγυπτο έως το 2035 σύμφωνα με το μακροπρόθεσμο σχέδιο ανάπτυξης της Αιγύπτου.

 

Οι διασυνδέσεις της Αιγύπτου στη Βόρειο Αφρική

Η Αίγυπτος, με το πλούσιο φυσικό δυναμικό ηλιακής (Εικόνα 6) και αιολικής ενέργειας και την ευνοϊκή γεωστρατηγική  θέση μεταξύ Μέσης Ανατολής, Βόρειας Αφρικής και ΝΑ Ευρώπης, σχεδιάζει αξιοποίηση των ΑΠΕ προς δύο κατευθύνσεις, την ανταλλαγή ή την παροχή ηλεκτρικής  ενέργειας στις γειτονικές χώρες και την εξαγωγή στην Ευρώπη απευθείας μέσω Ελλάδος ή μέσω Κύπρου και Ελλάδος.

Τον Δεκέμβριο 2022 αναγγέλθηκε επίσημα ότι ξεκινάει το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Αιγύπτου – Σαουδικής Αραβίας προϋπολογισμού $1.8 δις, το οποίο θα επιτρέψει την ανταλλαγή ισχύος  3,000 MW μεταξύ των δύο χωρών, τη μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και τη στροφή  προς το υδρογόνο. Πρόκειται για το πρώτο μεγάλης κλίμακος έργο του είδους στη Μέση Ανατολή και την Βόρειο Αφρική, μήκους 1350 χλμ. με εναέρια γραμμή και υποθαλάσσιο τμήμα 22 χλμ. στην Ερυθρά θάλασσα. Η ανταλλασσόμενη ενέργεια θα προέρχεται κυρίως από ΑΠΕ, οπότε η Αίγυπτος θα εξοικονομήσει αέριο από την εγχώρια κατανάλωση που σχεδιάζει να εξαγάγει. Στα πλαίσια της ενεργειακής πολιτικής της Αιγύπτου προβλέπεται αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην ηλεκτρική ενέργεια από 20% σε 42% μέχρι το 2035 και εξαγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδος. Εν τούτοις, εξετάζεται επί του παρόντος από τις ενεργειακές αρχές της Αιγύπτου αισιόδοξη αναθεώρηση του σχεδίου αυτού με αύξηση συμμετοχής των ΑΠΕ σε 33% το 2025, 48% το 2030 και 61% μέχρι το 2040, με συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα.

 

Εικόνα 6. Φωτοβολταϊκό δυναμικό Ανατολικής Μεσογείου

 

Οι ενεργειακές προοπτικές της Ελλάδος στο παγκόσμιο δίκτυο

Η Ελλάδα είναι μια από τις λίγες χώρες που προσφέρονται γεωπολιτικά  για τη διασύνδεση του Ευρωπαϊκού δικτύου με το  ανεξάντλητο ενεργειακό απόθεμα  αιολικής και ηλιακής ενέργειας της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το πλεονέκτημα αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί, χωρίς προσκόμματα από τρίτες χώρες, χάρις στην πρόσφατη οριοθέτηση της Ελληνο-Αιγυπτιακής ΑΟΖ και στα κυριαρχικά δικαιώματα που απορρέουν για την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Σημειώνονται σχετικά οι ακόλουθες προσωπικές απόψεις, ως ερεθίσματα διαλόγου.

• Θα βοηθούσε πιστεύω να προχωρήσει η Ελλάδα μεσοπρόθεσμα στην οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Κύπρο, αναγνωρίζω όμως ότι πρόκειται για ευαίσθητο θέμα εξωτερικής πολιτικής.
• Όσον αφορά την μεσοπρόθεσμη ενεργειακή πολιτική της Ελλάδος, νομίζω ότι θα πρέπει να προσαρμοστεί, με το πνεύμα των καιρών, σε δύο κατευθύνσεις. Πρώτον, η προώθηση επενδύσεων για την ηλεκτρολυτική παραγωγή υδρογόνου μπορεί να στηριχθεί με οικονομικότερους όρους σε εισαγόμενη πράσινη ηλεκτρική ενέργεια από ερημικές Αφρο-ασιατικές περιοχές και όχι εις βάρος της πολύτιμης Ελληνικής αγροτικής γης. Συμπληρωματικά, υπενθυμίζουμε την επίκαιρη πρόταση του Καθηγητή Αρθούρου Ζερβού στο EnergyPress για παραγωγή υδρογόνου σε υπεράκτια αιολικά πάρκα.
•  Δεύτερον, όσον αφορά τις ΑΠΕ γενικότερα, η Ελλάδα πλεονεκτεί στην ενάλια αιολική ενέργεια (Αιολικός χάρτης Ελλάδος) και είναι ενεργειακά σε καλή θέση στα φωτοβολταϊκά.  Εν τούτοις, νέες σοβαρές επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά δεν θα πρέπει να γίνουν εις βάρος αγροτικής γης πριν αξιοποιηθεί η δυνατότητα ανάπτυξης πλωτών μονάδων στους ταμιευτήρες υδροηλεκτρικών έργων ή σε πρόσφορες παράκτιες περιοχές.
• Η ΔΕΗ θα όφειλε να επιστρέψει στη γεωργική χρήση τη γη που αποδεσμεύεται από τα λιγνιτωρυχεία που κλείνουν. Η διάθεση αυτής της γης για φωτοβολταϊκά είναι καταχρηστική, δεδομένου ότι η απαλλοτρίωση έγινε για συγκεκριμένο σκοπό, χάριν των λιγνιτωρυχείων και το δημόσιο συμφέρον, τότε με αποκλειστικά κρατικό χαρακτήρα της ΔΕΗ, πράγμα που δεν ισχύει πλέον. Παρόμοια, πιστεύω ότι τα λιγνιτικά αποθέματα που θα παραμείνουν αδρανή από τη ΔΕΗ θα πρέπει να αποδοθούν στο Δημόσιο.
• Απαιτούνται σημαντικές ενεργειακές επενδύσεις που κατ’ ανάγκην θα πρέπει να προέλθουν από τον διεθνή ιδιωτικό τομέα, αλλά απαραίτητα με ασφαλή κρατικό ρυθμιστικό ρόλο. Οι προτάσεις που συζητούνται για διασύνδεση με την Αίγυπτο, απ’ ευθείας ή μέσω Κύπρου, δεν πρέπει να θεωρούνται εναλλακτικές, αλλά ως συμπληρωματικές δεδομένης της μεσοπρόθεσμης αύξησης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω επέκτασης της ηλεκτροκίνησης.

Το δίλημμα ενεργειακής χρησιμοποίησης αγροτικής γης εις βάρος της γεωργικής εκμετάλλευσης τέθηκε έντονα και πάλι το 1974-75, όταν βρισκόταν σε εξέλιξη η σύμβαση εκμετάλλευσης της τύρφης των Φιλίππων. Είχε φθάσει στη Καβάλα ο μηχανικός εξοπλισμός για την ενεργειακή εκμετάλλευση της τύρφης σε έκταση 110.000 στρεμμάτων εύφορης γης και ευτυχώς το 1975 εισακούστηκε ο Καθηγητής Κυριακούλης Ζάχος που είχε αποκατασταθεί στο ΕΜΠ μετά την απόλυσή του από τη χούντα. Άκουσα την περιγραφή του Ζάχου στις παραδόσεις του, του οποίου είχα την τύχη να είμαι βοηθός, και σας μεταφέρω λακωνικά τη πρόταση του προς το Υπουργικό Συμβούλιο που προσκλήθηκε, απευθυνόμενος στον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή:

Κύριε Πρόεδρε, μετά από πενήντα χρόνια θα έχω ξεχαστεί, αλλά εσείς θα έχετε περάσει στην ιστορία. Σας διαβεβαιώνω ότι τα γνωστά διαθέσιμα αποθέματα λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία μας φθάνουν για πενήντα χρόνια και μας περισσεύουν. Δεν χρειαζόμαστε την τύρφη των Φιλίππων.

Η συμβουλή ήταν σοφή γιατί επιβεβαιώνεται και με τα σημερινά δεδομένα, αλλά σε ένα πράγμα έπεσε έξω ο Κ. Ζάχος, ότι θα ξεχαστεί. Τον θυμήθηκαν πρόσφατα για την ανακάλυψη πετρελαίου στην Κλεισούρα και θα τον θυμηθούμε πάλι όταν αρχίσει η παραγωγή χρυσού στη Χαλκιδική, γιατί δική του ανακάλυψη ήταν το κοίτασμα χρυσού στις Σκουριές. Αλλά και οι εξέδρες του Πρίνου που λειτουργούν κανονικά μέχρι σήμερα, παρά την υψηλή περιεκτικότητα του πετρελαίου σε διαβρωτικό υδρόθειο, επιβλήθηκαν συμβατικά με αυστηρές προδιαγραφές από τον Κυριακούλη Ζάχο.

 

Σημείωση: οι ερυθροί σύνδεσμοι παραπέμπουν στη βιβλιογραφία.

Ο κ. Ευστάθιος Χιώτης είναι Δρ. Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Πετρελαίων Imperial College, πρώην διευθυντής στη Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίων και στο Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους.