Η Ελλάδα, ο νέος κόμβος υδρογόνου στην Ευρώπη - Κρίσιμος ο ρόλος του EastMed αλλά και του αγωγού TAP

Η κοινή εμφάνιση και οι κοινές δηλώσεις του πρωθυπουργού με τον πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν φέρανε στην επιφάνεια κάτι που για πολλούς ακουγόταν περισσότερο σαν ευσεβής πόθος παρά σαν μια ρεαλιστική πραγματικότητα. Η Ελλάδα κόμβος διακίνησης υδρογόνου στην Ευρώπη!! Οι σχέσεις με την Σαουδική Αραβία ιστορικά πάντα ήταν καλές, αλλά οι τελευταίες δηλώσεις προαναγγέλλουν μια νέα φάση.

Η Ελλάδα, η αλήθεια είναι, ότι μέσω του μεγαλεπήβολου έργου White Dragon στη Δυτική Μακεδονία, βρέθηκε στον ευρωπαϊκό χάρτη των έργων υδρογόνου μεγάλης κλίμακας. Η ελληνική κυβέρνηση συμμετείχε ενεργά και σημείωσε μεγάλη επιτυχία τον Ιούλιο, όταν δύο έργα στο πλαίσιο των λεγόμενων IPCEI (σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος) κοινοποιήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πρώτο κύμα. Πρόκειται μάλιστα για έργα τα οποία σχετίζονται με το White Dragon.

Το White Dragon αποτέλεσε έναυσμα για τις μεγαλύτερες ελληνικές εταιρίες ενέργειας να αναπτύξουν και να προσαρμόσουν τα εταιρικά χαρτοφυλάκιά τους και να στρέψουν την προσοχή τους σε έργα που σχετίζονται με τις τεχνολογίες υδρογόνου. Οι ιθύνοντες του έργου αυτού πυροδότησαν δηλαδή αυτές τις νέες εξελίξεις και οδήγησαν τους μεγαλύτερους κολοσσούς της χώρας να συνεργαστούν.  

Πράγματι, το υδρογόνο έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει την Ελλάδα από εισαγωγέα ενέργειας και να την καταστήσει ενεργειακά αυτάρκη, με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να αντικαθιστούν την προηγουμένως κυρίαρχη ορυκτή ενέργεια. Αυτό γίνεται πολύ σαφές στη Δυτική Μακεδονία, όπου ο λιγνίτης πρόκειται να αντικατασταθεί πλήρως από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε συνδυασμό με το υδρογόνο. Μαζί με την Πορτογαλία, η Ελλάδα είναι μία από τις δύο ευρωπαϊκές χώρες που έχουν εξίσου υψηλές δυνατότητες αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Ένα σημαντικότατο προνόμιο και πλεονέκτημα σε σχέση με τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.

Ο πρίγκιπας Σαλμάν πρόσθεσε λοιπόν ένα επιπλέον γεωπολιτικό στοιχείο: Οι μαζικές εισαγωγές υδρογόνου από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική πρόκειται να κατευθυνθούν στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας. Πιστή στο σύνθημα που εξέδωσε η ΕΕ μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εισάγει 10 εκατομμύρια τόνους ανανεώσιμου υδρογόνου ετησίως μέχρι το 2030. Από τη σημερινή σκοπιά, αυτό το μερίδιο θα αυξηθεί περαιτέρω. Τα πρώτα μεγάλα έργα υδρογόνου που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις αυτές,  ήδη ξεκινούν σήμερα στη Σαουδική Αραβία. Στα βορειοδυτικά της χώρας, μια περιοχή στο μέγεθος του Βελγίου έχει κηρυχθεί αποκλειστική ζώνη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και υδρογόνου. Η πόλη Νίομ, αναμένεται να μετατραπεί σε παγκόσμια πρωτεύουσα του υδρογόνου. Μέσω ΑΠΕ, η ενέργεια θα μετατρέπεται σε υδρογόνο που θα μεταφέρεται στη συνέχεια σε όλο τον κόσμο.

Καλώς εχόντων των πραγμάτων, και μέσω της Ελλάδας!

Στο Νίομ, αναμένονται σημαντικοί όγκοι παραγωγής ήδη από το 2024 με την μεγάλης κλίμακας παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου να ξεκινάει από το 2026. Ταυτόχρονα, η χρήση του τελευταίου μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου της περιοχής, αναμένεται να μην χρησιμοποιηθεί εξ ολοκλήρου για την εξαγωγή του, αλλά ένα μεγάλο μέρος του για την παραγωγή  υδρογόνου. Σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας Abdulaziz bin Salman, μεγάλο μέρος του φυσικού αερίου από την Jafurah θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή μπλε ή τιρκουάζ υδρογόνο. Η Jafurah εκτιμάται ότι έχει 200 ​​τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (5,7 τρισεκατομμύρια μέτρα) αερίου με την παραγωγή αναμένεται να ξεκινήσει το 2024.

Με τη βοήθεια διαφόρων τεχνολογιών, είναι δυνατή η αναμόρφωση του αερίου με τέτοιο τρόπο ώστε να μην παράγονται σχεδόν καθόλου εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, για παράδειγμα χρησιμοποιώντας την τεχνολογία πυρόλυσης. Με αυτή την τεχνολογία, ο άνθρακας μπορεί να διαχωριστεί στη στερεά του μορφή και να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη, για παράδειγμα για την κατασκευή υποδομής των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας θα ήθελε να εξειδικευτεί σε αυτά τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, προκειμένου να επιτύχει τους μακροπρόθεσμους στόχους της πλήρους απαλλαγής από τον άνθρακα έως το 2060. Σύμφωνα με το «Vision 2030», μέχρι το 2030 θα κατασκευαστούν φωτοβολταϊκά πάρκα της τάξης των 40 γιγαβάτ, αιολικά πάρκα της τάξης των 16 γιγαβάτ και ηλιακοί θερμικοί σταθμοί ισχύος 2,7 γιγαβάτ.

Οι προοπτικές για τη μελλοντική οικονομία του υδρογόνου είναι σαφείς και ελπιδοφόρες. Ωστόσο, η αντίστοιχη υποδομή πρέπει να ανακατασκευαστεί  ή να κατασκευαστεί από την αρχή. Το υδρογόνο είναι αέριο και μεταφέρεται πιο αποτελεσματικά μέσω αγωγών. Οι αγωγοί αποτελούν τον φθηνότερο τρόπο μεταφοράς μεγάλων όγκων σε μεγάλες αποστάσεις. Αυτό το γεγονός καθιστά την κατασκευή του αγωγού EastMed επιβεβλημένη. Ο προσωρινός προβληματισμός  για το πώς θα συνεχιστεί το έργο δεν πρέπει να διαρκέσει, ειδικά από τη στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέστησε σαφές ότι νέες γεωστρατηγικές εξελίξεις αναδύονται ταχύτατα.

Ο ήδη προγραμματισμένος αγωγός TAP θα παίξει επίσης ιδιαίτερο ρόλο στη στρατηγική της Ευρώπης για το υδρογόνο, όπως έκανε σαφές πρόσφατα η πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen στο Αζερμπαϊτζάν. Στο μέλλον, όλοι οι δρόμοι θα οδηγούν μέσω Ελλάδας όσον αφορά τη σύνδεση του νοτιοανατολικού δυναμικού παραγωγής υδρογόνου. Επιπλέον, η λεκάνη Ανατολικής Μεσογείου είναι γνωστή για τα πλούσια παράκτια υποθαλάσσια σπήλαια/κοιτάσματα αλατιου. Είναι ιδανικός τρόπος αποθήκευσης για όλο το υδρογόνο που παράγεται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής-Βόρειας Αφρικής. Θα χρησίμευε επίσης ως ένα στρατηγικό απόθεμα υδρογόνου για ολόκληρη την ΕΕ.

Όμως τι θα συμβεί κατά την μεταβατική περίοδο μέχρι να ολοκληρωθούν οι αγωγοί; Και σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα με τον μεγάλο εμπορικό της στόλο θα παίξει σημαίνοντα ρόλο. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι κατά της διάρκειας αυτής της φάσης και μέχρι να αναπτυχθεί ένα πλήρες σύστημα αγωγών, η μεταφορά του υδρογόνου ως μέρος της αμμωνίας θα είναι η φθηνότερη επιλογή. Αυτό που είναι ακόμη πιο σημαντικό, είναι ότι σήμερα υπάρχουν ήδη μεγάλοι πελάτες για την αμμωνία, ειδικά στη χημική βιομηχανία, οι οποίοι μέχρι τώρα την παράγουν από φυσικό αέριο. Οι ανάγκες αυτές θα οδηγήσουν και την ναυτιλία στην αναπροσαρμογή της ούτως ώστε να παραμείνει ανταγωνιστική.

Αν γίνουν τώρα τα σωστά βήματα, η Ελλάδα θα γίνει αναμφίβολα ένας από τους βασικούς κόμβους υδρογόνου, όχι μόνο στην ανατολική Μεσόγειο. Η Σαουδική Αραβία έχει χαρακτηρίσει τη χώρα ως στρατηγικό εταίρο. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης. Άλλες χώρες εταίροι θα ενσωματωθούν στη νέα οικονομία υδρογόνου, η οποία αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων του Παρισιού. Όμως και η Αθήνα πρέπει να συμβαδίσει με τη ραγδαία ανάπτυξη των νέων δεδομένων. Μια ελληνική στρατηγική για το υδρογόνο είναι επιβεβλημένη και θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στα νέα αυτά δεδομένα. Η Ευρώπη βασίζεται στην Ελλάδα και είναι έτοιμη να την υποστηρίξει δυναμικά, δίνοντας στη χώρα μας μια μοναδική ευκαιρία

* Ο Γιώργος Χατζημαρκάκης είναι CEO της Hydrogen Europe

******************

Ο Γιώργος Χατζημαρκάκης εργάζεται στην Hydrogen Europe από το 2016. Πριν ήταν εκπρόσωπος της Infineon Technologies στις Βρυξέλλες και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2004 – 2014), μεταξύ άλλων στην Επιτροπή ITRE (Βιομηχανία, Τεχνολογία, Έρευνα και Ενέργεια) όπου συνείσφερε να τεθεί ο ακρογωνιαίος λίθος για την πρώτη και τη δεύτερη κοινή επιχείρηση για το υδρογόνο και τις κυψέλες καυσίμου. Βραβεύτηκε με το «Hydrogen Person of the Year» στα World Hydrogen Awards 2022.

Ο κ. Χατζημαρκάκης γεννήθηκε στο Ντούισμπουργκ της Γερμανίας. Έχει γερμανική και ελληνική υπηκοότητα και πτυχίο Πολιτικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Βόννης.