Ενεργειακά Αδιέξοδα: Ευθύνες και προοπτικές στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων

Στην περσινή ετήσια έκδοση - ακτινογραφία του ενεργειακού κλάδου GREEK ENERGY 2021 ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας μιλούσε για Νέο ΕΣΕΚ και ανέφερε συγκεκριμένα - ανάμεσα σε άλλα - ότι: «Στο παρόν στάδιο, αναθεωρούμε το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα …εφαρμόζουμε απόσυρση όλων των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων έως το 2023 και αλλαγή καυσίμου στην Πτολεμαΐδα 5 έως το 2025. Είναι μια γενναία απόφαση που λάβαμε…αξιολογώντας έγκαιρα τις ευρωπαϊκές πολιτικές… Δικαιωθήκαμε πλήρως για την επιλογή μας…Η επικαιροποίηση του ΕΣΕΚ… θα αποτυπώσει παράλληλα, την ισχυρή δυναμική των ΑΠΕ, καθώς και νέες τεχνολογίες, όπως η αποθήκευση, τα υπεράκτια αιολικά, το βιομεθάνιο, το υδρογόνο και οι εφαρμογές κυκλικής οικονομίας.  Εργαστήκαμε μεθοδικά σε όλες τις επιμέρους αυτές θεματικές, ώστε να θέσουμε ταχύτατα σε διαβούλευση ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, που θα υιοθετεί βέλτιστες πρακτικές, αίροντας γραφειοκρατικές αγκυλώσεις».

Είναι σαφές ότι ένα χρόνο μετά, το νέο ΕΣΕΚ παραμένει ζητούμενο, η απόσυρση όλων των λιγνιτικών μονάδων έως το…2023 αποσύρθηκε ως σχέδιο, η Πτολεμαΐδα 5 πάει για αλλαγή καυσίμου μετά το 2028 χωρίς να ξέρουμε ακριβώς το πως και στα ζητήματα της αποθήκευσης και των υπεράκτιων αιολικών ψάχνουμε ακόμα τις βέλτιστες πρακτικές, ενώ οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις παραμένουν και γιγαντώνονται. Όχι μόνο δεν δικαιώθηκε καμία ενεργειακή επιλογή της παρούσας Κυβέρνησης, αλλά φέρει βαρύτατες ευθύνες για το γεγονός ότι η χώρα μας έχει επηρεαστεί περισσότερο από άλλες χώρες, από την ενεργειακή κρίση. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωποι με ένα δυσβάσταχτο ενεργειακό κόστος που όμοιό του δεν αντιμετωπίζουν τόσο έντονα οι καταναλωτές σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τα ενεργειακά αδιέξοδα που έχουν δημιουργηθεί οφείλονται τόσο στην συγκυρία πολλαπλών κρίσεων μεν, αλλά η ένταση και η σφοδρότητα των επιπτώσεων τους στους πολίτες οφείλεται στον κακό σχεδιασμό, στις καθυστερήσεις και στον λανθασμένο προγραμματισμό της Κυβέρνησης της ΝΔ. Η ενεργειακή ακρίβεια ήρθε για να μείνει, αλλά η Κυβέρνηση όφειλε να είχε προετοιμαστεί καλύτερα και έχει ευθύνες για τις δικές της λανθασμένες επιλογές και προτεραιότητες τα τρία χρόνια που κυβερνά.

Οι επιλογές της Κυβέρνησης της ΝΔ είναι που βάλανε εμπόδια στα πολλά μικρά έργα ΑΠΕ των πολιτών, των παραγωγών και των Ενεργειακών Κοινοτήτων που θα μπορούσαν να γίνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα και να μειώσουν μόνιμα το ενεργειακό κόστος αλλά και το κόστος των αγροτικών προϊόντων για παράδειγμα. Η Κυβέρνηση της ΝΔ είναι αυτή που επέλεξε να αυξήσει την ενεργειακή μας εξάρτηση από το φυσικό αέριο και κατ’ επέκταση να εκτεθεί η χώρα στο ράλι των τιμών του. Η Κυβέρνηση της ΝΔ είναι αυτή που δεν έκανε καμία δομική παρέμβαση στις στρεβλώσεις του Χρηματιστηρίου Ενέργειας και αρνείται να βάλει πλαφόν στην λιανική, ενώ με μεγάλη καθυστέρηση και ύστερα από έντονες πιέσεις αποφάσισε να ανασχεδιάσει την περίφημη ρήτρα αναπροσαρμογής. Και αφού ξεκίνησε δυο προγράμματα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ με τεράστια προβλήματα και επιπλοκές, θυμήθηκε την εξοικονόμηση ενέργειας στο Δημόσιο, ως επικοινωνιακό πυροτέχνημα, ανακοινώνοντας για πολλοστή φορά….τα ίδια και τα ίδια. Η Κυβέρνηση της ΝΔ αδιαφόρησε να εφαρμόσει εδώ και 3 χρόνια νομοθετημένα προγράμματα όπως ο ενεργειακός υπεύθυνος και το πρόγραμμα «ΗΛΕΚΤΡΑ» και έρχεται τώρα, κατόπιν εορτής, πάλι με επικοινωνιακές φιέστες, να μας πείσει ότι κάτι άλλαξε στη στάση της και τώρα θα τα εφαρμόσει. Δεν μας πείθει όμως, μπροστά στα αδιέξοδα που η ίδια οδήγησε τον τομέα που λέγεται εξοικονόμηση ενέργειας. Η εξοικονόμηση ενέργειας ήταν και παραμένει στα αζήτητα για την κυβέρνηση της ΝΔ. Αποσπασματικές ανακοινώσεις μέτρων, αόριστες υποδείξεις και μεταφορά ευθυνών στους πολίτες, που επωμίζονται όλο το βάρος της ακρίβειας και της οικονομικής αφαίμαξης, θα έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα.

Παράλληλα, η Κυβέρνηση κατέθεσε έναν κλιματικό νόμο χαμηλών προσδοκιών, περιορισμένων δυνατοτήτων και έωλων αποτελεσμάτων, αντιμετωπίζοντας ένα ακόμα κρίσιμο θέμα, πάλι μόνο με όρους επικοινωνίας. Με τροπολογία που κατέθεσε το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής ζητούσαμε να μπει μια στοχοθεσία σταδιακής απεξάρτησης από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Δεν μπορεί την στιγμή που όλη η Ευρώπη συζητά την ενεργειακή απαγκίστρωσή της από το φυσικό αέριο, εμείς εδώ να βάζουμε στόχο μόνο για απεξάρτηση από τον λιγνίτη. Όπου και αυτή η προσπάθεια για απολιγνιτοποίηση βρίσκεται σε αδιέξοδο. Και αυτό γιατί ο σκοπός δεν είναι απλώς η αντικατάσταση του λιγνίτη με ένα ακόμη ορυκτό καύσιμο, το φυσικό αέριο, αλλά η απο-ανθρακοποίηση μέσω της επέκτασης των ΑΠΕ και τον εκδημοκρατισμό της παραγωγής τους, όπως συμβαίνει σε πολλά κράτη της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει όχι μόνο επενδύσεις για λίγους στις ΑΠΕ, αλλά και για τους πολλούς και τους πιο αδύναμους. Μόνο έτσι θα εξασφαλιστεί η δίκαιη μετάβαση όλων των ενεργοβόρων περιοχών.

Το ζητούμενο λοιπόν και η προοπτική για εμάς είναι να μπει η Ελλάδα σε τροχιά κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050 με όρους Κλιματικής Δημοκρατίας και Κλιματικής Δικαιοσύνης, έχοντας ως θεμελιακό στοιχείο τη συμμετοχή των πολιτών και ειδικά των νεότερων γενεών για λόγους Διαγενεακής Αλληλεγγύης. Ο στόχος πρέπει να είναι η πλήρης απο-ανθρακοποίηση της οικονομίας, μέσω ΑΠΕ. Χρειαζόμαστε γρήγορη και ισόρροπη ανάπτυξη των ΑΠΕ, εκτεταμένες επενδύσεις στο δίκτυο και σε καινοτομίες που θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η κυβέρνηση οφείλει να επενδύσει σε ένα σύγχρονο δίκτυο ώστε να εκπονηθούν σχέδια εκατοντάδων ενεργειακών κοινοτήτων που θα ρίξουν το κόστος παραγωγής στον πρωτογενή τομέα και τη μεταποίηση αλλά και με εκατοντάδες χιλιάδες φωτοβολταϊκά στις στέγες για τους πιο ευάλωτους, ώστε να αντιμετωπιστεί όχι μόνο βραχυπρόθεσμα η ενεργειακή ακρίβεια, αλλά και μακροπρόθεσμα η ενεργειακή φτώχεια και οι κοινωνικές ανισότητες σε μόνιμη βάση.

Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής επιστρέφει με σοβαρό λόγο και πειστικές προτάσεις, φέρνοντας στο προσκήνιο τις αγωνίες των πολιτών αλλά ιδίως των νέων ανθρώπων που θέλουν να μείνουν, να δημιουργήσουν και να επιχειρήσουν στον τόπο τους. Δίνει προτεραιότητα στην ενεργειακή δημοκρατία, τις ενεργειακές κοινότητες και τους μικρούς παραγωγούς Α.Π.Ε, στην αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας και όχι στην συγκέντρωση σε 4-5 μεγάλους ομίλους, στην προστασία των καταναλωτών και την στήριξη της εγχώριας παραγωγής, στην ρύθμιση των αγορών και όχι στην αχαλίνωτη απορρύθμιση και τέλος στην διατήρηση του ρόλου του Δημοσίου στα δίκτυα και τις ενεργειακές υποδομές. Τόσο ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής Ν. Ανδρουλάκης όσο και όλα τα στελέχη του Κινήματος έχουμε κάνει «σημαία» μας την ενεργειακή δημοκρατία και την προτεραιότητα που πρέπει να έχει η αποκεντρωμένη παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας με οικιακά και μικρομεσαία έργα από ΑΠΕ, έναντι των μεγάλων «φαραωνικών» έργων που για μια ακόμα φορά, με κάθε ευκαιρία και κυρίως ενόψει των ενεργειακών αδιεξόδων που έχει οδηγήσει τη χώρα, προωθεί η Κυβέρνηση της ΝΔ. 

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνουμε στην σημασία του άμεσου επανασχεδιασμού του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Σχέδιο Ελλάδα 2.0.), όπου πρέπει να ανακατευθυνθούν πόροι και να μην πάνε μόνο σε 2-3 μεγάλους «παίχτες» της ενεργειακής αγοράς, αλλά να υπάρξει διάχυση των πόρων σε περισσότερους, όπως γίνεται και στην Γερμανία, κάτι που ζητάμε μονίμως και επίμονα εδώ και έναν χρόνο. Λέμε δηλαδή ότι η ενέργεια και ο ηλεκτρικός χώρος αποτελούν δημόσια αγαθά. Μόνη βιώσιμη και ανθεκτική προοπτική, με όρους κοινωνικής συνοχής, είναι η ομότιμη συμμετοχή στις χρηματοδοτήσεις και τις διασυνδέσεις μικρών και μεσαίων έργων παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας. Αν αυτό δεν καταστεί βασικός άξονας χάραξης της ενεργειακής στρατηγικής της χώρας βαίνοντας παράλληλα με τον άξονα προώθησης σημαντικών διεθνών ενεργειακών έργων και ενεργειακών διασυνδέσεων με τις γειτονικές χώρες, τότε θα έχει χαθεί μια ακόμα μεγάλη ευκαιρία και θα βρεθούμε πάλι μπροστά σε «τραίνα» που πέρασαν και νέα ενεργειακά αδιέξοδα και εξαρτήσεις που θα κοστίσουν και οικονομικά και φοβάμαι και εθνικά.

--------------------------

 Ο Γιώργος Αρβανιτίδης είναι Βουλευτής Β΄ Θεσσαλονίκης, Αν. Γραμματέας Κοινοβουλευτικής Ομάδας ΠΑΣΟΚ - Κινήματος  Αλλαγής, Υπεύθυνος Ενέργειας και Περιβάλλοντος

(Το άρθρο περιλαμβάνεται στον τόμο Greek Energy 2022 του energypress)