Πώς θα δροσίσουμε τις πόλεις μας;

Ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής Ματθαίος Σανταμούρης ασχολείται εδώ και δεκαετίες με το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, που χειροτερεύει όσο προχωρά η κλιματική αλλαγή και απειλεί ακόμα και τη ζωή των κατοίκων στις πόλεις όλου του πλανήτη. Μας μίλησε για την Ελλάδα, τα λάθη που γίνονται και τις δυνατότητες αντίδρασης σε όσα έρχονται.

Πηγή: Πώς θα δροσίσουμε τις πόλεις μας;    

Το καλοκαίρι είναι προ των πυλών και οι ακραίοι καύσωνες των τελευταίων ετών, οι οποίοι πλέον είναι απολύτως αναμενόμενοι, γεννούν το ερώτημα εάν οι δήμοι και οι πόλεις της χώρας έχουν οποιοδήποτε μακροπρόθεσμο σχέδιο αντιμετώπισης του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας, αλλά και γενικότερα των υψηλότατων θερμοκρασιών, που κάνουν τη ζωή των πολιτών από δύσκολη έως επικίνδυνη. Απευθύνθηκα σε έναν από τους κατεξοχήν ειδικούς, για να μάθω τι κάνουν ή τι θα μπορούσαν να κάνουν οι πόλεις για να αντιμετωπίσουν το ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα.

Ο Ματθαίος Σανταμούρης είναι καθηγητής Αρχιτεκτονικής Υψηλών ΕπιδόσεωνProfessor Mattheos Santamouris στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία, συγγραφέας εκατοντάδων επιστημονικών άρθρων και πολλών διεθνών βιβλίων σχετικά με τη θερμική νησίδα, την ηλιακή ενέργεια και την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια. Έχει διατελέσει πρόεδρος του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και δίδασκε μεταξύ άλλων στo τμήμα Φυσικής του ΕΚΠΑ για πολλά χρόνια. Με την ομάδα του στο τμήμα Αρχιτεκτονικής Υψηλών ΕπιδόσεωνHIgh Performance Architecture | Built Environment | UNSW Sydney εργάζονται για τη θερμική «θωράκιση» μεγάλων πόλεων ανά τον κόσμο, χρησιμοποιώντας τις λεγόμενες «τεχνολογίες ανάσχεσης».

IS: Κύριε Σανταμούρη, θα μας εξηγήσετε τι είναι οι τεχνολογίες ανάσχεσης;

Οι τεχνολογίες ανάσχεσης είναι τεχνολογίες που εφαρμόζονται στο αστικό περιβάλλον με στόχο να μειωθεί η θερμοκρασία του εξωτερικού περιβάλλοντος.

IS: Είναι κάτι που αναλαμβάνουν συνήθως οι δήμοι;

Στην πραγματικότητα είναι μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις, που λαμβάνονται συνήθως σε επίπεδο πόλης. Αυτές που δουλεύουμε εμείς αυτή τη στιγμή είναι επεμβάσεις που αναλαμβάνουν ουσιαστικά δήμοι, δηλαδή αυτή τη στιγμή κάνουμε όλη την πόλη του Ριάντ στη Σαουδική Αραβία, έχουμε την πόλη της Καλκούτα στην Ινδία, κάνουμε την Κουάλα Λουμπούρ, τώρα ξεκινήσαμε το Χιούστον στην Αμερική – αυτές είναι πρωτοβουλίες που λαμβάνονται από τους τοπικούς δήμους σε συνεργασία με το κράτος. Είναι παγκόσμιες δουλειές, που έχουν στόχο να μειώσουν τη θερμοκρασία των πόλεων κατά 3-4-5 βαθμούς. Είναι τα μεγαλύτερα έργα ανάσχεσης σε όλον τον κόσμο.

Στην Ελλάδα έχουμε κάνει πολλές μικρότερες επεμβάσεις – η πρώτη ήταν το Πάρκο Φλοίσβου στο Παλαιό Φάληρο, που ήταν και η πρώτη εφαρμογή στη Ευρώπη και πήρε το δεύτερο περιβαλλοντικό βραβείο της Ευρώπης (η Ελλάδα να πάρει περιβαλλοντικό βραβείο από την Ευρώπη ήταν λίγο δύσκολο!).

1
Μία από τις γωνίες του Πάρκου Φλοίσβου

Την εποχή εκείνη ο Φλοίσβος ήταν το πρώτο έργο που κατόρθωσα και μου χρηματοδότησε ο Περιφερειάρχης Αττικής Γιάννης Σγουρός. Τότε όλοι ήταν εναντίον, ακούγαν τι επρόκειτο να κάνουμε με τα ψυχρά υλικά και λέγανε «τι είναι αυτά, βλακείες», ως συνήθως στην Ελλάδα. Δήμαρχος ήταν ο Διονύσης Χατζηδάκης, ένας πολύ δραστήριος και ικανός άνθρωπος αλλά ναύαρχος, δεν ήξερε από αυτά τα πράγματα. Ξεκινήσαμε λοιπόν την εφαρμογή χωρίς να υπάρχουν υλικά στην Ελλάδα, τα φτιάξαμε μόνοι μας, γύρω στον Απρίλη και τελειώσαμε μέσα Αυγούστου. Εγώ κάθε μέρα ήμουνα ουσιαστικά εκεί, από τις 9 το πρωί μέχρι τις 12-1 ήμουν εκεί και κοίταζα. Και ερχόταν ο Χατζηδάκης, ο οποίος κάθε μέρα μου έλεγε –ιδίως όταν αρχίσαμε και στρώναμε τους κυβόλιθους, στους οποίους δεν φαίνεται η διαφορά, δεν μπορεί να τους δει κανείς με το μάτι– «τι είναι αυτά που κάνετε καθηγητή μου;». Κάποια στιγμή τελειώσαμε, και μου λέει «εντάξει το κάνατε αυτό, και τι έγινε;» Του λέω «έλα εδώ», και πάμε εκεί που τελείωναν οι κυβόλιθοι οι ψυχροί και ξεκινούσαν οι κυβόλιθοι –ίδιου χρώματος– οι παλιοί, και του λέω «βάλε εδώ το χέρι σου από τη μία πλευρά κι από την άλλη». Το έβαλε, τρελάθηκε! «Τι είναι αυτό;» μου λέει. Τεράστια διαφορά θερμοκρασίας. Κάθισε λοιπόν εκεί πέρα και όποιος περνούσε, μα γιαγιάδες, μα παππούδες, μα μαμάδες με καροτσάκια, όλους τους έλεγε «βάλ’ τα χέρια σου, βάλ’ τα χέρια σου»! Μετά όταν έγιναν τα εγκαίνια, δέκα η ώρα το βράδυ, είχε έρθει ο Γιώργος Παπανδρέου να το εγκαινιάσει σε μια γιορτή στον Φλοίσβο, τον αρπάζει και του λέει «βάλ’ τα χέρια σου!». Του λέω νύχτα είναι, δεν θα το καταλάβει! Γίναμε πολύ φίλοι, αρκεί να σας πω ότι όταν πήρε το βραβείο, που πήγε στις Βρυξέλλες, με πήρε από εκεί και έκλαιγε. Ναι, έκλαιγε και με ευχαριστούσε. Είναι σοβαρός άνθρωπος.

Έπειτα ορίστηκα πρόεδρος του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, και η τότε υπουργός Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη κατάφερε να χρηματοδοτήσει 80 τέτοιες εφαρμογές σε όλη την Ελλάδα. Πολλές γίνανε σωστά, πολλές τελείως λάθος γιατί όπως ξέρετε οι δήμαρχοι στην Ελλάδα κάνουν τα δικά τους, πολλές δεν έχουν γίνει ακόμα, εν πάση περιπτώσει υπήρχε μια μεγάλης κλίμακας εφαρμογή. Μετά έπεσε αυτή η κυβέρνηση, ήρθανε οι άλλοι, τα ξεχάσανε τελείως και ό,τι έργο ήταν για μείωση θερμοκρασίας πήγε στον βρόντο…

IS: Πόσες επεμβάσεις ολοκληρώθηκαν τότε και έγιναν σωστά;

Καμία δεκαπενταριά. Μιλάμε για υλικά, για πράσινο, για νερό, για συνδυασμούς, μια σειρά από τέτοια πράγματα. Στο Περιστέρι έγινε μια πολύ ωραία εφαρμογή, στον Άγιο Ιερόθεο (Βιοκλιματικό Πάρκο Χωράφας). Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και μάλιστα εκεί χρησιμοποιήθηκαν και συστήματα με γεωθερμικά πηγάδια, δηλαδή είχαμε φυτέψει στο έδαφος στα τρία μέτρα σωλήνες – το έδαφος είναι πολύ πιο ψυχρό και κυκλοφορεί ο αέρας και βγαίνει κρύος.

IS: Αυτά ήταν πιο μικρά έργα. Τι σημαίνει να σχεδιάσεις ένα μεγάλο έργο ανάσχεσης;

Για να σχεδιάσεις ένα έργο ανάσχεσης (mitigation) στην πραγματικότητα πρώτα και βασικά πρέπει να καταλάβεις ποιο είναι το πρόβλημα, γιατί η πόλη έχει υπερθέρμανση. Είναι διαδικασία όμοια με αυτή που ακολουθούμε στην ιατρική, πρώτα εξετάζουμε τον ασθενή, βρίσκουμε τα αίτια της ασθένειας και μετά δίνουμε το φάρμακο. Κάθε πόλη έχει διαφορετικό λόγο υπερθέρμανσης. Άλλο πράγμα το Ριάντ, άλλο η Καλκούτα, άλλο η Αθήνα, άλλο το Σίδνεϊ. Η υπερθέρμανση ας πούμε στο Ριάντ και σε ένα βαθμό και στο Σίδνεϊ οφείλεται στον αέρα ο οποίος έρχεται από την έρημο. Όταν φυσάει ο αέρας από την έρημο, έρχεται κι έχει θερμοκρασία 50 βαθμούς, τι να κάνεις. Αντίθετα η Καλκούτα έχει πρόβλημα εξαιτίας της μεγάλης πυκνότητας των υλικών, και η Κουάλα Λουμπούρ το ίδιο. Το Σίδνεϊ έχει αφενός τον άνεμο από την έρημο, αλλά από την άλλη έχει και τον ωκεανό, που φέρνει την αύρα. Άρα κάθε συγκεκριμένο πλάνο πρέπει να το προσαρμόσεις στις λύσεις που έχεις.

Τα εργαλεία μας είναι μεταξύ άλλων τα υλικά που έχουμε φτιάξει, τα λεγόμενα υπέρψυχρα, supercool materialsThe super-cool materials that send heat to space | nature, που τα έχουμε δημιουργήσει εμείς εδώ στην Αυστραλία στο πανεπιστήμιο. Για να σας δώσω να καταλάβετε, πέρυσι το καλοκαίρι που τα τεστάραμε στην έρημο της Αυστραλίας, ήταν 44 βαθμούς η θερμοκρασία και η ακτινοβολία ήταν 1000W, τεράστια. Η θερμοκρασία των υλικών ήταν 25 βαθμοί. Είναι φυσικά κλιματιστικά.

1
Θερμική εικόνα ενός πάνελ με supercool επίστρωση έξω από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια στη Νέα Υόρκη. [Πηγή: Jyotirmoy Mandal]

Αυτά τα υπέρψυχρα υλικά έχουν το χαρακτηριστικό ότι στέλνουν την πλεονάζουσα θερμότητα που έχουν στο διάστημα. Για να καταλάβετε, η γη έχει ένα παράθυρο, από το οποίο η θερμότητα που εκπέμπει φεύγει, αλλιώς η γη θα ήταν υπέρθερμη. Αυτό το παράθυρο το κλείνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πάνε τα αέρια και το κλείνουν. Εμείς έχουμε φτιάξει υλικά που εκπέμπουν σε τέτοια μήκη κύματος, ώστε να φεύγει η θερμότητα απευθείας στο διάστημα.

IS: Άρα δεν εγκλωβίζεται από το θερμοκήπιο;

Από την ατμόσφαιρα δεν εγκλωβίζεται, καθόλου. Σκεφτείτε πως η ατμόσφαιρα είναι σαν μία ομπρέλα, που ό,τι εκπέμπει από κάτω η γη, χτυπάει πάνω της και ξαναγυρίζει. Με εξαίρεση μια τρύπα που έχει. Εμείς αξιοποιούμε αυτό το παράθυρο της ατμόσφαιρας (από 8 έως 11 μικρά) και φτιάχνουμε υλικά τα οποία στέλνουν αυτή την ακτινοβολία μόνο εκεί.

IS: Δεν αντανακλούν τα υλικά αυτά;

Ναι αυτά τα υλικά τα υπέρψυχρα έχουν πολύ μεγάλη ανάκλαση, της τάξης του 97%, και είναι μόνο για ταράτσες. Αλλά σήμερα εμείς σχεδιάζουμε και έχουμε φτιάξει – δηλαδή μας έχει χρηματοδοτήσει η αυστραλιανή κυβέρνηση και τα δουλεύουμε σε συνεργασία με μία αυστραλιανή βιομηχανία – έγχρωμα τέτοια υλικά, που δεν έχουν μεγάλη ανάκλαση αλλά κατορθώνουν να έχουν χαμηλή θερμοκρασία, γιατί εκπέμπουν φθορισμό, δηλαδή έγχρωμη ακτινοβολία.

Από κει και πέρα έχουμε κι άλλα υλικά που δεν έχουν τόση ανάκλαση και δεν πετυχαίνουν και τέτοια αποτελέσματα βέβαια, σαν κι αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στον Φλοίσβο για παράδειγμα. Έχουμε το πράσινο, που είναι ένα μεγάλο εργαλείο αλλά έχει προβλήματα, όπως ότι όταν χρησιμοποιείς πράσινο πρέπει να υπολογίσεις πόσο νερό θα χρησιμοποιήσεις, γιατί το νερό έχει πολύ μεγάλη σημασία, δεύτερον τα δέντρα πάνω από μία θερμοκρασία σταματάνε να παράγουν κλιματισμό/ψύξη, γιατί πάνω από 36-37 βαθμούς σταματάνε να κυκλοφορούν τα υγρά τους. Όταν ξεπερνά η θερμοκρασία τους 36 βαθμούς τα δέντρα θέλουν να προστατεύσουν τα υγρά τους για να μην ξεραθούν και δεν τα κυκλοφορούν.

IS: Παρόλα αυτά η σκιά που κάνουν δεν παίζει ρόλο στη μείωση της θερμοκρασίας;

Φυσικά.

IS: Στην Αθήνα ποιοι είναι οι λόγοι της υπερθέρμανσης;

Πολύ μεγάλη συγκέντρωση απορροφητικών υλικών, πολύ μπετόν και άσφαλτος – τα υλικά είναι ο ένας βασικός λόγος. Δεύτερος είναι η πολύ μεγάλη πυκνότητα στη δόμηση, δεν μπορεί ο αέρας να κυκλοφορήσει μέσα στην πόλη για να την ψύξει. Μετά δεν υπάρχει πράσινο, είναι πολύ λίγο, για να βοηθήσει, δεν υπάρχει νερό παρά μόνο στις παράκτιες περιοχές (το νερό μπορεί να είναι οτιδήποτε δημιουργεί εξάτμιση μέσω του νερού, συντριβάνια, μια ανοιχτή επιφάνεια, ποτάμι, λίμνη, τέτοια πράγματα). Ακόμα υπάρχει πολύ μεγάλη ανθρωπογενής θερμότητα, από τα αυτοκίνητα, τη βιομηχανία, όλα αυτά.

IS: Όλα αυτά που αναφέρατε δημιουργούν και το φαινόμενο της θερμικής νησίδας;

Ναι. Η Αθήνα έχει μια θερμική νησίδα από 7 έως 10 βαθμούς, από τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι το θερμότερο και το ψυχρότερο σημείο στην περιοχή της ευρύτερης Αθήνας έχουν από 7 έως 10 βαθμούς διαφορά.

Η Αθήνα και η Ελλάδα έχουν τεράστιο πρόβλημα υπερθέρμανσης, όλες οι πόλεις της χώρας. Το πρόβλημα αυτό θα γίνει γιγαντιαίο μέχρι το 2050. Αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο κόστος στη χώρα και ταυτόχρονα ένα τεράστιο πρόβλημα στους πολίτες χαμηλού εισοδήματος, που δεν μπορούν να έχουν κλιματισμό γιατί δεν έχουν τα χρήματα, ή αν έχουν, επειδή κατοικούν σε κτίρια που δεν έχουν υψηλή απόδοση και είναι σε περιοχές που συνήθως έχουν πρόβλημα θερμικής νησίδας, σύμφωνα με τα στοιχεία χρειάζονται 100% περισσότερη ενέργεια από ό,τι ο μέσος πληθυσμός. Επομένως το πρόβλημα μεγαλώνει δραματικά.

Συν το γεγονός ότι δεν συζητάμε καθόλου τη γιγαντιαία θνησιμότητα το καλοκαίρι. Πεθαίνουν οι παππούδες, είναι 300% περισσότεροι οι θάνατοι, και μάλιστα στις περιοχές χαμηλού εισοδήματος – είναι ταξικό το πρόβλημα, καθαρά.

IS: Στον υπόλοιπο κόσμο τι γίνεται;

Το Σίδνεϊ έχει κι αυτό 10 βαθμούς αλλά έχει έρημο δίπλα του. Και το Δελχί συγκρίνεται με την Αθήνα, η Σαγκάη, πόλεις τρίτου κόσμου κυρίως. Στην Ευρώπη, το Λονδίνο έχει 5-6 βαθμούς και είναι η πρώτη πόλη που μετρήθηκε η θερμική νησίδα το 1908. Το Παρίσι έχει 5-6 βαθμούς, το Βερολίνο δεν έχει ιδιαίτερα γιατί είναι βόρεια χώρα, η Μόσχα μπορεί να έχει το καλοκαίρι και 12 βαθμούς, η Νέα Υόρκη έχει 6-7 βαθμούς, το Σαν Φρανσίσκο 5, το Λος Άντζελες 5-7, αλλά υπάρχουν μεγάλα προγράμματα εκεί πέρα που το αντιμετωπίζουν.

IS: Ο ρόλος του περιαστικού πράσινου ποιος είναι;

Πολύ μεγάλος, το περιαστικό πράσινο στην πραγματικότητα βοηθά μειώνοντας τη θερμοκρασία του αέρα που μπαίνει στην πόλη. Δημιουργεί διαφορές θερμοκρασίας, δηλαδή δημιουργεί κινήσεις. Όταν κάηκε πριν 12 χρόνια η Πάρνηθα, είχαμε μετρήσει τότε τις διαφορές θερμοκρασίες και διαπιστώσαμε στην περιοχή κάτω από την Πάρνηθα, στα νότια, στο επόμενο καλοκαίρι 2,5 βαθμούς υψηλότερη θερμοκρασία.

1
Ο κ. Σανταμούρης σε συνέντευξη τύπου των Greenpeace και WWF για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πυρκαγιάς στην Πάρνηθα, 10/07/2007. [Τατιάνα Μπόλαρη/Eurokinissi]
IS: Και ο ρόλος του αστικού πρασίνου;

Πολύ μεγάλος, βοηθάει πάρα πολύ στο να έχεις σκιά, στο να έχεις εξατμισοδιαπνοή, πέρα από τα άλλα πλεονεκτήματα του πρασίνου που είναι το οξυγόνο, η κατακράτηση των νερών και όλα αυτά. Το αστικό πράσινο βοηθάει όμως στη μείωση της θερμοκρασίας στον χώρο που βρίσκεται και το πολύ 50 μέτρα γύρω από αυτόν, όχι περισσότερο.

Μην νομίζετε δηλαδή ότι επειδή θα έχετε ένα πάρκο στο ένα χιλιόμετρο θα σας επηρεάσει ουσιαστικά θερμικά. Και εξαρτάται και από το τι είναι γύρω γύρω από το πάρκο. Εάν πάτε στον Εθνικό Κήπο, και μπείτε μέσα, θα διαπιστώσετε ότι η θερμοκρασία μια κανονική μέρα από το εξωτερικό περιβάλλον μπορεί να είναι 3-4 βαθμούς χαμηλότερη. Μόλις βγείτε από το πάρκο, στο περίπτερο, λίγα μέτρα από την πύλη, θα έχετε 5 βαθμούς υψηλότερη θερμοκρασία. Είναι σαν να έχεις βάλει φωτιά γύρω από το πάρκο, επειδή έχει τα αυτοκίνητα. Περιορίζεται πολύ η εμβέλειά του από το γεγονός ότι γύρω περιβάλλεται από μάζες ζεστού αέρα. Σκεφτείτε ότι έχετε ένα πάρκο και γύρω γύρω βάζετε φωτιά, δεν μπορεί να περάσει ο κρύος αέρας! Δημιουργούνται διαφορές πίεσης οι οποίες δεν επιτρέπουν να φύγει πολύ.

IS: Στην Αθήνα αν έπρεπε κάποιος να ξεκινήσει από κάπου, τι θα έκανε; Τα μικρά βήματα που θα μπορούσε να κάνει κάθε δήμος τώρα, χωρίς να δώσει πολλά χρήματα;

Πρώτο και βασικό πράγμα είναι να ξέρεις πού έχεις υπερθέρμανση και γιατί. Αν δεν έχεις κάνει ουσιαστικά αυτό το σκάνινγκ που λέω, δεν μπορείς να κάνεις τίποτε, γιατί θα πας να φυτέψεις οπουδήποτε οτιδήποτε και να κάνεις ό,τι θέλεις. Η εμπειρική διαδικασία δεν έχει κανένα αποτέλεσμα, είναι σαν να έχετε καρκίνο και να πάτε σε γιατρό που κάνει παραδοσιακή κινεζική ιατρική, δεν θα το λύσετε το πρόβλημα. Επομένως πρέπει να έχει κανείς μία επιστημονική προσέγγιση. Το πρώτο και βασικό είναι να κάνεις ουσιαστικά μία χωροθέτηση της υπερθέρμανσης και να κατανοήσεις τα αίτια. Από τη στιγμή που τα ξέρεις, ξέρεις και το αντίστοιχο φάρμακο. Αν για παράδειγμα σε μια περιοχή η υπερθέρμανση οφείλεται στην κίνηση των αυτοκινήτων, το να πάω εγώ να αλλάξω τα υλικά δεν έχει κανένα αποτέλεσμα. Είναι σαν να έχει ο άλλος φυματίωση και να του δώσω φάρμακα για τη φαλάκρα. Χρειάζεσαι επομένως ένα mitigation plan για κάθε πόλη, που λέει έχω αυτά τα προβλήματα, εξαιτίας αυτού και αυτού και αυτού, εάν βάλω αυτά τα μέσα θα έχω αυτά τα αποτελέσματα.

IS: Αυτό πρέπει να γίνει σε επίπεδο δήμων; Ή πρέπει να γίνει συνολικά σε επίπεδο πόλης π.χ. Αθήνας;

Μπορεί να γίνει και σε επίπεδο λεκανοπεδίου, εμείς τώρα τελειώσαμε μια μελέτη για το πράσινο σε όλο το λεκανοπέδιο, για το πόσο μπορεί να επηρεάσει τη θερμοκρασία με διάφορα σενάρια αύξησής του – αυτό μπορεί να γίνει και σε επίπεδο δήμων. Αλλά χωρίς τέτοιο πλάνο, το να κάνεις εμπειρικές κινήσεις, πάω π.χ. να αλλάξω τα πεζοδρόμια στην Πανεπιστημίου ή να βάλω γλάστρες στην Πανεπιστημίου, είναι συγγνώμη που θα το πω, φαιδρότητες. Πρώτο και βασικό είναι να έχεις ένα σοβαρό πρόγραμμα ανάσχεσης και προσαρμογής. Αν δεν το έχεις, πηγαίνεις και βάζεις δέντρα εδώ, κάτι άλλο εκεί, ούτε ξέρεις γιατί, ούτε και θα έχεις κανένα αποτέλεσμα.

IS: Δεν έχει γίνει ποτέ τέτοια μελέτη;

Παλιά προσπαθούσαμε, είχαμε συμφωνήσει, αλλά δεν προχώρησε, μετά αυτά καταχωνιάστηκαν, χαθήκαν όλα, πάνω από όλα σήμερα είναι το θεαθήναι όπως ξέρετε. Προχθές διάβαζα «θα βάλουμε ψυχρά πεζοδρόμια». Πού θα τα βάλετε ρε παιδιά; Γιατί; Πώς θα τα ελέγξετε αυτά που θα σας δώσουν; Πώς θα ελέγξετε τις μετρήσεις; Λόγια του αέρα. Εντάξει, λέει ο δήμος Αθήνας πως έχει υπεύθυνο για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Αν δεν έχεις όμως μελέτες να ξέρεις πού είναι το πρόβλημά σου, τι να κάνεις;

Αν εγώ σας αναθέσω εσάς που δεν είστε γιατρός να πάτε σε ένα νοσοκομείο που είναι γεματο ασθενείς και να πιάσετε τον καθένα να του δώσετε φάρμακα, θα το κάνετε; Αυτά είναι ερασιτεχνισμοί, θέλει σοβαρότητα.

IS: Σε ατομικό επίπεδο, έχει σημασία να παλεύει κανείς για να σώσει τα δέντρα της γειτονιάς του;

Φυσικά, και μεγάλη. Κάθε δήμος, όπως όλοι οι μεγάλοι δήμοι στον κόσμο, πρέπει να έχει ένα πρόγραμμα προσαρμογής και ανάσχεσης. Το οποίο δεν είναι για το τι κάνουμε σήμερα, είναι μέχρι το 2050. Μέχρι τότε η θερμοκρασία στην πόλη μπορεί να αυξηθεί και 4 και 5 βαθμούς. Για να σας δώσω να καταλάβετε, κατά τη διάρκεια των καυσώνων στην Αθήνα η αστική νησίδα αυξάνεται κατά 4 βαθμούς. Υπάρχει συνέργειαSynergies between Urban Heat Island and Heat Waves in Athens (Greece), during an extremely hot summer (2012) | Scientific Reports 7 ανάμεσα στη γενική και την τοπική κλιματική μεταβολή. Επομένως όσο αυξάνεται η ένταση της γενικής, το φαινόμενο μέσα στην πόλη μεγαλώνει.

IS: Δηλαδή οι 7 με 10 γίνονται 11 με 15 βαθμοί;

Ναι μπορεί να γίνει και πολύ περισσότερο. Γιατί στη διάρκεια των καυσώνων δεν έχετε ανέμους, επομένως δεν έχετε τον μηχανισμό ψύξης της πόλης, δεύτερον δεν έχετε εξάτμιση, είναι πολλά, αναφέρονται σε μια μελέτηSynergies between Urban Heat Island and Heat Waves in Athens (Greece), during an extremely hot summer (2012) | Scientific Reports 7 που δημοσιεύτηκε στο nature, που κάναμε μαζί με το Αστεροσκοπείο.

IS: Πίσω στη μελέτη ανάσχεσης, αν υποθέσουμε ότι γίνεται, μετά είναι μεγάλο το κόστος της υλοποίησης;

Μια πόλη που αυτή τη στιγμή σχεδιάζουμε όλη την ανάσχεση –ίσως είναι το μεγαλύτερο πρόγραμμα mitigation– το Ντάργουιν της Αυστραλίας, της τάξης των 400.000 κατοίκων, το πρόγραμμα είναι 250 εκατ. δολαρίων Αυστραλίας, δηλαδή περίπου 150 εκατ. ευρώ. Το πρόγραμμα του Ριάντ μπορεί να φτάσει και τα 500 και 600 εκατ. δολάρια. Αλλά προσέξτε, αυτό είναι win-win. Δηλαδή πρώτον έχεις πολύ μεγάλα κέρδη γιατί μειώνεις την κατανάλωση ενέργειας κατά 40-50%. Δεύτερον, μειώνεις τη θνησιμότητα στη διάρκεια του καλοκαιριού κατά 40% και αυξάνεις την παραγωγικότητα. Μειώνεις δραματικά τις ανάγκες για νέους σταθμούς ηλεκτρικής ενέργειας. Φέτος το καλοκαίρι στην Ελλάδα στη διάρκεια του καύσωνα με το ζόρι βγήκε το ρεύμα βάζοντας τον λιγνίτη μπροστά, γιατί ενώ είχε εγκατεστημένη ισχύ στις ανανεώσιμες 55%, οι ανανεώσιμες δεν μπορούσαν να του δώσουν ούτε 14%. Λόγω των ανέμων που δεν είχε, κι επειδή η αιχμή της κατανάλωσης είναι τη νύχτα, τότε βάζουν μπροστά τα κλιματιστικά, αλλά τα φωτοβολταϊκά τότε δεν υπάρχουν. Επομένως αυτό που γίνεται στην Ελλάδα, που βάζουν κάποιους να φτιάχνουν σταθμούς ΑΠΕ χωρίς παράλληλα να φτιάχνουν αποθήκευση, στην πραγματικότητα είναι σαν να λες πως όταν όλα είναι μια χαρά εγώ θα σου πουλάω και θα κερδίζω, όταν όμως έχεις πρόβλημα, θα φτιάξεις εσύ κράτος το σύστημα αποθήκευσης.

ΙS: Υπάρχουν τεχνολογίες αποθήκευσης που μπορούν να δώσουν το αποθηκευμένο ρεύμα το βράδυ;

Φυσικά! Να σας δώσω να καταλάβετε, όταν έχεις περίσσεια ρεύματος ας πούμε στην Κρήτη, παίρνεις το νερό από τη θάλασσα, το ανεβάζεις σε ένα υψόμετρο και όταν σου λείπει ρεύμα το κατεβάζεις και παράγεις ρεύμα. Είναι η λεγόμενη αντλησιοταμίευση. Από κει και πέρα υπάρχει το υδρογόνο, που ακόμα δεν είναι έτοιμο αλλά σιγά σιγά αναπτύσσεται, οι μπαταρίες κλπ. Αλλά δεν μπορείς να φτιάχνεις σταθμούς σήμερα χωρίς αποθήκευση, γιατί στην αιχμή δεν μπορείς να καλύψεις τις ανάγκες σου, πώς θα το κάνεις, θα βάλεις μπροστά τα λιγνιτικά σου και θα πληρώσεις τεράστια κόστη; Θα βάλεις το κράτος να φτιάξει αποθήκευση; Το κόστος της είναι γιγαντιαίο, γιατί δουλεύει πολύ λίγες μέρες. Επομένως δεν μπορείς να δίνεις το φιλέτο σε κάποιον και να του λες «φτιάξε κάτι που είναι φτηνό και θα οικονομάς, αλλά το ακριβό κομμάτι θα το κάνω εγώ».

IS: Να συνοψίσουμε κλείνοντας;

Βεβαίως, αυτά που πρέπει να γίνουν: Πρώτον χαρτογράφηση των περιοχών με υπερθέρμανση, δεύτερον κατανόηση των αιτίων, τρίτον δημιουργία προγράμματος αντιμετώπισης, τέταρτον πιλοτικά προγράμματα, πέμπτον ευρείας κλίμακας εφαρμογές, έκτον εφαρμογές στα κτίρια ώστε να μειωθεί η ενεργειακή τους κατανάλωση και να βελτιωθεί η κατάστασή τους – αυτά μπορούν να δημιουργήσουν μια σημαντική ανάσχεση και προσαρμογή, αλλά υπάρχει ένα θέμα, ότι απαιτούν χρήματα. Πότε είναι win-win αυτά τα έξοδα; Όταν ξοδεύονται και δημιουργούν προστιθέμενη αξία σε μία χώρα. Αν π.χ. πάτε εσείς να μειώσετε την κατανάλωση ενέργειας σε μια πολυκατοικία, έχετε πολλούς δρόμους. Ο ένας είναι να βάλετε μόνωση, διπλά τζάμια, αερισμό κλπ. Ο άλλος είναι να πάτε να το γεμίσετε φωτοβολταϊκά. Ποια η διαφορά; Και τα δύο μπορεί να έχουν το ίδιο ενεργειακό αποτέλεσμα, αλλά η πρώτη λύση έχει προστιθέμενη αξία για τη χώρα, γιατί τα προϊόντα αυτά παράγονται στην Ελλάδα, οπότε βοηθούν στην ανάπτυξη της χώρας, δημιουργούν απασχόληση και βιομηχανία. Τα φωτοβολταϊκά έχουν ασήμαντη παραμένουσα αξία, μόνο την εγκατάσταση, οπότε είναι σαν να παίρνετε τα χρήματα και να τα δίνετε στην Κίνα. Άρα κάθε λύση είναι μια ευκαιρία για την ανάπτυξη της χώρας, αν χαθεί μοιράζοντας τα χρήματα σε λάθος τεχνολογίες έχει χαθεί μια γιγαντιαία ευκαιρία για τη χώρα.

 
Αρχισυντάκτρια του inside story. Εργάστηκε σαν δημοσιογράφος στην εκπομπή Φάκελοι στο Mega και Νέοι Φάκελοι στον ΣΚΑΪ (2002-2011).
Πιστεύει πως όλοι οι άνθρωποι έχουν μία ιστορία που αξίζει να ειπωθεί
Έχει πτυχία στην ιστορία και τις ευρωπαϊκές σπουδές και μια πρόσφατη άδεια ξεναγού, που κάποτε θα αξιοποιήσει.
Περισσότερο από όλα αγαπά τις δημοσιογραφικές αποστολές και να μιλά με τους ανθρώπους.
 


1