Η ενέργεια θα αποτελέσει βασικό θέμα στη συνάντηση των Ευρωπαίων ηγετών στις Βερσαλλίες. Ωστόσο, οι ηγέτες πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι αποφάσεις που θα λάβουν για την απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια θα ωθήσουν την ΕΕ προς την κατεύθυνση της βιωσιμότητας, υποστηρίζουν οι ευρωπαϊκές δεξαμενές σκέψης για τη βιωσιμότητα.
Το άρθρο αυτό συνυπογράφεται από μέλη του δικτύου Think Sustainable Europe. Ο πλήρης κατάλογος των υπογραφόντων βρίσκεται στο τέλος του κειμένου.
Ο κόσμος έχει αλλάξει δραστικά μέσα σε λίγες ημέρες, και στην Ευρώπη, οι αλλαγές αυτές πρόκειται να αναδιαμορφώσουν ολόκληρη τη φύση και το ήθος του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζει να έχει βαρύ τίμημα, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων που συγκεντρώνονται σήμερα και αύριο (10-11 Μαρτίου) στις Βερσαλλίες θα πρέπει να λάβουν μέτρα που θα στηρίζουν την Ουκρανία και ταυτόχρονα θα ενισχύουν τη στρατηγική αυτονομία της ένωσης από τη Μόσχα.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία αυτής της στρατηγικής.
1. Ο αντίκτυπος των αποφάσεων για την ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία
Πρώτον, οι ηγέτες της ΕΕ καλούνται να λάβουν άμεσες αποφάσεις που ενδέχεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας, ιδίως όσον αφορά στην ενεργειακή πολιτική.
Υπάρχει πλέον πολύ μεγαλύτερη ανάγκη για την ΕΕ να απεξαρτήσει τα ενεργειακά της συστήματα από τον άνθρακα και να μειώσει την εξάρτησή της από το εισαγόμενο πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τη Ρωσία.
Ωστόσο, η πραγματοποίηση αυτής της στροφής στο άμεσο μέλλον ενέχει τεράστιους κινδύνους. Τα βραχυπρόθεσμα μέτρα, όπως η εξεύρεση εναλλακτικών προμηθευτών ορυκτών καυσίμων και προϊόντων που μπορούν να καλύψουν τις άμεσες ενεργειακές ανάγκες, ενδέχεται να δημιουργήσουν επιζήμια αποτελέσματα.
Στο πλαίσιο αυτό, η έκκληση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να επιταχυνθεί η απεξάρτηση του ενεργειακού συστήματος από τον άνθρακα είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη.
Για να γίνει η Ευρώπη πιο ανεξάρτητη και ανθεκτική, θα είναι βασικό να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για το Fit for 55, να επιταχυνθεί ο βιομηχανικός μετασχηματισμός, να διατηρηθεί η εστίαση σε μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές και να υπάρξουν σαφείς ρήτρες σταδιακής κατάργησης των μέτρων έκτακτης ανάγκης που ενδέχεται να αντιβαίνουν στην ουδετερότητα της Ευρώπης ως προς τον άνθρακα.
2. Πράσινη στρατηγική αυτονομία βάσει των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας
Η Πράσινη Συμφωνία δεν σχεδιάστηκε αρχικά ως μέσο οικοδόμησης της ειρήνης και της ασφάλειας. Ωστόσο, η συμφωνία στην Ευρώπη σχετικά με την ανάγκη επίτευξης μιας πράσινης στρατηγικής αυτονομίας για την Ευρώπη απαιτεί την απεξάρτησή μας από τα ξένα ορυκτά καύσιμα και την αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού με πράσινη ενέργεια.
Μια τέτοια αλλαγή κατεύθυνσης θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε διάφορα θέματα, από τη δέσμη μέτρων «Fit for 55» έως την ταξινομία της ΕΕ για τη βιώσιμη χρηματοδότηση και από το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία έως τη στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο».
Η διεξαγωγή μιας τεκμηριωμένης συζήτησης σχετικά με το τι συνιστά πράσινη στρατηγική αυτονομία θα είναι απαραίτητη για να αποτραπεί η κατάληψη της συζήτησης από συμφέροντα προς όφελός τους, όπως αποδεικνύεται από την τρέχουσα διαμάχη για την ασφάλεια των τροφίμων.
3. Η ανάγκη για μια κοινή ενεργειακή στρατηγική
Η στάση αρχών να επικρίνουν έντονα τη Ρωσία και να καλωσορίσουν τους πρόσφυγες που τήρησαν όλες οι χώρες του Βίσεγκραντ κατά την εισβολή, παρά την ευπάθεια του ενεργειακού τους συστήματος, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια μετατόπιση του παραδοσιακού χάσματος μεταξύ Ανατολής και Δύσης στα ενεργειακά ζητήματα.
Γίνεται πλέον πολύ σαφές ότι οι εθνικές ενεργειακές επιλογές δεν αποτελούν ένα απλό εσωτερικό ζήτημα. Αυτό οδηγεί σε εκκλήσεις για πολύ μεγαλύτερη ενότητα γύρω από την ενεργειακή στρατηγική της Ευρώπης, η οποία θα υπερβαίνει την Ενεργειακή Ένωση με συναφή μέσα πολιτικής και χρηματοδότησης. Πολύ μεγαλύτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την αποθήκευση πράσινης ενέργειας, την αλληλεγγύη και τη διαχείριση της ζήτησης ως βασικό άξονα για την ενεργειακή ασφάλεια και την απαλλαγή από τον άνθρακα.
4. Η πρόκληση της αλληλεγγύης
Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων «Fit for 55», έχουν ήδη διεξαχθεί έντονες συζητήσεις μεταξύ των βασικών ενδιαφερομένων μερών σχετικά με τις προκλήσεις για την ισότητα εντός και μεταξύ των χωρών που θέτει ο δυνητικός αντίκτυπός της στις τιμές καταναλωτή.
Με την εισροή προσφύγων και τον άνισο και διαφοροποιημένο αντίκτυπο που θα έχει η διακοπή των ρωσικών προμηθειών στα κράτη μέλη, η πρόκληση της αλληλεγγύης θα επανέλθει στο επίκεντρο των συζητήσεων.
Συζητήσεις που κυμαίνονται από την κατανομή των κονδυλίων για νέες πράσινες επενδύσεις έως τον σχεδιασμό του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα πρέπει να οδηγήσουν σε πολύ μεγαλύτερη αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών και των πολιτών της Ευρώπης.
5. Συνεργασία με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις
Καθώς οι πολιτικές επιλογές θα έχουν σχεδόν άμεσες επιπτώσεις στις τιμές των βασικών αγαθών και υπηρεσιών, οι κυβερνήσεις θα βρεθούν αντιμέτωπες με την ανάγκη να συνεργαστούν με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Η κοινοτική ιδιοκτησία της πράσινης ενέργειας, της ενεργειακής απόδοσης και της μείωσης της ζήτησης ενέργειας (ιδίως των συμβατικών ορυκτών καυσίμων) θα πρέπει να προωθηθεί μεταξύ των καταναλωτών.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε το θάρρος να συζητήσουμε το θέμα της επάρκειας, μια έννοια από την οποία οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν μέχρι στιγμής αποφύγει. Μια πανευρωπαϊκή εκστρατεία επικοινωνίας για την Πράσινη Συμφωνία είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία.
6. Προώθηση της παγκόσμιας συνεργασίας
Καθώς η ΕΕ επιδιώκει να οικοδομήσει τη στρατηγική της αυτονομία, η ίδια η ένωση πρόκειται να αλλάξει. Αλλά οι αλλαγές αυτές δεν πρέπει να απομονώσουν την Ευρώπη.
Αυτή είναι η στιγμή για την οικοδόμηση βαθύτερων σχέσεων με τον Παγκόσμιο Νότο, ιδίως με την Αφρική, αντί να επιτραπεί περαιτέρω κατακερματισμός μεταξύ των παγκόσμιων περιοχών. Μια ισχυρότερη διπλωματική προσπάθεια για την Πράσινη Συμφωνία που επικεντρώνεται στη συνεργασία μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την ανάπτυξη και εμβάθυνση αυτών των σχέσεων.
Κατά τη συνάντησή τους σήμερα και αύριο, οι αρχηγοί κρατών της ΕΕ θα πρέπει να λάβουν πολύ δύσκολες αποφάσεις, πολλές από τις οποίες ενδέχεται να επαναπροσδιορίσουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Ας διασφαλίσουμε ότι η νέα Ευρωπαϊκή Ένωση που θα προκύψει θα συμβάλει πλήρως στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικοδόμηση της ειρήνης επιταχύνοντας τη δική της πράσινη μετάβαση.
*Όταν πρωτοδημοσιεύθηκε αυτό το άρθρο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα σχέδιο για την ανεξαρτητοποίηση της Ευρώπης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το 2030 και τη μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου κατά 2/3 μέχρι το τέλος του έτους.
Céline Charveriat, executive director, Institute for European Environmental Policy (IEEP), Camilla Bausch, scientific & executive director, Ecologic Institute, Sébastien Treyer, executive director, Institute for Sustainable Development and International Relations (IDDRI), Måns Nilsson, executive director, Stockholm Environment Institute (SEI), Alexander Müller, managing director, TMG – Töpfer Müller Gaßner Gmb, María José Sanz Sánchez, scientific director, Basque Centre for Climate Change (BC3), Nathalie Bernasconi-Osterwalder, executive director, IISD Europe, Ioli Christopoulou, policy director, The Green Tank, Katarzyna Zwolak, executive director, WiseEuropa, Vít Dostál, executive director, AMO, Martina Méhes, managing and policy director, EnergiaKlub, Raimondo Orsini, director, Sustainable Development Foundation.
