Η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο την αύξηση της ανακύκλωσης των αποβλήτων συσκευασίας. Η επίτευξή του όμως θα εξαρτηθεί από το αν οι τοπικές αρχές θα αυξήσουν και θα βελτιώσουν τη συλλογή.
Όσον αφορά την ανακύκλωση των αστικών απορριμμάτων, τα ποσοστά ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση – από 67% στη Γερμανία έως 9% στη Μάλτα.
Και ακόμη και σε χώρες με παρόμοια ποσοστά ανακύκλωσης, παρατηρείται ότι ακολουθούνται διαφορετικοί μέθοδοι. Ορισμένες χώρες ακολουθούν την εκτεταμένη διαλογή στο σπίτι, ενώ άλλες όχι. Ορισμένες χώρες ακολουθούν τα λεγόμενα συστήματα «διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού» – είτε επιβάλλουν φόρους στη βιομηχανία για τα απόβλητα που δημιουργεί – ενώ άλλες έχουν συστήματα καταθέσεων που ρίχνουν το βάρος στους καταναλωτές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει αναθεώρηση της οδηγίας της ΕΕ για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας, η οποία θα στοχεύει στη δραστική αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης στην ΕΕ. Για να το πετύχει αυτό, εξετάζει τη μεγαλύτερη εναρμόνιση των συστημάτων συλλογής που χρησιμοποιούνται τοπικά στα κράτη μέλη – και ίσως την εφαρμογή της ιδέας της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού σε όλους τους τομείς.
Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η οικονομική ευθύνη της βιομηχανίας για ένα προϊόν επεκτείνεται ώστε να περιλαμβάνει τη διαχείριση του σταδίου μετά τη χρήση από τον καταναλωτή. Το κόστος της ανακύκλωσης μετατοπίζεται έτσι από τον καταναλωτή και την κυβέρνηση στους παραγωγούς.
Αυτό όμως οδηγεί σε δύο προφανή ερωτήματα σχετικά με την εναρμόνιση: Για ποια από τα διαφορετικά συστήματα συλλογής που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη θα πρέπει να δοθούν κίνητρα σε ολόκληρη την ΕΕ και τι συμβαίνει μετά τη συλλογή;
«Τα συστήματα καταβολής εγγύησης-επιστροφής αποτελούν εξαιρετικό παράδειγμα της συμπεριφορικής επιστήμης. Με αυτόν τον τρόπο τα απόβλητα αποκτούν πραγματικά αξία για αυτόν που τα κατέχει. Αλλά τότε το ερώτημα είναι αν υπάρχουν αντισταθμίσεις με άλλα υλικά, σε περίπτωση που αντιλαμβανόμαστε ως πολύτιμα μόνο τα πράγματα με επιστροφή χρημάτων, ενώ τα άλλα δεν διαχειριζόμαστε τόσο σωστά».
Διαφορετικά υλικά
Η μέθοδος συλλογής που χρησιμοποιείται έχει επιπτώσεις στις μορφές συσκευασίας που αποτελούνται από διαφορετικά υλικά. Τα χαρτοκιβώτια ποτών, για παράδειγμα, αποτελούνται από πολλαπλά στρώματα αλουμινίου, πλαστικού και χαρτονιού. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις για την ανακύκλωση και απαιτεί κατάλληλη συλλογή και διαλογή.
«Φυσικά υπάρχουν διάφοροι μοχλοί που πρέπει να ενεργοποιήσετε για να διασφαλίσετε ότι η συλλογή θα φτάσει σε υψηλό επίπεδο και υψηλή ποιότητα – ένας από αυτούς είναι η ομοιόμορφη συλλογή σε όλη τη χώρα, αν όχι σε όλη την ΕΕ», λέει η Annick Carpentier, γενική διευθύντρια της Συμμαχίας για τα χαρτοκιβώτια ποτών και το περιβάλλον (ACE), μιας ομάδας του κλάδου. «Το άλλο είναι η ποιότητα της διαλογής. Μπορούν να γίνουν επιπλέον βήματα διαλογής για να διασφαλιστεί ότι μπορούμε να διαχωρίσουμε τα χαρτοκιβώτια ποτών από τις άλλες συσκευασίες».
«Τα πολυμερή και το αλουμίνιο ίσως δεν ανακυκλώνονταν τόσο πολύ στο παρελθόν, αλλά τώρα συνεχίζονται επενδύσεις, μεταξύ άλλων και από τη βιομηχανία μας – για παράδειγμα, τα μέλη μας έχουν επενδύσει 8 εκατομμύρια ευρώ σε ένα εργοστάσιο στη Γερμανία για την ανακύκλωση των πολυμερών και του αλουμινίου, καθώς και 29 εκατομμύρια ευρώ στην Πολωνία για τη διαλογή των ινών», προσθέτει.
Επί του παρόντος, το 30% των πολυμερών και του αλουμινίου ανακυκλώνεται. «Ο στόχος εκεί είναι να προχωρήσουμε πολύ περισσότερο και να φτάσουμε το 70% της ανακύκλωσης σε όλα τα στοιχεία».
Για πολύπλοκα προϊόντα όπως τα χαρτοκιβώτια ποτών, η σωστή διαλογή καθίσταται απαραίτητη. Γι’ αυτό ο κλάδος προσβλέπει στην αναθεώρηση της οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας, ώστε να καθοριστούν σαφή πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ για το τι πρέπει να γίνει.
Το κλειδί σε αυτό θα είναι η βελτίωση της ποιότητας της διαλογής, η καθιέρωση ομοιόμορφης συλλογής και η αύξηση της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών, ώστε οι άνθρωποι να κατανοήσουν τι μπορούν να κάνουν για να διασφαλίσουν ότι τα απόβλητα συσκευασίας τους ανακυκλώνονται.
«Η χωριστή συλλογή είναι σίγουρα η σωστή επιλογή. Υπάρχουν ορισμένα κράτη μέλη όπου η συλλογή λειτουργεί εξαιρετικά καλά και έχουμε φτάσει σε ποσοστά ανακύκλωσης 70% έως 90%», όπως λέει η Carpentier. «Είναι απαραίτητο να υπάρχει ένας τέτοιος στόχος, θα παρέχει προβλεψιμότητα και υψηλότερους όγκους και, επομένως, κίνητρα για επενδύσεις».
Νέες τεχνολογίες συσκευασίας
Εκτός από τις συζητήσεις σχετικά με την καλύτερη μέθοδο συλλογής, υπάρχουν επίσης πιο θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το σκοπό της συλλογής.
Εκτός από την ανακύκλωση, η συλλογή μπορεί να γίνεται και για επαναχρησιμοποίηση, η οποία θεωρείται πιο επιθυμητή από περιβαλλοντική άποψη. Έτσι, αν η αναθεώρηση της οδηγίας είναι σε θέση να ωθήσει περισσότερες επενδύσεις σε τεχνολογίες ανακύκλωσης, μπορεί επίσης να ωθήσει περισσότερες επενδύσεις σε τεχνολογίες που επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση.
Η Tracworx, μια εταιρεία με έδρα την Ιρλανδία που κατασκευάζει ψηφιακές υποδομές για να επιτρέπει την ανακύκλωση περισσότερων συλλεγόμενων αποβλήτων, βλέπει μια επιχειρηματική ευκαιρία στην αναθεώρηση της οδηγίας. Η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα στους πελάτες να χρησιμοποιήσουν μια εφαρμογή για smartphone για να δουν πώς μπορούν να συλλέξουν το προϊόν για επαναχρησιμοποίηση και τι ανταμοιβές θα μπορούσαν να λάβουν για να το κάνουν.
Ο Chris Kelly, συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, λέει ότι η εναρμονισμένη συλλογή σε ολόκληρη την ΕΕ είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του συστήματος. «Ως εταιρεία έχουμε συνεργαστεί με πολλές επιχειρήσεις που ήδη λειτουργούν μοντέλα επιστρεφόμενων συσκευασιών – σκεφτείτε για παράδειγμα βαρέλια, παλέτες, κύλινδροι ή γυάλινες φιάλες – και σε όλο αυτό το σύστημα, βλέπετε ανεπάρκειες, ιδίως γύρω από τη συλλογή», όπως λέει.
Ο Kelly λέει ότι ορισμένες εταιρείες μπορούν να χάσουν έως και το 70-80% των επιστρεφόμενων συσκευασιών τους μέσα σε ένα χρόνο. «Όλες οι εταιρείες με τις οποίες συνεργαζόμαστε έχουν αναγκαστεί να δημιουργήσουν τα δικά τους συστήματα παράδοσης, είτε εσωτερικά είτε από τρίτους. Η ανάκτηση αποτελεί το μεγαλύτερο και σημαντικότερο εμπόδιο που πρέπει να επιλυθεί προκειμένου να καταστεί δυνατή η επαναχρησιμοποίηση μιας συσκευασίας».
Η πρόταση της Επιτροπής, για την οποία είχαμε μια πρώτη εικόνα από το σχέδιο δράσης που παρουσιάστηκε τον περασμένο Μάρτιο, αναμένεται να κατατεθεί τον Ιούλιο. Ένα έγγραφο δημόσιας διαβούλευσης που δημοσιεύθηκε πέρυσι όριζε την αύξηση και τη βελτίωση της συλλογής ως κύριο στόχο. Αλλά το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό θα εξαρτηθεί από το πώς θα είναι η πρόταση και πώς θα αλλάξει η νομοθεσία κατά τη διάρκεια της διαπραγματευτικής διαδικασίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ.
