James Painter στο NEWS 24/7: Η άρνηση της κλιματικής κρίσης μετασχηματίζεται και σε άλλες αρνήσεις

Με αφορμή το συνέδριο της Aboutpeople και του Bournemouth University, ο δημοσιογράφος James Painter μιλάει στο NEWS 24/7 για την κλιματική κρίση και το πως τα media επικοινωνούν τα γεγονότα που συνδέονται με αυτή.

Μέρα με τη μέρα ερχόμαστε και πιο κοντά στη συνειδητοποίηση πως η κλιματική κρίση αποτελεί μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα, αν επιθυμεί να συνεχίσει να υπάρχει.

Με τις ολοένα και συχνότερες αλλά και διαρκώς μεγαλύτερες σε κλίμακα φυσικές καταστροφές που πλήττουν τον πλανήτη, περισσότεροι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τις καταστροφικές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος και ο "κλιματικός πρόσφυγας" έχει πάψει να αποτελεί μια ορολογία κάπως εξωτική και έγινε ο άνθρωπος του διπλανού χωριού.

Η κλιματική αλλαγή αντιμετωπίστηκε αρχικά ως κάτι το γραφικό, με τις θεωρίες συνωμοσίας να δίνουν για μια ακόμη φορά δυναμικό παρόν στη δημόσια σφαίρα και τους αρνητές της να βρίσκουν χώρο σε ΜΜΕ και social media που σε πολλές περιπτώσεις τροφοδοτήθηκαν από την alt right ιδεολογία και άλλες εκφάνσεις τηςς δεξιάς.

Το παράδειγμα, άλλωστε, των ΗΠΑ όπου μέχρι και ο πρώην πρόεδρός της, Ντόναλντ Τραμπ ήταν αρνητής της αλλαγής του κλίματος είναι το πιο χαρακτηριστικό του πλανήτη.

Στο πέρασμα των χρόνων, οι άλλοτε "γραφικοί" που φώναζαν για το περιβάλλον κατέκλυσαν τη Γλασκώβη, διαδηλώνοντας έξω από τη διάσκεψη για το κλίμα και απαίτησαν από τους ηγέτες να λάβουν άμεσα μέτρα για την κλιματική κρίση.

Στη διαδρομή αυτή, τα ΜΜΕ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο πως επικοινώνησαν την κλιματική κρίση. Από την καταγραφή των συνεπειών της μέχρι τις αναλύσεις και τις αναφορές σε λύσεις για την αναχαίτισή της, το τοπίο των media άλλαξε και η κλιματική δημοσιογραφία απέκτησε υπόσταση.

Με αφορμή τη συμμετοχή του στο συνέδριο με τίτλο "Παγκόσμιες Κρίσεις: Ενημέρωση, Εκπαίδευση και Πολιτική Επικοινωνία" που διοργανώνει η εταιρεία δημοσκοπήσεων "About People" και το Bournemouth University και θα διεξαχθεί τη Δευτέρα (20/12), ο δημοσιογράφος του Reuters Institute for the Study of Journalism και ερευνητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης James Painter μίλησε στο NEWS 24/7 για την κλιματική κρίση και τον ρόλο των media στην επικοινώνησή της.

Πώς επικοινωνούν τα media την κλιματική κρίση ανά τον κόσμο; Τι είναι η κλιματική δημοσιογραφία;

Οι περισσότεροι άνθρωποι ανά τον κόσμο εξακολουθούν να έχουν την τάση να παίρνουν τις πληροφορίες τους σχετικά με την κλιματική αλλαγή μέσω των ΜΜΕ, και ιδιαίτερα της τηλεόρασης και των διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης. Όπως έδειξε η Έκθεση Ψηφιακών Ειδήσεων του Ινστιτούτου Reuters για το 2020, το 35% των ερωτηθέντων σε 40 χώρες χρησιμοποίησε την τηλεόραση για να ενημερωθεί για την κλιματική αλλαγή, το 15% χρησιμοποιούσε διαδικτυακούς ιστότοπους μεγάλων ειδησεογραφικών οργανισμών, το 13% χρησιμοποίησε εξειδικευμένα ειδησεογραφικά πρακτορεία με ειδησεογραφία γύρω από την κλιματική αλλαγή και το 9% χρησιμοποίησε εναλλακτικές πηγές όπως μέσα κοινωνικής δικτύωσης και blogs.

Η ίδια τάση καταγράφεται και σε ακαδημαϊκό επίπεδο, καθώς μεγάλο μέρος του περιεχομένου που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή που μοιράζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προέρχεται από ειδησεογραφικά ΜΜΕ, ενώ το επίπεδο εμπιστοσύνης στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης σε πολλές χώρες εξακολουθεί να είναι υψηλότερο από την εμπιστοσύνη σε άλλες πηγές.

Για την κλιματική δημοσιογραφία είναι δύσκολο να δοθεί συγκεκριμένος ορισμός. Εκκινεί από τη δημοσιογραφία, με τα χαρακτηριστικά της ως μια επαγγελματική πρακτική που συλλέγει, αξιολογεί, επιλέγει και παρουσιάζει ειδήσεις και πληροφορίες, δημιουργεί πρωτότυπο περιεχόμενο καθοδηγούμενο από δημοσιογραφικά κριτήρια ή/και ακολουθώντας αρχές σύνταξης και τα διανέμει μέσω τεχνικών μέσων σε ένα (δυνητικά) ευρύ φάσμα γενικού και ειδικού κοινού για να φτάσει στην κλιματική δημοσιογραφία ως ενασχόληση με την κλιματική αλλαγή και ιδιαίτερα με τα χαρακτηριστικά, τις αιτίες και τις επιπτώσεις της σε διάφορους κοινωνικούς τομείς, καθώς και με τους τρόπους που μπορεί να μετριαστεί ή να προσαρμοστούμε σε αυτή.

2. Πώς έχει αλλάξει το τοπίο των media την τελευταία δεκαετία, λαμβάνοντας υπόψιν και τη δυναμική είσοδο των social media στο κομμάτι της ενημέρωσης; Τι συζητάει περισσότερο ο κόσμος σε σχέση με την κλιματική κρίση;

Πλέον καταγράφεται μεγαλύτερη αλληλεπίδραση, ενισχύεται ο πλουραλισμός των φωνών, τα κοινωνικά κινήματα έχουν περισσότερες δυνατότητες να προωθήσουν τα μηνύματα και τη δράση τους, ενώ και οι δημοσιογράφοι με τη σειρά τους επιμελούνται περισσότερο το περιεχόμενο, αντί να καταγράφουν απλά την πληροφορία.

Μια άλλη σημαντική αλλαγή είναι και η έμφαση που έχει δοθεί στην οπτικοποίηση, ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς κάτι τέτοιο έχει ως αποτέλεσμα και να φτάνει σε περισσότερους η είδηση αλλά και να τους "κρατήσει" περισσότερο σε αυτή.

Μια σειρά από μελέτες καταγράφουν το ποια είναι τα ζητήματα που καλύπτονται περισσότερο γύρω από την κλιματική αλλαγή. Για μεγάλο χρονικό διάστημα δόθηκε μεγάλη έμφαση στην αναφορά των καταστροφών και των δυσμενών τους επιπτώσεων και στην αβεβαιότητα για την επιστήμη. Αυτό φαίνεται να αλλάζει, καθώς καταγράφεται μεγαλύτερη κάλυψη γύρω από θέματα που αφορούν στις λύσεις καθώς και άλλες πτυχές της κλιματικής κρίσης.

Υπάρχουν διαφορές στην κάλυψη της κλιματικής κρίσης στον παγκόσμιο βορρά και τον παγκόσμιο νότο;

Μπορούν να εξαχθούν πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα από την διαφορετική κάλυψη των ειδήσεων, υπάρχει και μια κατατοπιστική έρευνα που αποτυπώνει το πως ο Τύπος απεικονίζει την κλιματική αλλαγή σε 45 χώρες. Ένα από τα συμπεράσματα είναι το ότι οι πλουσιότερες χώρες δίνουν πιο εύκολα έμφαση στην εσωτερική πολιτική και τις επιστημονικές αποδείξεις για την κλιματική αλλαγή ενώ οι φτωχότερες τείνουν να εστιάζουν περισσότερο στις διεθνείς σχέσεις και τις φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχει και μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα που αποτυπώνει το πώς ο Τύπος απεικονίζει την κλιματική αλλαγή σε 45 χώρες.

Πως καλύπτουν τα ίδια θέματα αριστερά και δεξιά ΜΜΕ; Είναι μεγάλες οι αποκλίσεις;

Εξαρτάται από τη χώρα, αλλά σε γενικές γραμμές, ιδιαίτερα κατά το παρελθόν, τα δεξιά μέσα ενημέρωσης για παράδειγμα στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, έδωσαν πολύ περισσότερο χώρο σε διαφορετικούς τύπους σκεπτικιστών.

Την ίδια στιγμή, σε κάποιες χώρες τα αριστερά μέσα ενημέρωσης έχουν μεγαλύτερη κάλυψη σε ζητήματα που άπτονται της κλιματικής αλλαγής, όπως ο Guardian και οι New York Times, αν και νομίζω ότι αυτό αλλάζει τώρα καθώς όλα τα μέσα αρχίζουν να ασχολούνται περισσότερο.

Και μια τελευταία ερώτηση. Τι συμβαίνει με τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής και τους μηχανισμούς τους στα ΜΜΕ και ιδιαίτερα στα social media;

Η άρνηση της κλιματικής αλλαγής ως ιδιαίτερο πρόβλημα έχει καταγραφεί κυρίως σε αυτό που ονομάζουμε χώρες της "Αγγλόσφαιρας", ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία.

Ωστόσο, αυτό που έχει μεγάλη αξία να παρατηρήσουμε ως φαινόμενο είναι το πώς ο λόγος των αρνητών του κλίματος μετασχηματίζεται σε διάφορες άλλες "αρνήσεις. Στην άρνηση της επιστήμης, ότι δηλαδή ο κόσμος δεν υπερθερμαίνεται, ή ότι δεν είναι ανθρωπογενής η καταστροφή αυτή, ακόμη και ότι οι επιπτώσεις είναι ή δεν θα είναι τόσο άσχημες όσο λένε οι επιστήμονες. Επίσης, μετασχηματίζεται και σε σκεπτικισμό γύρω από την πολιτική, με την προβολή επιχειρημάτων του τύπου "γιατί δεν είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα για την κλιματική αλλαγή". Αυτά τα επιχειρήματα τα παίζουν τώρα πολύ ορισμένα μέσα ενημέρωσης που κλίνουν προς τη δεξιά.

Όσον αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπάρχουν πολλές πρόσφατες καταγραφές που δείχνουν πως οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής εξακολουθούν να έχουν πολλά χρήματα και τα διαθέτουν στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.

Συραγώ Λιάτσικου