Beyond Oil and Gas Alliance: Θα συμμετάσχει η Ελλάδα στην πρώτη συμμαχία κρατών για την απεξάρτηση από το πετρέλαιο και το ορυκτό αέριο;

Μόλις πριν λίγη ώρα, από το βήμα της COP26, οι Υπουργοί Περιβάλλοντος της Κόστα Ρίκα και της Δανίας παρουσίασαν την επίσημη έναρξη της Πρωτοβουλίας Beyond Oil and Gas Alliance (BOGA). Στην παρουσίαση ανακοινώθηκαν τα πρώτα 10 μέλη και η δομή της Συμμαχίας, ενώ η Συμμαχία απηύθυνε ανοιχτό κάλεσμα με στόχο την ένταξη περισσότερων κρατών που αναλαμβάνουν δράση για τον τερματισμό της έρευνας και παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα, ανακοινώθηκε η συμμετοχή του Κεμπέκ, της Γαλλίας, της Σουηδίας, της Ουαλίας, της Γροιλανδίας, της Καλιφόρνια, της Πορτογαλίας, της Νέας Ζηλανδίας και της Ιταλίας. 

Αυτή είναι μία χρυσή ευκαιρία για την Ελλάδα να αναλάβει αποφασιστική κλιματική δράση που μπορεί να αποτρέψει εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους αερίων του θερμοκηπίου. 

Τι είναι η Πρωτοβουλία BOGA;

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2021, οι κυβερνήσεις της Δανίας και της Κόστα Ρίκα ανακοίνωσαν τη δημιουργία της Beyond Oil and Gas Alliance (BOGA), της πρώτης διπλωματικής πρωτοβουλίας που ενώνει κυβερνήσεις κρατών και περιφερειών που δεσμεύονται να τερματίσουν την έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και ορυκτού αερίου και ορίζουν ημερομηνία λήξης για την παραγωγή τους. 

Η BOGA είναι η πρώτη διπλωματική πρωτοβουλία που αναγνωρίζει την ανάγκη για τις κυβερνήσεις να διαχειριστούν τη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων ως βασικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει στον επαναπροσδιορισμό της παγκόσμιας συζήτησης για το κλίμα, ώστε να διασφαλιστεί ότι η σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ουσιαστικής κλιματικής δράσης.

Ο αντίκτυπος της Συμμαχίας θα εξαρτηθεί από τη δέσμευση των μελών της να υιοθετήσουν φιλόδοξους στόχους που ευθυγραμμίζονται με τον στόχο του 1,5°C. Τα μέλη της Συμμαχίας θα πρέπει, τουλάχιστον, να εφαρμόζουν τις οδηγίες του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας για τον τερματισμό της ανάπτυξης νέων κοιτασμάτων πετρελαίου και ορυκτού αερίου. Οι αρχές της BOGA θα πρέπει επίσης, να αντικατοπτρίζουν την ανάγκη για μια δίκαιη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων: οι πλούσιες χώρες που έχουν διαφοροποιημένες οικονομίες θα πρέπει να καταργήσουν σταδιακά την παραγωγή τους γρηγορότερα από τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου, όπου οι οικονομίες ενδεχομένως εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα και μεγαλύτερες προκλήσεις μετάβασης

Πώς θα λειτουργεί; 

Η BOGA τελεί υπό την προεδρία των κυβερνήσεων της Κόστα Ρίκα και της Δανίας με τρία διαφορετικά επίπεδα μελών με διαφορετικά επίπεδα δεσμεύσεων Μέχρι σήμερα συμμετέχουν 10 μέλη.

Τα βασικά μέλη (Κεμπέκ, Γαλλία, Σουηδία, Ιρλανδία, Ουαλία, Γροιλανδία) θα πρέπει να δεσμευτούν για τον τερματισμό νέων παραχωρήσεων, αδειοδότησης ή παραχώρησης για έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και ορυκτού αερίου και να ορίσουν μια ημερομηνία ευθυγραμμισμένη με το Παρίσι για τον τερματισμό της παραγωγής και έρευνας πετρελαίου και αερίου στην επικράτειά τους. Ένας από τους κύριους στόχους αυτού του συνασπισμού είναι να καθορίσει ποιες είναι οι ημερομηνίες λήξης της παραγωγής σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού με γνώμονα την κλιματική δικαιοσύνη και τη διαφοροποιημένη ευθύνη μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών.

Τα συνδεδεμένα μέλη (Καλιφόρνια, Πορτογαλία, Νέα Ζηλανδία) θα είναι χώρες και περιφέρειες που έχουν λάβει μέτρα για την υποστήριξη του περιορισμού της παραγωγής ορυκτών καυσίμων, αλλά δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει πλήρη απαγόρευση της αδειοδότησης. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την εγχώρια μεταρρύθμιση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων, τον τερματισμό της διεθνούς δημόσιας χρηματοδότησης της εξόρυξης ορυκτών καυσίμων, τον τερματισμό των επιδοτήσεων έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) για ορυκτά καύσιμα και σηματοδότηση ενδιαφέροντος για λήψη πρόσθετων μέτρων για τον περιορισμό της παραγωγής ορυκτών καυσίμων έως το 2025.

Οι φίλοι της BOGA (Ιταλία) θα είναι κυβερνήσεις, περιφέρειες και άλλοι εταίροι οι οποίοι υπογράφουν τη Διακήρυξη BOGA, η οποία υποστηρίζει μια κοινωνικά δίκαιη παγκόσμια μετάβαση που ευθυγραμμίζει τη μείωση της παραγωγής πετρελαίου και ορυκτού αερίου με τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού και δεσμεύει τα μέρη να συνεργαστούν για να υιοθετήσουν αποτελεσματικά μέτρα για τον σκοπό αυτό σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού και τους εθνικούς στόχους για την κλιματική ουδετερότητα.

Γιατί είναι σημαντική η BOGA;

Υπάρχει επιστημονική συναίνεση ότι ο άμεσος τερματισμός της επέκτασης και η ταχεία κατάργηση της παγκόσμιας παραγωγής ορυκτών καυσίμων είναι απαραίτητες πολιτικές για να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Η έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) Production Gap 2021 δείχνει ότι οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να σχεδιάζουν να παράγουν περισσότερο από τη διπλάσια ποσότητα ορυκτών καυσίμων το 2030 από ό,τι θα ήταν συμβατό με τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5°C. Καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών ανακοινώνουν την πρόθεσή τους να πετύχουν κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, αυτές οι δεσμεύσεις δεν έχουν μεταφραστεί σε σχέδια για τη διατήρηση των ορυκτών καυσίμων στο έδαφος που θα απαιτηθούν για την εκπλήρωσή τους.

Ο πρόσφατα δημοσιευμένος οδικός χάρτης του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας «Net Zero έως το 2050» καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο περιορισμός της θέρμανσης στον 1,5°C συνεπάγεται τον τερματισμό της ανάπτυξης νέων κοιτασμάτων πετρελαίου, ορυκτού αερίου ή άνθρακα ήδη από το 2021. Αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώθηκαν επίσης στην έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας  World Energy Outlook 2021.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Η Ελλάδα από το 2011 έως και σήμερα έχει παραχωρήσει 12 οικόπεδα (8 θαλάσσια και 4 χερσαία) που καλύπτουν σχεδόν 75.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα θάλασσας και στεριάς σε πετρελαϊκές επιχειρήσεις για έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και αερίου. Μετά από δέκα χρόνια καθυστερήσεων και παρατάσεων, έχουν γίνει ασήμαντες ανακαλύψεις πετρελαίου, ενώ σε κανένα οικόπεδο δεν έχει ξεκινήσει η παραγωγή. 

Από τα 12 αυτά οικόπεδα ήδη τα 3 έχουν εγκαταλειφθεί, καθώς οι εταιρίες επέστρεψαν στο Δημόσιο τα δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης: πρόκειται για τα οικόπεδα “Αιτωλοακαρνανία” (Repsol - Energean), “Άρτα - Πρέβεζα” (Ελληνικά Πετρέλαια) και ΒΔ Πελοπόννησος (Ελληνικά Πετρέλαια). 

Αντίστοιχα, ήδη έχουν αποχωρήσει δύο επιχειρήσεις από την Ελλάδα: η Edison, η οποία πούλησε σχεδόν ολόκληρο το διεθνές της χαρτοφυλάκιο σε υδρογονάνθρακες στην Energean, καθώς και η Repsol. Η εξέλιξη αυτή είχε ένα κοινό στοιχείο: αποτελούσε μέρος της νέας στρατηγικής των επιχειρήσεων να μετασχηματιστούν από πετρελαϊκές εταιρείες σε ενεργειακές που επενδύουν πλέον στην καθαρή ενέργεια, στο πλαίσιο της μετάβασής τους προς την κλιματική ουδετερότητα.

Η επιστήμη είναι αδιαπραγμάτευτη. Δεν μπορούμε να αναπτύξουμε νέα κοιτάσματα ορυκτού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα και ταυτόχρονα να πετύχουμε τον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου αποτρέποντας μία κλιματική κατάρρευση. Ακόμα και αν ξεκινούσε σήμερα η έρευνα για υδρογονάνθρακες, η παραγωγή δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει πριν το 2030, όταν ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να ξεκινήσει η παραγωγή νέων κοιτασμάτων μετά το 2021 για να πετύχουμε τον στόχο του 1,5 βαθμού. 

Υπάρχουν λοιπόν για την Ελλάδα δύο διαφορετικά ενδεχόμενα αν προχωρήσει με την παραγωγή υδρογονανθράκων: 

1. Οι υπόλοιπες χώρες ακολουθούν αντίστοιχο μονοπάτι, οπότε η θερμοκρασία θα αυξηθεί πολύ πάνω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, προκαλώντας ανείπωτη καταστροφή που εξαφανίζει τα όποια κέρδη από τις εξορύξεις για την κλιματικά ευάλωτη Ελλάδα. 

2. Οι υπόλοιπες χώρες κινούνται προς την κατεύθυνση της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, οπότε η Ελλάδα εγκλωβίζεται σε ένα πολύ ακριβό και ρυπογόνο ενεργειακό σύστημα που τη ζημιώνει οικονομικά, αφού αφενός η παγκόσμια ζήτηση μειώνεται, αφετέρου άλλες ανταγωνίστριες χώρες παράγουν πολύ πιο φθηνά από ό,τι η Ελλάδα. 

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να εντάξει την Ελλάδα στην πρωτοβουλία BOGA ανακοινώνοντας: 

• Οριστική ακύρωση όλων των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης, από τα οποία έχουν ήδη παραιτηθεί ή αναμένεται να παραιτηθούν οι συμβεβλημένες εταιρείες.
• Οριστική ακύρωση όλων των παραχωρήσεων που δεν τηρούν τα αρχικώς συμφωνημένα χρονοδιαγράμματα όπως ορίζονται στις συμβάσεις παραχώρησης.
• Τερματισμός κάθε προγράμματος παραγωγής υδρογονανθράκων έως το 2025 με πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης για τους εργαζόμενους και την τοπική κοινωνία, όπου ήδη υπάρχει παραγωγή.
• Τερματισμός προκηρύξεων νέων διαγωνισμών παραχώρησης.

- του Δημήτρη Ιμπραήμ, υπεύθυνος τομέα για την Ενέργεια και το Κλίμα, WWF Ελλάς

12 Νοεμβρίου 2021

energypress