Υδρογόνο. Ο σύγχρονος Προμηθέας Δεσμώτης*

«Έκλεψα απ’ τους θεούς της φλόγας το σπέρμα

κρυμμένο σε κούφιο ξύλο, που δάσκαλος στην πάσα τέχνη

εστάθη και μέγας τρόπος οι θνητοί να ωφεληθούνε.»

Αισχύλου, Προμηθέας Δεσμώτης

«Μπορεί να ανήκετε σ’ εκείνους τους ανθρώπους που νομίζουν ότι η ενέργεια του υδρογόνου είναι μια φαντασίωση κάποιων μελλοντολόγων ή κάποιων άλλων συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας.

Ή, στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να την θεωρείτε ως μια πολλά υποσχόμενη μελλοντική τεχνολογία που, αν κάποτε εφαρμοστεί, αυτό θα γίνει στο μακρινό μέλλον. Εάν όντως σκέφτεστε μ’ αυτόν τον τρόπο, ξανασκεφτείτε το σοβαρά… Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο η … (ανθρωπότητα) κέρδισε την ελευθερία της από το πετρέλαιο…

Μπορούμε να χτίσουμε αυτόν τον κόσμο μέσα σε δέκα χρόνια με την υπάρχουσα τεχνολογία… Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο η (ανθρωπότητα) αποφάσισε να ξεπεράσει την ενεργειακή και την κλιματική κρίση που απειλεί την… (ύπαρξή) της. Μπορούμε να χτίσουμε αυτόν τον κόσμο σήμερα με συνειδητές επιλογές και πολιτική βούληση».

Jerry Brown, Rinaldo Brutoco και James Cusumano, Freedom From

Mid-East Oil, Edition of World Business Academy, 2007

Το είδος και η ποσότητα των πηγών ενέργειας που κάθε φορά μπορούσαν και μπορούν να αξιοποιούν οι άνθρωποι καθόριζαν και καθορίζουν ακόμα την ποιότητα και την επάρκεια ή την ανεπάρκεια των μορφών ενέργειας που χρησιμοποιούν και σε συνδυασμό με το είδος και τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων καθόριζαν την εξέλιξη των επιμέρους κοινωνιών και διαμόρφωναν πάντα και συνεχίζουν να διαμορφώνουν το κοινωνικό-ιστορικό αποτύπωμα του ανθρώπινου πολιτισμού. Αυτή η διαδικασία βρίσκεται σήμερα σε κρίσιμη φάση.

Το κρισιμότερο πρόβλημα της εποχής μας είναι, χωρίς καμιά αμφιβολία, το ενεργειακό. Κι αυτό, γιατί το υφιστάμενο ακραία συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα των ορυκτών καυσίμων δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις βασικές ανάγκες της ανθρωπότητας, όπως την καθολική ευημερία, την οικονομική και κοινωνική ισότητα, την ελευθερία, τον κοινωνικό αμεσοδημοκρατικό αυτοπροσδιορισμό και την οικουμενική ειρήνη επειδή η ενέργεια αυτή:

·      Ταυτίζεται με την εμφάνιση, την ύπαρξη και την επιβίωση του απάνθρωπου και καταστροφικού εκμεταλλευτικού συστήματος της εξουσίας του κεφαλαίου, δηλαδή του καπιταλισμού, σε όλες τις πιθανές εκδοχές και βαθμίδες ανάπτυξής του.

·      Είναι πολύ ακριβή, με αποτέλεσμα να την στερείται απόλυτα ή σχετικά το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού.

·      Ρυπαίνει επικίνδυνα το περιβάλλον και υποβαθμίζει τους όρους ζωής στον πλανήτη.

·      Πυροδοτεί αλλεπάλληλους καταστροφικούς πολέμους για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών.

Το υδρογόνο μπορεί να αλλάξει αυτήν την πραγματικότητα, γιατί υπάρχει παντού, γιατί είναι ανεξάντλητο, γιατί η μαζική και σε συνδυασμό με τις άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αξιοποίησή του δίνει άφθονη, φτηνή και καθαρή ενέργεια, η οποία μπορεί, όταν αναπτυχθεί σε ολοκληρωμένο ενεργειακό σύστημα, να αλλάξει όχι μόνο τις ενεργειακές, αλλά και όλες τις οικονομικές και κοινωνικές δομές. Η ελεύθερη υδρογονοενέργεια μπορεί να απελευθερώσει όλες τις δημιουργικές κοινωνικές δυνάμεις, η αμεσοδημοκρατική και αλληλέγγυα δράση των οποίων μπορεί να αλλάξει το σύστημα αξιών μέχρι και την έννοια του πλούτου, ως καθολική ευτυχία και όχι ως ψευδαίσθηση ευτυχίας των λίγων που σημαίνει δυστυχία των πολλών, και μ’ αυτό μπορεί να αλλάξει το παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο και τελικά ολόκληρη την αρχιτεκτονική δομή της κοινωνίας.

Οι Ανανεώσιμες, ή Εναλλακτικές, ή Ήπιες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι ανεξάντλητες, και η αξιοποίησή τους δεν προκαλεί περιβαλλοντικά προβλήματα. Αυτό σημαίνει πως με τη σταδιακή αξιοποίησή τους και σε συνδυασμό με τη γενικότερη σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να παραχθεί επαρκής, καθαρή, αποκεντρωμένη και ελάχιστου κόστους ενέργεια από κάθε χρήστη και σε κάθε τόπο, με άλλα λόγια το κάθε νοικοκυριό, η κάθε γειτονιά, η κάθε πόλη, η κάθε χώρα θα παράγουν την ενέργεια που είναι αναγκαία για την ευημερία τους. Το αποτέλεσμα θα είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ κοινωνίας και Φύσης και η εξάλειψη της κύριας αιτίας των σύγχρονων καταστροφικών πολέμων μεταξύ των ανταγωνιζόμενων πετρελαϊκών εταιρειών και κρατών για το πετρέλαιο, το ουράνιο και τις άλλες μη-ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 

Το τελικό και σημαντικότερο όλων αποτέλεσμα, εξ αιτίας της εύκολης, της αποκεντρωμένης, της καθαρής και φτηνής απόκτησης ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί να είναι η δυνατότητα να παραχθούν παντού και σε κάθε γωνιά του πλανήτη άφθονα αγαθά ευημερίας με μεγαλύτερη ευκολία και μικρότερο κόστος, προϋπόθεση για να καταστεί εφικτός ένας καθαρός, ενεργειακά αποκεντρωμένος, αυτοπροσδιοριζόμενος, αυτάρκης σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο καινούργιος κόσμος. Οι σύγχρονες επιστήμες και τεχνολογίες που κατέστησαν εφικτή την υδρογονοενέργεια δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για ευημερούσες αμεσοδημοκρατικές τοπικές κοινωνίες, για μια ειρηνική ανθρωπότητα και για έναν οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό.

Το κεφάλαιο, βέβαια, αντιστέκεται με πολλούς μύθους και άπειρα ψέματα αναφορικά με τον κοινωνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα της υδρογονοενέργειας επιβάλλοντας την άγνοια και εξαγοράζοντας την σιωπή πολλών ειδικών επιστημόνων που γνωρίζουν την αλήθεια για την υδρογονοενέργεια, αλλά και με την υπονομευτική λειτουργία διεθνών οργανισμών, θεσμών και δομών στην απαίτηση των καιρών και της κοινωνίας-ανθρωπότητας για υδρογονοενέργεια, αλλά στον βαθμό που αυτή η δυνατότητα θα συνειδητοποιηθεί ως κατάκτηση και ταυτόχρονα ως απελευθερωτής της ανθρωπότητας από τα σκοταδιστικά και τα εξουσιαστικά/ενεργειακά ιερατεία, στον ίδιο βαθμό το κεφάλαιο θα υποχωρεί μέχρι να καταστεί παρελθόν και ιστορία.

Οι δυνατότητες εφαρμογής της υδρογονοενέργειας ξεπερνάνε ήδη το φάσμα της παραδοσιακής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και συνεχώς το διευρύνουν, με αποτέλεσμα να διευρύνεται ταυτόχρονα και η δυνατότητα για ενεργειακή αποκέντρωση, για ενεργειακή αυτάρκεια και για αφθονία φτηνής και καθαρής ενέργειας. Όμως η σκιά των συμφερόντων γύρω από τα ορυκτά καύσιμα πέφτει πυκνή πάνω στις δυνατότητες που θα μπορούσε ένα γενικευμένο και ολοκληρωμένο ενεργειακό σύστημα υδρογόνου να προσφέρει στον μεμονωμένο χρήστη, στις τοπικές κοινωνίες, στις επιμέρους χώρες και στην ανθρωπότητα συνολικά, με αποτέλεσμα η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων, εκτός από μια μικρή μειονότητα που ασχολείται με την έρευνα και τις εφαρμογές του υδρογόνου ως πηγής ηλεκτρικής ενέργειας, να μη γνωρίζει τίποτα, ακόμα και για πράγματα που συμβαίνουν εδώ και δεκαετίες γύρω μας. 

Το κεφάλαιο, ως mafia economic system, έχει επιβάλλει ένα είδος παγκόσμιας omerta την οποία όμως αποκαλύπτει και σταδιακά την εξαφανίζει η προϊούσα διάχυση της επιστημονικά έγκυρης και κοινωνικά χρήσιμης Γνώσης από τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, με τις πρωτοπόρες πρωτοβουλίες ατόμων, συλλογικοτήτων και νέων κοινωνικών κινημάτων που καταγράφουν και ενισχύουν την παρουσία τους σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μας. Το αποτέλεσμα όλης αυτής της κοινωνικής διεργασίας είναι ο ραγδαίος πολλαπλασιασμός των εφαρμογών της υδρογονοενέργειας, πράγμα που ο σκληρός πυρήνας του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου προσπαθεί να αποτρέψει με νόμους (βλέπε λ. χ. Οδηγία Ευρωπαϊκής Ένωσης 6000/60 που έγινε Νόμος 3199/2003, Περί προστασίας και διαχείρισης υδάτων στην Ελλάδα) που μετατρέπουν το νερό από ελεύθερο κοινωνικό αγαθό σε ελεγχόμενο εμπόρευμα από τις πολυεθνικές εταιρείες του και σε απαγορευμένο καρπό για ιδιοπαραγωγή από τις τοπικές κοινωνίες και τα άτομα/χρήστες της ηλεκτρικής ενέργειας.

Επειδή, όμως, περιθώρια για άλλες αυταπάτες δεν υπάρχουν, είναι σημαντικό να κατανοηθεί από το σύνολο των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού ότι το αίτημα των καιρών δεν είναι η αναζήτηση μιας καλής αστικοδημοκρατικής ή και τάχα κάποιας αριστερής εξουσίας, ή ένα μοντέλο καπιταλιστικής αποανάπτυξης, αλλά η ριζική αποκαπιταλιστικοποίηση του καθενός μας, της οικονομίας, των θεσμών, της κοινωνίας, της ανθρωπότητας και του πλανήτη και συνακόλουθα η κατάργηση κάθε μορφής εξουσίας από την κοινωνική αυτοδιεύθυνση στη μορφή της άμεσης δημοκρατίας και της αταξικής κοινωνίας248. Η κατάργηση κάθε μορφής εξουσίας, όμως, προϋποθέτει την αποεξουσιοποίηση της υφιστάμενης επιστημονικής γνώσης, έρευνας και τεχνολογίας τόσο στη σφαίρα παραγωγής των αγαθών, όσο και στη σφαίρα της χειραγώγησης των ανθρώπων που παράγουν τα αγαθά. Σε συνθήκες καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής η τεχνολογία, όπως και η επιστήμη, δεν είναι και δεν μπορεί να είναι κοινωνικά ουδέτερες. Αντίθετα, είναι ένα είδος αντικειμενοποιημένης ιδεολογίας της κατεστημένης εξουσίας και ως καπιταλιστική ιδιοκτησία λειτουργούν σαν εργαλεία εκμετάλλευσης και ταξικής κυριαρχίας πάνω στην κοινωνία.

Με τη σκόπιμη επιστημοφοβία και τεχνοφοβία οι ανεκπαίδευτοι και τεχνολογικά αμύητοι άνθρωποι της ανάγκης υποτάσσονται στην εξουσία και στη χυδαία εκμετάλλευση των «θεοποιημένων» ειδικών και «μάγων» που στελεχώνουν σε κάθε επίπεδο, δομή και θεσμό την εξουσία του κεφαλαίου.

Ως κοινωνικό δημιούργημα, όμως, η επιστήμη και η τεχνολογία μπορεί και πρέπει να απαλλαγούν από τον αντικοινωνικό έλεγχο του κεφαλαίου που τις μετατρέπει σε όργανα απάνθρωπης εκμετάλλευσης και καταστροφής της βιόσφαιρας και να υπαχθούν στον κοινωνικό έλεγχο. Αυτό, όμως, μπορεί να συμβεί μόνο σε συνθήκες κοινωνικοποίησης και εκδημοκρατισμού της διαδικασίας παραγωγής γνώσης και έρευνας, αλλά και του κοινωνικού προσδιορισμού της σκοπιμότητας της τεχνολογίας με στόχο, όχι τον βίαιο πλουτισμό των λίγων, αλλά την απελευθέρωση των πολλών από τον καταναγκασμό και τη φτώχεια, ώστε να μπορούν να έχουν ελεύθερο δημιουργικό χρόνο και να αποκτήσουν την αναγκαία γνώση για να πάρουν τη ζωή και το μέλλον τους στα χέρια τους. 

Όταν οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού ως συμπαγής αμεσοδημοκρατική κοινωνία, και όχι η οικονομία ή οι σχεδιαστές της τεχνολογίας, θα επιλέγει το είδος και την ποιότητα της γνώσης, το είδος, την ποιότητα και την κατεύθυνση της έρευνας, το είδος της τεχνολογίας και της ενέργειας που θα της είναι αναγκαία για να αυτοπραγματώνεται ως κοινωνία της ισότητας, της ελευθερίας και της συναδέλφωσης, τότε θα γίνει εφικτή η καθολική ευημερία και η ειρήνευση μεταξύ ανθρώπων, τάξεων, λαών και χωρών, καθώς επίσης και η αρμονία μεταξύ ανθρωπότητας και Φύσης, ανοίγοντας διάπλατα τους ορίζοντες ενός Οικουμενικού Ουμανιστικού Πολιτισμού.

Ας φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς φως και θέρμανση. Είναι ο κόσμος του Νότου και των τριτοκοσμικών θυλάκων του Βορρά, στον οποίο ζει ο μισός και πλέον πληθυσμός του πλανήτη.

Ας φανταστούμε, όσοι δεν το έχουμε ζήσει, έναν κόσμο χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για μια εβδομάδα εξ αιτίας μιας μεγάλης βλάβης του συγκεντρωτικού ενεργειακού συστήματος, όπως αυτή του Τσερνομπίλ και της Φουκοσίμα, ή γιατί κάποιο ακραίο καιρικό φαινόμενο κατέστρεψε τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, ή εξ αιτίας ενός black out λόγω της υπερφόρτωσης του δικτύου, ή γιατί κάποια συντεχνία ή κάποια χούντα αποφάσισε να κατεβάσει τον κεντρικό διακόπτη, ή γιατί κάποια επιχείρηση ηλεκτρισμού χρεοκόπησε, ή γιατί ‘χρεοκοπήσαμε’ εμείς και δεν μπορούμε να πληρώσουμε το ‘ηλεκτρικό’. Δεν είναι φαντασία. Είναι ο κόσμος στο οποίο ζούμε, ο ‘αναπτυγμένος’ κόσμος του Βορρά.

Ας φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για ένα μήνα, γιατί ο Οργανισμός των χωρών που εξάγουν πετρέλαιο (OPEC) αποφάσισε να διπλασιάσει την τιμή του αργού πετρελαίου, ή γιατί οι επίδοξοι ηγεμόνες παίζουν ‘πολεμικά παιχνίδια’ για τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών. Δυστυχώς, ούτε αυτό είναι φαντασία. Είναι η σημερινή πραγματικότητα, η καθημερινότητα όλων των κατοίκων του πλανήτη.

Ας φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, γιατί τα ορυκτά καύσιμα του πλανήτη τελείωσαν. Είναι ο κόσμος του 21ου αιώνα. και είναι ένας υπαρκτός και ορατός πια εφιάλτης –δεν είναι φαντασία.

Και στη συνέχεια ας φανταστούμε έναν κόσμο στον οποίο τα νοικοκυριά, τα χωριά, οι πόλεις, τα κράτη και τελικά η ανθρωπότητα απέκτησαν την ενεργειακή αυτονομία τους, γιατί μπορούν να έχουν άφθονη, φτηνή έως δωρεάν, ασφαλή και καθαρή ενέργεια από το υδρογόνο. Είναι ο κόσμος της υδρογονοενέργειας που γεννιέται και δυναμώνει μέρα με τη μέρα και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αυτόνομη αειφόρο τοπική ανάπτυξη χωρίς ανασφαλείς εργαζόμενους και ανασφάλιστους ανέργους, χωρίς ξενοφοβικούς αυτόχθονες, ξεσπιτωμένους και καθημαγμένους μετανάστες. Είναι ένας κόσμος της ενεργειακής αφθονίας, της καθολικής ευημερίας και της κοινωνικής ισότητας, ένας κόσμος των ίσων ευκαιριών και δικαιωμάτων, χωρίς πλούσιους και φτωχούς, χωρίς αφεντικά και δούλους.

Ας φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς σκοταδιστικούς και εξουσιαστικούς μύθους, χωρίς ρύπανση του περιβάλλοντος και χωρίς πολυεθνικά ενεργειακά μονοπώλια, χωρίς πολέμους για τον έλεγχο της ενέργειας και για την παγκόσμια ηγεμονία. Αυτός ο κόσμος είναι πια, χάρη στην απλοχεριά της Φύσης και τις τεράστιες δυνατότητες της επιστημονικοτεχνικής και υδρογονοενεργειακής επανάστασης, μια υπαρκτή πραγματικότητα και δεν είναι φαντασία. Είναι ο κόσμος που ονειρευτήκαμε ως ανθρωπότητα και χτίσαμε με τον ιδρώτα και το αίμα χιλιάδων γενεών.

Τέλος, ας κάνουμε τη σύγκριση των δυο κόσμων, ας σκεφτούμε μόνοι και με άλλους, ως δημότες μιας πόλης και ως πολίτες μιας χώρας και του πλανήτη, και ας αποφασίσουμε ποιον από τους δυο κόσμους προτιμάμε και ας πράξουμε ανάλογα, με καθαρό μυαλό και νηφαλιότητα, αλλά με γνώση της κρισιμότητας των περιστάσεων και αποφασιστικότητα, γιατί, αν δεν το κάνουμε εμείς, θα το κάνουν κάποιοι άλλοι και, όπως είδαμε σ’ αυτό το βιβλίο, το κάνουν ήδη ερήμην μας για λογαριασμό τους και εναντίον μας.

Ας φανταστούμε… «πως δεν υπάρχει κανένας λόγο για απληστία και πείνα…, πως δεν υπάρχει κανένας λόγος για να σκοτώσεις ή να σκοτωθείς». 

Ας φανταστούμε μια ανθρώπινη ανθρωπιστική κοινωνία, η οποία είναι σήμερα εφικτή χάρη στις επιστήμες και στην τεχνολογία που προσφέρουν ελεύθερη υδρογονοενέργεια για όλους, αποσυνθέτοντας στην κυριολεξία όλες τις εξουσιαστικές πυραμίδες, διαμορφώνοντας για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία τις υλικές προϋποθέσεις για ένα καλύτερο κόσμο. Τον κόσμο της Νέας Ελευθερίας, τον κόσμο τού, για πρώτη φορά στην ιστορία της Ανθρωπότητας, πραγματικά Ελεύθερου Ανθρώπου, τον κόσμο του Νέου Ανθρώπου, του homo humanisticus universalis.

Ο καπιταλισμός και το πετρέλαιο ήταν μια μικρή περίοδος στην ιστορία μας και επομένως δεν είναι η μοίρα της ανθρωπότητας, και συνεπώς το τέλος τους δεν μπορεί παρά να είναι μια νέα αρχή για την ιστορία της, για την Άμεση Δημοκρατία, την Αταξική Κοινωνία και τον Ουμανισμό.

Ένας καλύτερος κόσμος, ο κόσμος της κοινωνικής ισότητας, δεν είναι μόνο αναγκαίος και εφικτός, αλλά στις μέρες μας γίνεται και αναπόφευκτος. Η αλήθεια, το δίκιο, η υδρογονοενέργεια και ο συλλογικός αγώνας μας, ως ακαταμάχητη κοινωνική δύναμη και δημιουργική ενέργεια, θα μας οδηγήσουν σ’ αυτόν.

__________ 

*Αποσπάσματα από το βιβλίο «Ποιος φοβάται το Υδρογόνο; Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα, Εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.

16 Σεπτεμβρίου 2018

Του Κώστα Λάμπου

Πηγή: enallaktikos