Σ. Ζαχαρία (Τέρνα): Το θεσμικό πλαίσιο, οι προκλήσεις και οι προοπτικές για τα υπεράκτια αιολικά.

Η ανάπτυξη της θαλάσσιας αιολικής ενέργειας για την χώρα μας είναι κρίσιμο να ξεκινήσει άμεσα για να μην χάσουμε το τρένο των εξελίξεων στην Ευρώπη σχετικά με αυτή την τεχνολογία προς το  2030. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει κόμβος, όχι μόνο ενεργειακός αλλά και εφοδιαστικός, για αυτή την νέα και πολλά υποσχόμενη ανάπτυξη της Μεσογείου. Διαθέτει υποδομές, τεχνογνωσία και στρατηγική θέση. Για να γίνει όμως αυτό και να επενδύσει ο επιχειρηματικός κόσμος της Ελλάδας και άλλων χωρών θα πρέπει να δοθεί ευκαιρία να μελετηθούν και να υλοποιηθούν πραγματικά έργα έγκαιρα, εξασφαλίζοντας και τις ευκαιρίες χρηματοδότησης που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη για την τεχνολογία της θαλάσσιας αιολικής ενέργειας και συνδυαζόμενων υβριδικών έργων.

Για να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια στρατηγική για τις υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η στρατηγική προτείνει αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος υπεράκτιας αιολικης ενέργειας από 12 GW έως τουλάχιστον 60 GW έως το 2030 και έως 300 GW έως το 2050.

Η συντριπτική πλειοψηφία των υπεράκτιων αιολικών πάρκων αποτελείται από ανεμογεννήτριες σταθερής έδρασης, εγκατεστημένες στον πυθμένα, σε βάθη μικρότερα των 50 μέτρων. Μετά από μία δεκαετία εντατικής ανάπτυξής τους, το ενδιαφέρον στρέφεται πλέον και στην εκμετάλλευση του σημαντικότατου αιολικού δυναμικού που εντοπίζεται σε θαλάσσιες περιοχές βαθέων υδάτων. Η καινοτόμος τεχνολογία των πλωτών ανεμογεννητριών αποτελεί μια ελκυστική λύση για τη βέλτιστη εκμετάλλευση του δυναμικού αυτού και παρέχει λύση σε πλείονα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ανεμογεννήτριες σταθερής θεμελίωσης, όπως ο τρόπος θεμελίωσης σε βαθιά νερά και το ζήτημα της εγγύτητας στις ακτές και τα παράλια.

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η εγκατάσταση ΘΑΠ στην Ελλάδα προβλέφθηκε αρχικά με το ν. 3468/2006.

Συνολικά, έως τον Ιούνιο 2010, είχαν ήδη υποβληθεί 36 (23 σε ισχύ) αιτήσεις για χορήγηση αδειών παραγωγής για ΘΑΠ συνολικής ισχύος 5,3GW (3,8 σε ισχύ).

Η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ έχοντας αναγνωρίσει από πολύ νωρίς την αξία του θαλάσσιου αιολικού δυναμικού, κατέθεσε 5 αιτήσεις συνολικής ισχύος 1,5GW επενδύοντας σε παράκτιες μετρήσεις αιολικού δυναμικού, περιβαλλοντική αξιολόγηση και μελέτες οπτικής επίδρασης καθώς και desktop μελέτες βυθού.

Στη συνέχεια το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Θαλάσσιων Αιολικών Πάρκων (ΕΠΑΘΑΠ), ήταν το πρόγραμμα στο πλαίσιο του άρθρου 6Α του ν.3851/2010 που προσπάθησε να καθορίσει την ακριβή θέση των θαλάσσιων αιολικών πάρκων, τη θαλάσσια έκταση που καταλαμβάνουν και τη μέγιστη εγκατεστημένη ηλεκτρική ισχύς τους και στο οποίο εργάστηκαν το ΚΑΠΕ και το ΕΛΚΕΘΕ. Στο πλαίσιο αυτής της μελέτης πραγματοποιήθηκε αναγνώριση δυνητικών θέσεων εγκατάστασης θαλάσσιων αιολικών πάρκων σταθερής έδρασης μετά την εφαρμογή διοικητικών και τεχνικών περιορισμών (περιβαλλοντικοί περιορισμοί, χρήσεις γης, κλπ). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, η συνολική ισχύς των θαλάσσιων αιολικών πάρκων με έδραση στον πυθμένα που θα μπορούσαν πιθανά να εγκατασταθούν στον ελληνικό χώρο κυμαίνεται από 2142 MW έως 3.600 MW Το γεγονός ότι εξετάστηκαν μόνο αιολικά πάρκα με έδραση στον πυθμένα, είχε ως συνέπεια τη μη βέλτιστη εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού. Για βέλτιστα ενεργειακά αποτελέσματα, η υπέρβαση του ορίου των 50m ως προς το βάθος του πυθμένα στην περιοχή εγκατάστασης, αποκτά βαρύνουσα σημασία για την εκμετάλλευση του θαλάσσιου αιολικού δυναμικού επίσης Ελλάδας.

Εχει μεγάλη σημασία το γεγονός ότι οι 12 περιοχές που αναδείχθηκαν από αυτο το πρόγραμμα ταυτίζονται με τις περιοχές και το σχεδιασμό που είχαν προτείνει οι επενδυτές στις επιμέρους αιτήσεις τους ήδη από την προηγούμενη διετία.

Τα έργα αυτά δεν προχώρησαν ακόμα, λόγω έλλειψης ξεκάθαρου θεσμικού πλαισίου για την επακόλουθη αδειοδότηση τους.

ΠΛΩΤΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ

Στην Ευρώπη σήμερα λειτουργούν ή είναι υπό κατασκευή περί τα 16GW offshore wind. Από αυτά μόνο τα 233MW είναι πλωτά σε φάση λειτουργίας ή υπό κατασκευή. Τα υπόλοιπα είναι σταθερής θεμελίωσης.

Οι χώρες που έχουν παράδοση και εμπειρία στα θαλάσσια σταθερής θεμελίωσης στην Βόρεια Θάλασσα έχουν αναπτύξει εργαλεία και χωροταξικά σχέδια και βρίσκονται σε ετοιμότητα για να εντάξουν και τα πλωτά θαλάσσια πάρκα στα σχέδια τους.

Οι χώρες όμως που παρουσιάζουν αυξημένη δραστηριότητα στα πλωτά λόγω γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών, είναι Ην. Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ιρλανδία, τα σχέδια των οποίων θα πρέπει να μελετήσουμε με προσοχή.

Σε αυτές τις χώρες, εκτός από τα 233MW, αδειοδοτούνται σε διάφορες φάσεις επιπλέον 10,6GW χωρισμένα σε αρκετά έργα μικρού-μεσαίου μεγέθους με ιδιωτική πρωτοβουλία που αναμένονται να κατασκευαστούν μέχρι το 2027-2030. Μεγάλοι όμιλοι που έχουν προχωρήσει σε κοινοπραξίες ή μικρότερες εταιρείες έχουν κάνει προτάσεις για περιοχές που έχουν επιλέξει. 

Η WINDEUROPE εκτιμά ότι το 2030 θα υπάρχουν 7GW εγκατεστημένα πλωτά στην Ευρώπη που θα προκύψουν σε μεγάλο βαθμό πιθανότατα από το παραπάνω pool.

Μέσω αυτής της διαδικασίας έχει δημιουργηθεί εμπειρία και έγινε εφικτό σε κάποιες από αυτές τις χώρες και μόνο να προκηρυχθούν διαγωνισμοί για πλωτά επί συγκεκριμένων περιοχών για 31GW τα οποία αναμένονται να κατασκευαστούν έως το 2030-2035, δηλαδή σε αμέσως επόμενη φάση.

Επιπλέον πρέπει να αναδειχθεί το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες που έχουν ήδη βγάλει σε διαβούλευση σχέδιο Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, τοποθετουν τους πρώτους δημόσιους διαγωνισμούς τουλάχιστον 2 χρόνια μετά, με σκοπό να ολοκληρώσουν τον ορισμό των θαλάσσιων ζωνών που θα διαθέσουν.

Συνεπώς το παράδειγμα στην Ευρώπη για ανάπτυξη πλωτών δείχνει πως οι ιδιώτες αναλαμβάνουν τα πρώτα χρόνια το κόστος και τα ρίσκα της ανάπτυξης, καθώς το κράτος έχει το χρόνο και συλλέγει την απαραίτητη εμπειρία και τεχνογνωσία για να  δημιουργήσει το ολοκληρωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο και να εντάξει μεγαλύτερο ανταγωνισμό αδειοδοτώντας ευρύτερες περιοχές για διαγωνισμούς μέχρι το 2050.

Πηγη: https://www.4coffshore.com/, Offshore Market Intelligence Services

ΠΛΩΤΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα αιολικά πάρκα σταθερής θεμελίωσης και τα πλωτά αιολικά πάρκα βρίσκονται σε πολύ διαφορετικό βαθμό ωριμότητας, σε θεσμικό και τεχνικό επίπεδο, με τα πλωτά να είναι ακόμα σε ένα προχωρημένο μεν, επιδεικτικό όμως, στην ουσία, στάδιο, με πολλά ακόμα τεχνικοοικονομικά ρίσκα. 

Το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι μεγάλο καθώς μελέτες προβλέπουν ότι το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας από πλωτά αιολικά θα έχει υποχωρήσει κατά 40% μέχρι το 2050. 

Γι’ αυτό μέχρι την ολοκλήρωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στον ιδιωτικό τομέα, με δική του ευθύνη, έξοδα και χρόνο, να προβεί στις απαραίτητες μετρήσεις, με την πόντιση πλωτήρων και εξοπλισμού για τις απαραίτητες έρευνες και μελέτες. Πρόκειται για μία διαδικασία από την οποία η Πολιτεία μόνο οφέλη έχει να αποκομίσει, δημιουργώντας ένα κατάλληλο νομοθετικό και επενδυτικό πλαίσιο, που θα προσελκύσει κεφάλαια, επενδυτές και διεθνή επιχειρηματική δραστηριότητα στο θαλάσσιο χώρο της Ελλάδας. 

Με αυτόν τον τρόπο θα αποφευχθεί και το φαινόμενο της μαζικής κατάθεσης αιτήσεων που παρουσιάστηκε στα χερσαία αιολικά πάρκα μετά την κατάργηση της υποχρέωσης υποβολής διαπιστευμένων ανεμολογικών μετρήσεων κατά την διαδικασία αίτησης για βεβαίωση παραγωγής προς την ΡΑΕ. 

Παρόλο που πρόσφατη μελέτη της NAVIGANT για λογαριασμό της ΕΕ υπολογίζει το διαθέσιμο θαλάσσιο δυναμικό για πλωτά αιολικά στη χώρα μας στα 263 GW, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα κρίσιμα χωροταξικά, περιβαλλοντικά και εθνικά κριτήρια της θαλάσσιας περιοχής μας, οι δικές μας εκτιμήσεις για το δυναμικό πλωτών αιολικών πάρκων στην θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου και εντός των 6 ναυτικών μιλίων είναι σαφώς μικρότερο, εξαιρώντας κάθε περιοχή που θα μπορούσε δυνητικά να επιφέρει σύγκρουση με άλλες δραστηριότητες (κριτήρια περιβαλλοντικά, αρχαιολογικά, τουριστικά, στρατιωτικά). Πρόκειται για περιοχές με διαφορετικές κλίμακες αιολικού δυναμικού και διαφορετικές δυνατότητες διασύνδεσης. Επιπλέον παρουσιάζουν ιδιατερότητες ώς προς την περιβαλλοντική τους ταυτότητα και τις αλληλεπιδράσεις τους με τον τουρισμό και την αλιεία. Συνεπώς η λεπτομερής ανάλυση και διαβούλευση με τις αρμόδιες Υπηρεσίες είναι υψίστης σημασίας και θα αναδείξει σε μεγάλο βαθμό τα ρίσκα και τα μέτρα αντιμετώπισης τους. Η ύπαρξη εργαλείων και Υπηρεσιών της Πολιτείας για να μελετηθούν με ασφάλεια σε συνεργασία με τους επενδυτές είναι ο μόνος τρόπος να αναλυθούν έγκαιρα και να δημιουργηθεί ένα πρώτο πακέτο έργων 1-2GW για την περίοδο έως το 2030.

Κομβική σε κάθε περίπτωση είναι η ένταξη των αναγκαίων δικτύων στο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του διαχειριστή ΑΔΜΗΕ και η γρήγορη ολοκλήρωση των σχετικών επενδύσεων. Η ανάδειξη του επενδυτικού ενδιαφέροντος στις περιοχές θα βοηθήσει τον διαχειριστή να διαμορφώσει τις μελέτες του έγκαιρα και με αρκετή βεβαιότητα.

Οποιαδήποτε συγκροτημένη πρόταση θεσμικού πλαισίου για τα πλωτά αιολικά πάρκα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της και να στηρίζεται  στο σύνολο της κείμενης νομοθεσίας, επί της οποίας βασίζεται η ανάπτυξη της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Μόνο με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθεί ένα ασφαλές, ολοκληρωμένο και αποδοτικό πλαίσιο για τα πλωτά αιολικά πάρκα. Συγκεκριμένα, το πλαίσιο αυτό πρέπει να στηρίζεται:

i.   Στη Χωροταξική Νομοθεσία, δηλαδή στους Νόμους 4447/2016 και 4759/2020.

ii.  Στο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο (ΕΧΠ) για τις ΑΠΕ

iii. Στη Νομοθεσία περί ΑΠΕ, δηλαδή στο Ν. 3468/2006.

Η θεσμοθετημένη διαδικασία και επιτυχημένη εδώ και χρόνια εφαρμογή της στην πράξη (π.χ. με τις υδατοκαλλιέργειες, ή με τις μεταλλευτικές εκμεταλλεύσεις), χωροθέτησης Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων προτείνεται ως κατάλληλη για την εκκίνηση της ανάπτυξης.  Η χωροθέτηση πλωτών αιολικών πάρκων εκκινεί με αίτηση του φορέα (δημόσιου ή ιδιωτικού), προκειμένου αυτός να δεσμεύσει συγκεκριμένη θαλάσσια έκταση ως Ευρύτερη Περιοχή Διερεύνησης Πλωτών Αιολικών Πάρκων, η οποία και αποτυπώνεται ως ευρύτερο θαλάσσιο πολύγωνο.

Οι επενδυτές θα διεξαγάγουν έρευνες και μελέτες αξίας 2 - 3 εκατ. € ανά περιοχή, μέσα στα 2 κιόλας πρώτα χρόνια (χρήματα που θα μένουν στην ελληνική αγορά), με αποτέλεσμα να γίνει πολύ καλύτερη τεχνικοοικονομική μελέτη και business plan. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση του ρίσκου από το Δημόσιο, πριν την όποια διαγωνιστική ή άλλη διαδικασία που θα ορίζει το ρυθμιστικό πλαίσιο. Άμεση συνέπεια αυτού είναι η υποβολή ανταγωνιστικών προτάσεων αποζημίωσης για την εγχεόμενη στο σύστημα ενέργεια,  με ορατό όφελος για την αγορά και τον τελικό καταναλωτή. 

Για τη χορήγηση της απόφασης προέγκρισης τέτοιας Περιοχής (ΠΟΑΠΔ), λαμβάνεται υπόψη η προηγούμενη γνώμη των αρμόδιων διευθύνσεων (Διεύθυνση Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας, Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων), έτσι ώστε να εξασφαλισθεί πως η χωροθέτηση των πλωτών αιολικών πάρκων θα πραγματοποιηθεί  σε πλήρη συμφωνία με την ύπαρξη των λοιπών χρήσεων και δραστηριοτήτων που απαντώνται στη θάλασσα, και αποτελούν εξίσου αντικείμενο προστασίας του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Με την απόφαση προέγκρισης από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν εισήγησης της Διεύθυνσης Χωροταξικού Σχεδιασμού και σύμφωνη γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων,  κρίνεται ακριβώς η καταρχήν δυνατότητα χωροθέτησης του ηλεκτροπαραγωγικού πλωτού έργου, ενώ οι συνολικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του, οι όροι και τα μέτρα αντιμετώπισής τους θα κριθούν στο μετέπειτα στάδιο της οριστικής έγκρισης.

Με την έκδοση της απόφασης προέγκρισης, ο ανάδοχος φορέας εκκινεί τις απαραίτητες θαλάσσιες έρευνες και μετρήσεις, και δρομολογεί τη διαδικασία εκπόνησης Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, με την οποία εκτιμώνται ιδίως η προστασία του θαλάσσιου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και των εν γένει οικοσυστημάτων του, με έμφαση στη βιωσιμότητα της θαλάσσιας χλωρίδας, πανίδας και ορνιθοπανίδας, η εθνική ασφάλεια, η κατά προτεραιότητα ενεργειακή εξασφάλιση των νησιών και η ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών. 

Κατά τη διάρκεια της ενδιάμεσης αυτής περιόδου  (προέγκριση χωροθέτησης, οριστική έγκριση χωροθέτησης) είναι κρίσιμη και η συνεργασία του επενδυτικού φορέα με τον ΑΔΜΗΕ, αφενός για να προσδιοριστεί η βέλτιστη λύση διασύνδεσης του σχεδιαζόμενου πλωτού αιολικού πάρκου, αφετέρου για να μπορέσει ο Διαχειριστής να εντάξει στο σχεδιασμό του (ΔΠΑ) τα αναγκαία hubs και τις σχετικές επενδύσεις, λαμβάνοντας υπόψη το καταρχήν ενδιαφέρον όλων των φορέων που έχουν λάβει προέγκριση χωροθέτησης. Με αυτόν το τρόπο, όταν ζητηθεί η οριστική προσφορά σύνδεσης για κάθε ένα από τα έργα αυτά, θα είναι ταχεία και βελτιστοποιημένη η ανταπόκριση/λύση που θα καθορίσει ο ΑΔΜΗΕ.

Μόλις ολοκληρωθούν οι έρευνες και μετρήσεις,  ο φορέας αιτείται την τελική χωροθέτηση του έργου. Δηλαδή, το ευρύτερο θαλάσσιο πολύγωνο που είχε καθοριστεί με την απόφαση προέγκρισης για έρευνα, περιορίζεται πλέον σε μικρότερο  και οριστικοποιείται, με την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος μετά από πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και των Υπουργών Οικονομικών,  Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Εξωτερικών και Εθνικής `Άμυνας, ύστερα από γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων. Με το ίδιο Προεδρικό Διάταγμα εγκρίνεται και η σχετική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, θεωρούμε ότι οποιαδήποτε συγκροτημένη πρόταση θεσμικού πλαισίου για τα πλωτά αιολικά πάρκα πρέπει να αφορά το τώρα. Με την υιοθέτησή ενός τέτοιου  πλαισίου, θα πρέπει να μπορεί να  ξεκινήσει άμεσα η ανάπτυξη των πλωτών αιολικών πάρκων, δηλαδή οι διαδικασίες αιτήσεων για έρευνα, οι ερευνητικές εργασίες και οι απαραίτητες περιβαλλοντικές μελέτες. Να μπορούν, δηλαδή, να αποφασίζουν οι ίδιοι οι επενδυτές ποιες περιοχές θέλουν να ερευνήσουν κατ’ αποκλειστικότητα, και σε ποιες από αυτές θα συμμετάσχουν στη μετέπειτα ανταγωνιστική διαδικασία καθορισμού της τιμής αποζημίωσης. Αν μπορούσε το κράτος να προσφέρει αυτά τα αναλυτικά δεδομένα και τις λεπτομερείς μελέτες που απαιτούνται πριν το διαγωνισμό, τότε θα ήταν σε θέση πράγματι να οριοθετήσει περιοχές ανάπτυξης πλωτών αιολικών πάρκων άμεσα, όμως κάτι τέτοιο εμφανίζεται απίθανο.  Στόχος, λοιπόν, πρέπει να είναι, σε διάστημα 18 - 24 μηνών, το Δημόσιο να έχει στα χέρια του ολοκληρωμένα επενδυτικά προγράμματα ανάπτυξης των πλωτών αιολικών πάρκων σε όλες τις δυνατές περιοχές.  Στο ίδιο διάστημα, το Δημόσιο θα έχει τη δυνατότητα να καταλήξει σε ένα κατάλληλο και λειτουργικό ρυθμιστικό πλαίσιο στήριξης των επενδύσεων αυτών.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ – ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΙΜΗΣ

Για την εξασφάλιση τιμής θα πρέπει να συνδυαστούν όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, ξεκινώντας με το Next Generation EU από το οποίο μπορούν να χρηματοδοτηθούν σε μεγάλο βαθμό οι διασυνδέσεις και καταλήγοντας στα εργαλεία της Νομοθεσίας State Aid (Individual Notification, Demonstration Projects, GBER).

- Στέλλα Ζαχαρία, Energy Market Regulation, Τέρνα Ενεργειακή

24 Φεβρουαρίου 2021

energypress