Ένας φιλόδοξος σχεδιασμός για την αποκαρβουνοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας
Ένας φιλόδοξος σχεδιασμός για την αποκαρβουνοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας
της Μάχης Τράτσα από το Inside story
Το ευρωπαϊκό μέλλον για το «βρόμικο κάρβουνο» είναι δεδομένο. Η Συμφωνία του ΠαρισιούParis Agreement | European Comission το 2015 έδειξε τον δρόμο για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Κι αυτός οδηγεί στη στροφή της ενεργειακής παραγωγής προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Η μετάβαση είναι αναγκαία, λένε οι επιστήμονες, για να σωθεί ο πλανήτης. Είναι όμως και δίκαιη;
Μόνο στην Ευρώπη, περί τις 42 περιοχές σε 11 κράτη μέλη έχουν στηρίξει εδώ και δεκαετίες την οικονομία τους στον άνθρακα. Και τώρα μπαίνει στο ζύγι από τη μία η ποιότητα του περιβάλλοντος και οι τοξικές για το κλίμα εκπομπές από την καύση του κάρβουνου για παραγωγή ενέργειας και από την άλλη η ανεργία και η οικονομική βιωσιμότητα της τοπικής κοινωνίας.
Στην Ελλάδα έγινε πρόσφατα ένα σημαντικό βήμα, με τις επικρίσεις να εστιάζουν κυρίως στο ύψος του κονδυλίου για την μετάβαση. Στις αρχές Ιουνίου, ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σωκράτης Φάμελλος ανακοίνωσεΗ ανακοίνωση του αναπληρωτή υπουργού Ενέργειας τη σύσταση Εθνικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Για την τριετία 2018-2020 θα υπάρχουν εξασφαλισμένοι πόροι 60 εκατ. ευρώ (20 εκατ. κατ’ έτος) για τη χρηματοδότηση δράσεων αναπτυξιακού χαρακτήρα σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη στην Πελοπόννησο, τις δύο περιοχές της χώρας όπου οι λιγνιτικοί σταθμοί της ΔΕΗ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας των 300.000 κατοίκων, με ανεργία άνω του 30% (70% στους νέους), περίπου 22.000 θέσεις εργασίας είναι άμεσα ή έμμεσα συνδεδεμένες με τη λειτουργία των τεσσάρων λιγνιτικών σταθμών της περιοχής και τα 160.000 στρέμματα ορυχείων.
Εκεί, ο 41χρονος δήμαρχος Κοζάνης Λευτέρης Ιωαννίδης, ο οποίος ανήκει ιδεολογικά στο χώρο της πολιτικής οικολογίας, αναζητά τα κατάλληλα εργαλεία για μια κοινωνικά και οικονομικά δίκαιη μετάβαση του τόπου στη «μετά τον λιγνίτη» εποχή.
Ο ίδιος έχει ρίζες στην περιοχή. Μεγάλωσε στο Μαυροδένδρι, ένα χωριό μερικές εκατοντάδες μέτρα από το εργοστάσιο του Ατμο-Ηλεκτρικού Σταθμού (ΑΗΣ) Καρδιάς, περιστοιχισμένο από τα ορυχεία λιγνίτη. Όπως είναι φυσικό, λόγω της γειτνίασης με τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ, το Μαυροδένδρι είχε πάντα στενή σχέση με την επιχείρηση.
«Μπορεί στη δική μου οικογένεια να μην είχαμε κάποιον εργαζόμενο στη ΔΕΗ, αλλά πολλοί συγχωριανοί, φίλοι, γνωστοί και συγγενείς εργάζονταν και εργάζονται στη ΔΕΗ. Όμως όλοι μαζί γινόμασταν μάρτυρες της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, της αλλαγής του παραγωγικού μας μοντέλου, των κοινωνικών επιπτώσεων» λέει. Ήταν τα καθημερινά βιώματα των κατοίκων της περιοχής, εικόνες που αποτυπώθηκαν στο μυαλό του ως παιδί. «Όπως ήταν αναμενόμενο όλα αυτά επηρέασαν τη θεώρηση μου για τα πράγματα αν και προσπαθώ όσο το δυνατό να λειτουργώ με τη λογική και όχι με το θυμικό».
Ο κ. Ιωαννίδης, τον τελευταίο χρόνο, πηγαινοέρχεται στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες, αναζητώντας τις βέλτιστες λύσεις για την απεξάρτηση από το κάρβουνο. Το inside story τον συνάντησε και συζήτησε μαζί του.
Κύριε Ιωαννίδη, έχετε διατυπώσει επιφυλάξεις σχετικά με την πώληση μέρους του λιγνιτικού δυναμικού της ΔΕΗ, την οποία θεωρείτε «μια εξαιρετικά δυσμενή για την περιοχή εξέλιξη». Από την άλλη πλευρά, τα τελευταία χρόνια παλεύετε δυναμικά για τη μετάβαση της περιοχή σας στη μεταλιγνιτική εποχή. Δεν θεωρείτε ότι υπάρχει μια αντίφαση, σε αυτές τις δύο θέσεις;
Η πώληση του λιγνιτικού δυναμικού της ΔΕΗ, από μόνη της, δεν σημαίνει αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου ηλεκτροπαραγωγής αλλά αλλαγή του ιδιοκτησιακού μοντέλου. Συνεπώς όχι μόνο δεν υπάρχει αντίφαση, αλλά αντίθετα θεωρώ πως η διαδικασία της πώλησης προκαλεί επιπλέον ανησυχία σχετικά με τους όρους της μετάβασης της περιοχής σε καθεστώς μειωμένης λιγνιτικής δραστηριότητας. Μια μετάβαση, που αποτελεί μια τεράστια πρόκληση όχι μόνο για τη Δυτική Μακεδονία αλλά για ολόκληρη τη χώρα και για να υλοποιηθεί απαιτείται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο μετάβασης στο οποίο κυρίαρχο ρόλο θα έχει η πολιτεία, αλλά και η ΔΕΗ.
Μορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;
Υπάρχουν σε εκκρεμότητα πλήθος υποχρεώσεων απέναντι στην τοπική κοινωνία, όπως οι μετεγκαταστάσεις, οι αποκαταστάσεις των εδαφών, το μέλλον των τηλεθερμάνσεων των πόλεων, η χρηματοδότηση της μετάβασης και πολλά άλλα. Θα ήταν ψέμα αν σας έλεγα πως είμαστε διαχρονικά ικανοποιημένοι από τη σχέση που έχει διαμορφωθεί ανάμεσα σε ΔΕΗ και τοπική κοινωνία, αλλά από την άλλη, δεν μπορεί να υπάρξει καμιά πώληση, χωρίς να υπάρχουν ουσιαστικές δεσμεύσεις για όλες τις παραπάνω εκκρεμότητες. Επίσης, δεν έχω πειστεί πλήρως πως η πώληση των μονάδων, με τον τρόπο που γίνεται και με τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην αγορά ενέργειας, δεν θα οδηγήσει στη συνέχεια ενός στρεβλού μοντέλου επιδοτήσεων στον λιγνίτη, με το όφελος αυτή τη φορά να πηγαίνει στους ιδιώτες, προκειμένου να συνεχίσουν να λειτουργούν τις μονάδες αυτές.
Πιστεύετε ότι είναι εφικτό η Κοζάνη (και οι υπόλοιπες λιγνιτικές περιοχές της χώρας), με δεδομένη και την οικονομική κατάσταση της χώρας, να μπορέσει, σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, να επιβιώσει χωρίς λιγνίτη; Πόσες είναι οι οικογένειες στην περιοχή που εξαρτώνται, άμεσα ή έμμεσα, με τις δραστηριότητες της ΔΕΗ;
Έχει γίνει αποδεκτό πλέον από όλους ότι η μετάβαση ξεκίνησε και είναι πλέον σε εξέλιξη. Το ζητούμενο είναι αυτή να είναι δίκαιη για τις τοπικές κοινωνίες και κυρίως για τους περισσότερους από τους 10.000 συμπολίτες μας που η εργασία τους εξαρτάται άμεσα ή έμμεσα από τη λιγνιτική δραστηριότητα. Δυστυχώς για πολλά χρόνια και ενώ η συγκεκριμένη εξέλιξη ήταν απολύτως προδιαγεγραμμένη και γνωστή, όσοι κρατούσαν την τύχη της περιοχής στα χέρια τους, είτε σε εθνικό είτε σε τοπικό επίπεδο, εθελοτυφλούσαν και ξόρκιζαν ακόμα και τις αναφορές στη «μετάβαση» και στη «μεταλιγνιτική εποχή». Έχουν λοιπόν ιστορικές ευθύνες που άφησαν την περιοχή απροετοίμαστη μπροστά σε μια τέτοια εξέλιξη, παρά το ότι εδώ και πολλά χρόνια οι εξελίξεις ήταν γνωστές και θα μπορούσαμε να είμαστε σήμερα σε τελείως διαφορετικό σημείο. Επειδή όμως ο χρόνος τρέχει εις βάρος μας, από τη μέρα που αναλάβαμε τη διοίκηση του Δήμου Κοζάνης πετύχαμε να υπάρχει συναντίληψη των φορέων σε τοπικό επίπεδο αλλά και καλή συνεργασία με τα συνδικάτα εργαζομένων στη ΔΕΗ. Σήμερα όλοι οι τοπικοί φορείς συνεργαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε αυτή την ιστορική πρόκληση για την περιοχή μας. Συνεπώς για μας δεν τίθεται ζήτημα επιλογής πλέον. Ανεξάρτητα από την οικονομική συγκυρία η μετάβαση είναι εδώ και θα κάνουμε τα πάντα ώστε να είναι ομαλή προς ένα νέο βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο.
Πώς όμως μπορεί να γίνει η μετάβαση σε ένα βιώσιμο αύριο χωρίς λιγνίτη;
Από το 2015 συνεργαζόμαστε με τους τοπικούς φορείς (ΤΕΕH ιστοσελίδα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος-Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας , ΑΝΚΟΗ ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Δυτικής Μακεδονίας, Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ, ΕΚΕΤΑΕθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, ΠΕΔΠερειφερειακή Ενωση Δήμων Δυτικής Μακεδονίας κ.λπ.) και προσπαθούμε να σχεδιάσουμε τα επόμενα βήματα. Με δική μας πρωτοβουλία συστήθηκε μια άτυπη ομάδα για να εκπονηθεί ο οδικός χάρτης για τη μετάβασης της Δυτικής Μακεδονίας, οριοθετώντας τα επόμενα βήματα αλλά και τα χρονοδιαγράμματα. Ως αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς, η Δυτική Μακεδονία έχει ενταχθεί ως Περιφέρεια-πιλότος (μαζί με άλλες τρεις: Σιλεσία/Πολωνία, Τρέτσιν/Σλοβακία και Βραδεμβούργο/Γερμανία) στην πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Coal PlatformΗ πλατφόρμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την μετάβαση για τη στήριξη των λιγνιτικών περιφερειών της Ευρώπης.
Επίσης, πριν από λίγο καιρό έγινε γνωστό πως υιοθετήθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας άλλη μια σημαντική πρόταση μας, μέσω της πίεσης του Δικτύου Ενεργειακών Δήμων, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για τη στήριξη της περιοχής, το οποίο αξιοποιεί πόρους από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) για να χρηματοδοτήσει έργα μετάβασης σε Δυτική Μακεδονία και Αρκαδία. Είναι φανερό νομίζω, ότι υπάρχει πλέον ένα αρχικό πλαίσιο συναντίληψης και συνεργασίας μεταξύ όλων των τοπικών φορέων (περιφέρεια, δήμοι, εργαζόμενοι, κ.λπ.) που δεν υπήρχε ποτέ στην περιοχή και αυτό είναι μια καλή αρχή. Σαφώς όμως τα δύσκολα και τα κρίσιμα είναι μπροστά μας.
Αναφερθήκατε στα επόμενα βήματα. Ποια είναι αυτά;
Απαιτούνται εκτός από έναν μακροχρόνιο σχεδιασμό για την μετάβαση του παραγωγικού μοντέλου της περιοχής, κρίσιμα μέτρα στήριξης της περιοχής, καθώς το πρόβλημα είναι πλέον παρόν, όπως έχει ήδη γίνει με την υιοθέτηση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Το επόμενο βήμα είναι να σχεδιάσουμε άμεσα έργα που θα αυξάνουν το ΑΕΠ της περιοχής και θα δημιουργούν θέσεις εργασίας. Ήδη και στα πλαίσια της συμμετοχής μας στο Coal Platform κατατίθενται προτάσεις για συγκεκριμένα έργα μετάβασης της περιοχής με κύριες κατευθύνσεις την πράσινη ενέργεια, την εξοικονόμηση ενέργειας, τις ενεργειακές κοινότητες, την αξιοποίηση της βιομηχανικής κληρονομιάς, την επανακατάρτιση των εργαζομένων και τον πρωτογενή τομέα. Πέρα όμως από τις άμεσες δράσεις μετάβασης, ως πολιτική προτεραιότητα στο σύνολο των πρωτοβουλιών μας, είναι ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας της περιοχής. Η περιοχή χρειάζεται ένα νέο στίγμα το οποίο θα εκπέμπει προς τα έξω, το οποίο θα αντικαταστήσει τον λιγνίτη. Ως Δήμος, έχουμε στοχεύσει την ανάδειξη της Κοζάνης ως μιας περιοχής Πολιτισμού με πλούσια πολιτιστική παράδοση και σημαντική σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία.
Σχετικά με το Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, θεωρείτε ότι τα κονδύλια που ανακοίνωσε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, 20 εκατ. ετησίως έως το 2020, επαρκούν;
Όχι, δεν επαρκούν, πλην όμως, η χώρα μας είναι η πρώτη που δημιουργεί ένα τέτοιο εργαλείο για τις λιγνιτικές περιοχής και αυτό είναι σημαντικό. Η δική μας πρόταση είναι αυτή η γραμμή χρηματοδότησης να συνεχίσει και μετά το 2020 και να στηρίζει ουσιαστικά την περιοχή στην κρίσιμη δεκαετία μετάβασης έως το 2030. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι δεν θα υπάρξει η δυνατότητα να αξιοποιηθούν πόροι από τα έσοδα δημοπρασιών CO2, όταν οι εκτιμήσεις αναφέρουν πως για να αντιμετωπίσει η περιοχή την πρόκληση της μετάβασης απαιτούνται περισσότερα από 2 δισ. ευρώ. Κατά την γνώμη μου είναι απλά θέμα πολιτικής βούλησης και αναγνώρισης ότι το θέμα της μετάβασης δεν είναι τοπική υπόθεση, αλλά εθνική, καθώς ο λιγνίτης στήριξε για δεκαετίες την ανάπτυξη της χώρας και σήμερα τα θύματα της απολιγνιτοποίησης δεν μπορεί να είναι οι πολίτες αυτών των περιοχών. Αναγνωρίζουμε ότι η σημερινή ηγεσία του ΥΠΕΝ, επέδειξε γρήγορα αντανακλαστικά και έκανε ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς την παραπάνω κατεύθυνση, αυτό πρέπει να έχει και συνέχεια.
Υπάρχει δυνατότητα πρόσθετης χρηματοδότησης από άλλες πηγές (π.χ. ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία κ.λπ.);
Αυτή την εποχή και στα πλαίσια του Coal Platform πραγματοποιείται με σημαντική συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το πλαίσιο της υποστήριξης όλων των ευρωπαϊκών περιοχών που εξαρτώνται από τον άνθρακα και βιώνουν ή θα βιώσουν τις συνέπειες της απανθρακοποίησης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Παράλληλα, έχει ξεκινήσει και η διαβούλευση για το επόμενο ΕΣΠΑ όπου και εκεί τίθεται, ή θα πρέπει να τεθεί, το ζήτημα της δίκαιης μετάβασης. Μάλλον οι δύο παραπάνω συζητήσεις κάπου θα πρέπει να συναντηθούν ώστε να υπάρξει εν τέλει ευρωπαϊκό πλαίσιο στήριξης των ανθρακικών περιφερειών της Ε.Ε. Είναι ένα ανοιχτό κατά την γνώμη μου ζήτημα πολιτικής και το επόμενο διάστημα όλοι μας, θα πρέπει να αυξήσουμε την πίεση στα Ευρωπαϊκά Όργανα ώστε να αποδεχτεί την ανάγκη ολοκληρωμένης χρηματοδοτική στήριξης της Δίκαιης Μετάβασης. Παράλληλα, σε εθνικό, αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο και στα πλαίσια της εκπόνησης της στρατηγικής για την επόμενη προγραμματική περίοδο, θα πρέπει να γίνει η επιλογή διακριτής στήριξης της Δίκαιης Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών. Είναι κρίσιμη αυτή η περίοδος καθώς θα ληφθούν πολλές κρίσιμες αποφάσεις.
Εσείς έχετε επαφές, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με δημάρχους άλλων λιγνιτικών περιοχών; Πώς αντιμετωπίζουν εκείνοι το ζήτημα της απολιγνιτοποίησης;
Το τελευταίο διάστημα έχουμε έρθει σε επαφή με πολλούς δημάρχους και περιφερειάρχες από άλλες περιοχές. Με την ίδια αγωνία που αντιμετωπίζουμε και εμείς το πρόβλημα, με την ίδια αγωνία και αυτοί. Βέβαια κάθε περιοχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και τα ιδιαίτερα της προβλήματα. Αλλά, υπάρχουν και πολλά κοινά στοιχεία, οπότε αναπτύσσεται ένα καλό πεδίο συνεργασίας και ανταλλαγής τεχνογνωσίας.
Υπάρχει κάποιο μοντέλο μετάβασης που έχει εφαρμοστεί σε άλλη περιοχή της Ευρώπης και νομίζετε ότι μπορεί να «κουμπώσει» και στην περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας;
‘Έχουμε μελετήσει μοντέλα μετάβασης που ήταν αρκετά πετυχημένα, χωρίς όμως να καταφέρουν να εξαλείψουν πλήρως το σύνολο των προβλημάτων και των συνεπειών της αλλαγής που πραγματοποιείται στο παραγωγικό μοντέλο μιας περιοχής. Έως τώρα είδαμε μοντέλα στην Γαλλία (Nord Pas-de-CalaisLa dernière mine de charbon du Nord-Pas-de-Calais laisse place à la musique | lejournaldesarts.fr) και στη Γερμανία (Κοιλάδα του ΡουρGermany to Close its Coal Mines | Spiegel). Νομίζω θα ήταν παρακινδυνευμένο να πει κανείς ότι «θα αντιγράψω κάτι που έγινε αλλού και θα πετύχει». Είναι σίγουρο
όμως πως υπάρχουν πολλά στοιχεία που αξίζει κανείς να τα μελετήσει ώστε να τα αξιοποιήσει. Π.χ. η αξιοποίηση της βιομηχανικής κληρονομιάς είναι ένα στοιχείο που είδαμε και στη Γαλλία και στη Γερμανία και που μπορούμε να το αξιοποιήσουμε και στην περιοχή μας. Τα ζητήματα των χρήσεων γης στα εξαντλημένα ορυχεία επίσης είναι ένα σημαντικό σημείο για το οποίο μπορούμε να αντλήσουμε δεδομένα, αλλά είναι σίγουρο πως η κάθε περιοχή θα πρέπει να σχεδιάσει ένα μοντέλο που ταιριάζει στα δικά της χαρακτηριστικά.
Yπάρχουν και άλλοι δημοτικοί άρχοντες σε λιγνιτικές περιοχές της Ελλάδας που να συμπορεύονται με εσάς;
Ναι, είναι σημαντικό ότι για πρώτη φορά και οι πέντε Δήμαρχοι των λιγνιτικών περιοχών (Αμύνταιο, Εορδαία, Κοζάνη, Μεγαλόπολη και Φλώρινα) συνεργαζόμαστε, τόσο αρμονικά και στοχευμένα και αυτό είναι ένα σημείο κλειδί για την επιτυχία του εγχειρήματος. Σε συνεργασία με τη Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με άλλους τοπικούς, επιστημονικούς κυρίως, φορείς, με περιβαλλοντικές ΜΚΟ (Οικολογική Κίνηση, WWF), αλλά και τους εργαζόμενους, έχει επιτευχθεί ένα επίπεδο συναντίληψης για πρώτη φορά στην περιοχή. Αυτό κατά την γνώμη μου είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα για μια ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Σαφώς και υπάρχουν διαφορές μεταξύ μας και σε αρκετά σημεία διαφορετική οπτική αλλά εδώ ισχύει απόλυτα το «η ισχύς εν τη ενώσει» ή το «δεν έχουμε απλά άλλη επιλογή»!
Ξεχάσατε τη ΔΕΗ. Είχατε πει στην αρχή της κουβέντας μας «για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο μετάβασης στο οποίο κυρίαρχο ρόλο θα έχει και η ΔΕΗ».
Δυστυχώς δεν θα έλεγα το ίδιο [για συνεργασία] για τη ΔΕΗ που μάλλον δεν επιδεικνύει ουσιαστικά ιδιαίτερα θέρμη συμμετοχής στην προσπάθεια ολοκληρωμένης αντιμετώπισης του θέματος. Κατά την άποψη μου, ο ρόλος της ΔΕΗ είναι κομβικός και αν δεν έχει διάθεση, θα πρέπει να εξαναγκαστεί να συμμετέχει ενεργά και να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο και όχι ρόλο κομπάρσου, στον σχεδιασμό, αλλά και στην εφαρμογή ενός σχεδίου για την επόμενη μέρα στην Δυτική Μακεδονία. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι σήμερα ιδιοκτήτης περισσότερων από 160.000 στρεμμάτων γης (ορυχεία και ΑΗΣ) στην περιοχή και θα πρέπει να σχεδιαστεί η αξιοποίηση τους μετά τη χρήση από τη ΔΕΗ προς όφελος της περιοχής.
Πολιτικά προέρχεστε από τους κόλπους των Οικολόγων Πρασίνων. Πόσο καθόρισε αυτή η σχέση και τη στάση σας;
Θα έλεγα ότι υπάρχει μια αμφίδρομη διαδικασία. Άρχισα να ασχολούμαι κινηματικά, μέσω της συμμετοχής μου στην Οικολογική Κίνηση Κοζάνης και έπειτα και πολιτικά με την οικολογία όταν κατανόησα ότι το πρόβλημα της περιοχής μου είναι κυρίως οικολογικό. Η περιοχή βιώνει μια κρίση που έχει τρεις διαστάσεις: περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική. Και η όποια λύση θα πρέπει να απαντά και στις τρεις διαστάσεις της κρίσης. Ειδάλλως δεν θα είναι λύση, απλά θα βάζει το πρόβλημα κάτω από το χαλί ή θα το μεταφέρει στους επόμενους. Αυτό με οδήγησε έπειτα και στους Οικολόγους Πράσινους, όπου η συμμετοχή μου σε αυτούς –από το 2009 οργανωμένα μέχρι το 2017 όπου και αποχώρησα– με τροφοδότησε με ιδέες, γνώσεις, εμπειρίες που νομίζω ενίσχυσαν σημαντικά τον οικολογικό μου προσανατολισμό. Συμπερασματικά θα έλεγα ότι, περισσότερο με ενέπνευσε καταρχήν, η δράση της τοπικής Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης που συνέβαλε στο να συνειδητοποιήσω την οικολογική διάσταση της κρίσης στην περιοχή και έπειτα η συμμετοχή μου και στους Οικολόγους Πράσινους μου έδωσε πολλά και σημαντικά στοιχεία και εμπειρίες.
Σήμερα πού βρίσκεστε πολιτικά;
Εξακολουθώ να ανήκω ιδεολογικά στο χώρο της πολιτικής οικολογίας, χωρίς όμως να είμαι μέλος σε κάποιο κομματικό σχηματισμό. Έχω την τύχη να είμαι επικεφαλής της Δημοτικής Κίνησης «Κοζάνη, Τόπος να ζεις», μιας πολυσυλλεκτικής κίνησης με ανθρώπους από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους και με διαφορετικές θεωρήσεις που στέκονται όμως μαζί απέναντι στα κοινά προβλήματα της Κοζάνης. Πιστεύω απόλυτα στη συνένωση δυνάμεων και στη δύναμη της πολυσυλλεκτικότητας.
Εκτός από την πρωτοβουλία Coal Platform της Κομισιόν, παράλληλα έχουν ξεκινήσει και οι δράσεις του προγράμματος Δίκαιη Μετάβαση για την Ανατολική και Νότια ΕυρώπηJust Transition Eastern and Southern Europe, στο οποίο συμμετέχουν τέσσερα ευρωπαϊκά γραφεία του WWF (Γερμανίας, Βουλγαρίας, Πολωνίας και Ελλάδας) με τη χρηματοδότηση του γερμανικού υπουργείου Περιβάλλοντος. Με οδηγό τον οδικό χάρτη μετάβασηςH οικονομική και τεχνική αξιολόγηση «Οδικός Χάρτης Μετάβασης στη Μεταλιγνιτική Περίοδο για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας» της wwf που υλοποίησε το ελληνικό γραφείο της οργάνωσης για τη Δυτική Μακεδονία το 2016, καταρτίζονται αντίστοιχα κοστολογημένα σχέδια για τη μετάβαση σε καθεστώς χαμηλής λιγνιτικής εξάρτησης για περιφέρειες της Βουλγαρίας και της Πολωνίας.
Σύμφωνα με τον οδικό χάρτη που κατήρτισε το WWF σε συνεργασία με επιστήμονες του Παντείου Πανεπιστημίου, αναπτύσσοντας 12 βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Οι συντάκτες της μελέτης αναφέρουν ότι με επενδύσεις αντίστοιχες με εκείνες που απαιτούνται για την κατασκευή των δύο νέων λιγνιτικών μονάδων Μελίτη II και Πτολεμαϊδα V, μπορούν να δημιουργηθούν περισσότερες από 11.600 νέες θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο καθώς και περισσότερη από τη διπλάσια τοπικά προστιθέμενη αξία από αυτή που θα χαθεί λόγω της προγραμματισμένης απόσυρσης λιγνιτικών μονάδων ως το 2030. Όπως αναφέρει ο υπεύθυνος ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής του WWF, Νίκος Μάντζαρης, «το ζωντάνεμα της οικονομίας στη Δυτική Μακεδονία είναι εφικτό αν η περιφέρεια επικεντρωθεί στην ανάπτυξη βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων που δεν σχετίζονται με την εκμετάλλευση του λιγνίτη.
Απαιτούνται όμως καθαρές προτεραιότητες σε εθνικό και ευρωπαϊκόεπίπεδο. Δεν είναι δυνατόν να ξοδεύονται χρήματα για την ανάπτυξη αποδεδειγμένα αναποτελεσματικών και πανάκριβων τεχνολογιών «καθαρού» άνθρακα προκειμένου να υποστηριχθεί περαιτέρω το χρεοκοπημένο λιγνιτικό μοντέλο ηλεκτροπαραγωγής, τη στιγμή που η ανεργία καλπάζει και οι λιγνιτικές περιοχές μαραζώνουν λόγω της νομοτελειακής συρρίκνωσης της λιγνιτικής παραγωγής. Η Δίκαιη Μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή είναι μια επείγουσα υπόθεση που χρειάζεται συγκεκριμένα κεφάλαια και πολιτική βούληση».
Εδώ και πολλά χρόνια, η γερμανική διοίκηση αποφάσισε να καταργήσει σταδιακά την εξόρυξη κάρβουνου στη Ρηνανία με κοινωνικά δίκαιο τρόπο, εξασφαλίζοντας παράλληλα τις θέσεις εργασίας των ανθρακωρύχων. Δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ σε προγράμματα πρόωρης συνταξιοδότησης και επανακατάρτισης των νεότερων εργαζομένων. Και μετά από πολυετή συνεργασία όλων των φορέων και σημαντικό οικονομικό κόστος τα αποτελέσματα είναι ορατά. Στο Duisburg της Ρηνανίας το βιομηχανικό λιμάνι (Innenhafeninnenhafen-portal.de) μετατράπηκε σε ζώνη καινοτομίαςΔημοσίευμα στο tripadvisor για την μετατροπή εργοστασίου χάλυβα σε πάρκο καινοτομίας, η οποία φιλοξενεί διάφορες δραστηριότητες. Στο Έσεν, το ανθρακωρυχείο Zollverein εντάχθηκε στο πρόγραμμα παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCOH σχετική αναφορά στην ιστοσελίδα της UNESCO και φιλοξενεί πολιτιστικές και άλλες δράσεις με περισσότερους από ένα εκατομμύριο επισκέπτες ετησίως. Ωστόσο, δεν είναι όλα βελούδινα στη Γερμανία.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει στο inside story η υπεύθυνη πολιτικής για την ενέργεια του WWF Γερμανίας, Juliette de GrandpréΟ λογαριασμός της στο Twitter, τα συνδικάτα του λιγνίτη παραμένουν ισχυρά, αν και έχουν απομείνει μόλις 17.000 εργαζόμενοι από τους 500.000 στη δεκαετία του ’50 και κάθε αλλαγή πρέπει να γίνει σε συνεργασία μαζί τους. Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρει η ίδια, καθοριστικής σημασίας είναι η θέσπιση μιας ημερομηνίας σταδιακής κατάργησης για την εκπόνηση μιας ατζέντας δίκαιης μετάβασης για τον άνθρακα καθώς και ένας «γεμάτος κουμπαράς».
